Του Μάριου-Πέτρου Δελατόλα,
Η μάχη στο Άργος πραγματοποιήθηκε στις 24 Απριλίου 1821 και θα μπορούσα να πω πως είναι μια από τις πιο αξιοσημείωτες και συνάμα πιο ξεχασμένες από το ευρύ κοινό μάχες. Το θέμα είναι όμως το εξής: Πώς μπορούμε να την αξιολογήσουμε; Αυτό εξάλλου είναι και το νόημα της ιστορίας.
Για να πάρουμε τα γεγονότα, όσο μπορούμε, από την αρχή θα ξεκινήσω την ανάλυση από την 4η Απριλίου 1821. Οι επαναστατημένοι Έλληνες πολιορκούσαν το Ναύπλιο, και οι Τούρκοι προσπαθούσαν να αμυνθούν. Το φρούριο του Ναυπλίου ήταν εξαιρετικά ισχυρό και πολλοί Έλληνες οπλαρχηγοί είχαν σπεύσει για να στηρίξουν την πολιορκία. Τα πράγματα δεν πήγαν σύμφωνα με το σχέδιο, όταν οι καλύτερα οργανωμένοι Τούρκοι την 10η Απριλίου έκαναν έξοδο και έσπασαν την πολιορκία. Εκείνη την στιγμή έφτασε στο Άργος η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα με τον γιο της Ιωάννη (Γιάννο) Γιάννουζα, πρωτότοκο γιο της από τον πρώτο γάμο της με τον Σπετσιώτη πλοίαρχο Δημήτριο Γιάννουζα, και τον Γκίκα Μπόταση, και με πολεμοφόδια και χρήματα ξεκίνησαν δεύτερη πολιορκία.
Την αρχηγία σε πρώτη φάση ανέλαβε ο Στάικος Σταϊκόπουλος και στην συνέχεια ο Δημήτριος Τσόκρης, ο οποίος είχε έρθει από την Κωνσταντινούπολη. Η αποστολή του πρώτου μαζί με 200 άνδρες ήταν να μεταβεί στον Αχλαδόκαμπο με σκοπό να αποκόψει τις συγκοινωνίες και επικοινωνίες μεταξύ Τριπολιτσάς και Ναυπλίου, ενώ ένα δεύτερο απόσπασμα κατέφυγε στη Λέρνη για να σταματήσει τη λειτουργία των εκεί υδρόμυλων. Καταλαβαίνουμε ότι ήταν προπαρασκευαστικά μέτρα για να στενέψει η πολιορκία και εν τέλει να πέσει το Ναύπλιο. Οι τουρκικές δυνάμεις που κατέφθασαν αποκρούστηκαν.
Όλα συνεχίζονταν με τους φυσιολογικούς για την εποχή ρυθμούς, μέχρι την στιγμή που έφτασε στο Άργος η επιστολή του Κεχαγιά Μπέη, ο οποίος ερχόταν από την Κόρινθο, με σκοπό να λύσει και την δεύτερη πολιορκία του Ναυπλίου: «Εγώ ο Μουσταφά μπέη Κεχαγιάς του βεζύρ Μεχμέτ πασά εφέντη μας, Χάλια Μόρα Βαλεσή. Εις τ’ εσάς προεστοί και ελοιποί, όπου βρίσκεσθε στο Άργος, σάς φανερώνω να μη γένετε σεμπέτηδες,, και χαλάσετε τα σπίτια σας και πάρετε και την ορφανιά στο λαιμό σας, ως καθώς το έκαμαν και εις Βοστίτσα και Κόρθο, όπου τους έγραψα τα ίδια και δε με άκουσαν και έπαθαν εκείνο όπου τους ετύχαινε. Έγιναν σκλάβοι της Τουρκιάς, έχασαν το βιό τους, πολλοί εχάθηκαν από την ανακεφαλιά τους και ας το έχουν κρίμα εκείνοι. Τώρα και σεις, βλέποντες το μπουγιουρδί μου, να σηκωθήτε μερικοί να έλθητε να σάς δώσω το ράγι σας να καθήσετε ως ραγιάδες βασιλικοί όπου είσθε, και έτσι να είσθε. Όχι και δεν έλθετε έως το ταχύ -αύριο- να ξέρετε θα πάθετε τα ίδια των άνωθεν. Εγώ με το στανιό μου εκράτησα το ασκέρι. Θα ήρχονταν απόψε. Αλήμ Αλάχ, με κακοφαίνεται καϊγμένοι με το φέρσιμο σας και κάμετε ως καθώς σάς γράφω, για να είσθε στα σπίτια σας με παιδιά σας, με βιό σας. Όχι άλλο. Το κρίμα στο λαιμό σας. Σάς καρτερώ έως έβγαλμα ήλιου να είσθε εδώ δια να προσκυνήσετε χωρίς άλλο ή ούτως ή άλλο. (24 Απριλίου 1821, χωριό Κουτσοπόδι)».
Παραθέτω ολόκληρη την επιστολή γιατί θεωρώ πως έχει τεράστιο νόημα η ανάλυσή της για το παρόν άρθρο. Στην αρχή κάνει επίκληση στο συναίσθημα προσπαθώντας να τονώσει το αίσθημα της επιβίωσης στον απλό πολίτη αφαιρώντας του το κίνητρο. Αυτή η τακτική αποτελεί κύριο χαρακτηριστικό της λογικής του Sun Tzu, που είχε μιλήσει για την τέχνη του πολέμου –το αν ο Κεχαγιά Μπέης ήξερε τον Sun Tzu, ή το αν είχε επηρεασθεί από εκείνον παραμένει άγνωστο– πάντως διπλωματικά ακολούθησε τον σωστό δρόμο. Στη συνέχεια δίνει και παραδείγματα για να δημιουργήσει το αίσθημα του φόβου, που γνωρίζουμε πόσο σημαντικό είναι, τόσο από προσωπικές εμπειρίες όσο και από τον Θουκυδίδη. Τέλος, κάνει και την προσφορά του με σκοπό το τελικό δέλεαρ αλλά και την προσπάθεια καταρράκωσης του ηθικού του αντιπάλου.
Το θέμα είναι πως το Άργος εκείνη την στιγμή δεν είχε πραγματικό αρχηγό. Ο Σταϊκόπουλος, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, ήταν στον Αχλαδόκαμπο και ικανοί οπλαρχηγοί έπεσαν θύματα συκοφαντιών, με αποτέλεσμα την αρχηγία να έχει ο Γιάννουζας. Αν θέλουμε να αναλύσουμε την κατάσταση, ήταν ελλιπής η πολεμική προετοιμασία και ο κίνδυνος της έλευσης τουρκικής βοήθειας από Κόρινθο έπρεπε να είχε προβλεφθεί. Προσπάθεια αναχώματος δεν έγινε από τους Έλληνες με αποτέλεσμα η ανακοπή της προέλασης του Κεχαγιά Μπέη να γίνεται εξαιρετικά δύσκολη. Επιπλέον υπήρχε και το θέμα των αμάχων, που ήταν πάρα πολλοί και μια επικείμενη σφαγή τους φάνταζε πιθανό σενάριο.
Η απάντηση ήταν κοφτή, λιτή και απέριττη: «ΜΟΛΩΝ ΛΑΒΕ». Όταν έγινε αντιληπτή η άφιξη του Κεχαγιά Μπέη στο Ναύπλιο, άλλοι άφησαν την πολιορκία και άλλοι πήγαν προς το Άργος. Ο Τσόκρης κατέλαβε την θέση της μονής της Κατακεκαυμένης μαζί με 600 άνδρες και οι υπόλοιποι (αρχιμανδρίτης Αρσένιος Κρέστας, Γιάννουζας) κατέλαβαν την θέση μιας αντιπλημμυρικής μάνδρας για τον χείμαρρο Ξηριά. Η θέση μάχης ήταν τραγική από ελληνικής πλευράς, το μέρος ήταν πεδιάδα και ο τουρκικός στρατός είχε σαφές πλεονέκτημα λόγω ιππικού, ενώ οι Έλληνες άτακτοι ήταν ευάλωτοι σε κυκλωτική κίνηση εξαιτίας της αριθμητικής υπεροχής των αντιπάλων τους. Οι μαχητές ήταν γενναίοι, αλλά δεν κατανοούσαν την σκληρή πραγματικότητα, ούτε επιχείρησαν να εκκενώσουν την περιοχή από τον άμαχο πληθυσμό. Δυστυχώς αυτό ήταν πολλαπλασιαστής ισχύος στα χέρια των Τούρκαλβανών.
Οι τελευταίοι ξεκίνησαν παρατάσσοντας το ιππικό στην πρώτη γραμμή και από πίσω το πεζικό, σε μια γενική έφοδο εναντίων των Ελλήνων, οι οποίοι τους υποδέχθηκαν με ομοβροντίες. Το τουρκικό ιππικό κατάφερε γρήγορα και κύκλωσε την μάνδρα, ενώ το πεζικό επιτίθετο ταυτόχρονα. Οι μάχες σύντομα γίνονταν σώμα με σώμα. Σε μια από τις μεγάλες στιγμές της μάχης σκοτώθηκε ηρωικά και ο γιος της Μπουμπουλίνας, Γιάννουζας. Λίγοι μόνο γλύτωσαν, οι περισσότεροι σκοτώθηκαν στο πεδίο της μάχης. Η τραγική ειρωνεία είναι πως πολλές γυναίκες και παιδιά είχαν την αντίληψη της εύκολης ελληνικής νίκης και παρακολουθούσαν την μάχη από ύψωμα, σαν να βρίσκονταν σε παράσταση. Καθώς έβλεπαν πως η μάχη χανόταν, τράπηκαν σε φυγή κυρίως προς τη μονή της Κατακεκαυμένης, όπου διασώθηκε και ο αρχιμανδρίτης Αρσένιος. Άλλοι κατέφυγαν στους Αφεντικούς Μύλους και από εκεί στις Σπέτσες. Οι Τούρκοι ήταν νικητές και ο Κεχαγιά Μπέης, μπήκε από εκείνο το σημείο και μετά σχεδόν χωρίς αντίσταση στο Άργος, όπου και ξεκίνησε το πλιάτσικο.
Στη συνέχεια ο Κεχαγιά Μπέης πολιόρκησε τη μονή της Κατακεκαυμένης, που άντεξε 3 μέρες πριν ο Κεχαγιά Μπέης κάνει πρόταση αμνηστίας στους Έλληνες. Ωστόσο, ο αρχιμανδρίτη Αρσένιος έκανε έφοδο με λίγους άνδρες το ίδιο βράδυ και κατάφερε να γλυτώσει, πηγαίνοντας προς τους Μύλους. Οι υπόλοιποι δέχθηκαν την αμνηστία μη δυνάμενοι να συνεχίσουν την αντίσταση για λόγους επιβίωσης. Το σημαντικό είναι ότι μέσα στη μονή ο Κεχαγιά Μπέης βρήκε μόνο άοπλους, γέροντες και γυναικόπαιδα. Οι υπόλοιποι σκοτώθηκαν ή διέφυγαν.
Θα μπορούσε κάποιος μετά την ανάλυση της κατάστασης να πει αφελώς πως η μάχη του Άργους ήταν μάταια και περιττή, αλλά μια τέτοια αντίληψη θα ήταν πολύ επιπόλαιη και εξηγώ τους λόγους. Πρώτον και κυριότερο, οι επαναστάσεις και οι μάχες είχαν και θα έχουν απώλειες. Όλες ξεκινούν ως ένα άπιαστο όνειρο, ακόμα όμως και αυτό αξίζει. Μπορεί να φαίνεται κοινότυπο αλλά αξίζει να πολεμάς για την πατρίδα σου. Μπορεί η μάχη να ήταν πολύ άσχημα προετοιμασμένη. Ναι, έπρεπε να είχε γίνει καλύτερη εκτίμηση των συνθηκών και των καταστάσεων και ναι, έπρεπε να υπήρχε μια πιο ισχυρή ηγεσία. Δεν είναι δυνατόν όμως να δέχονταν την παράδοση. Οι Έλληνες δεν άντεχαν πλέον να είναι ραγιάδες και αποφάσισαν να επαναστατήσουν ενάντια στον Οθωμανό κατακτητή. Πραγματοποίησαν τον στίχο του Ρήγα Φεραίου «καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή παρά 40 χρόνια σκλαβιά και φυλακή».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κόκκινος, Διονύσιος (1974) Η Ελληνική Επανάστασις, Α΄ Τόμος (6η εκδ). Αθήνα: Εκδ. Μέλισσα
- Finley, George (2009) Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, Τόμος Α΄ (μτφ. Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης). Αθήνα: Ίδρυμα Βουλής των Ελλήνων
- Στασινόπουλος, Χρήστος (1979) Λεξικό της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 (Α-Δ), Αθήνα: Εκδ. Δεδεμάδη, ειδική έκδοση για την εφημερίδα Το Βήμα
