Αρμενία – Μέρος Α’: Μία χώρα στο έλεος διεθνών συρράξεων

Της Χριστίνας Πάτερου,

Η Αρμενία είναι μια χώρα που στην συλλογική συνείδηση έχει καθιερωθεί ως πεδίο διεθνών συγκρούσεων δεκαετιών με πιο γνωστή την συνοριακή σύγκρουση με το Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Παράλληλα «η Γενοκτονία των Αρμενίων», παραμένει μέχρι και σήμερα ένα ακανθώδες ζήτημα με έντονες πολιτικές προεκτάσεις. Πώς έφτασε όμως αυτή η μικρή χώρα του Νότιου Καυκάσου να αποτελεί διαχρονικά «το μήλον της Έριδος» της περιοχής και ποια είναι η εξέλιξή της παρά τις ομολογουμένως ανυπέρβλητες δυσκολίες που αντιμετωπίζει;

Η Αρμενία είναι ένα μικρό περίκλειστο κράτος της Δυτικής Ασίας που βρίσκεται στα νότια του Καυκάσου. Ο πληθυσμός της φτάνει περίπου τα 3.000.000, με την πλειοψηφία του (63,9%) να είναι αστικός. Η πρωτεύουσα του είναι το Ερεβάν (Γιερεβάν), το εθνικό του νόμισμα το Ντραμ και η ομιλούμενη γλώσσα είναι η αρμένικη. Η κύρια εθνοτική ομάδα της Αρμενίας είναι οι Αρμένιοι (98,1%), ενώ η συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού (92,1%) ανήκει στην Αρμενική Αποστολική Εκκλησία, στοιχεία που καταδεικνύουν την μεγάλη ομοιογένεια και την εσωτερική συνεκτικότητα του πληθυσμού. Η χώρα συνορεύει με το Αζερμπαϊτζάν και τη Γεωργία στα βόρια και με την Τουρκία στα Δυτικά. Τέλος η Αρμενία είναι μέλος πολλών διεθνών οργανισμών με κυριότερους το Συμβούλιο της Ευρώπης (CoE), τον OSCE και την Ευρασιατική οικονομική Ένωση (EAEU).

Ιστορία 

Η Αρμενία αποτελεί κράτος με μακρά ιστορία, η οποία φτάνει μέχρι την παλαιολιθική εποχή. Η σύσταση του πληθυσμού, που μετέπειτα εξελίχθηκε σε αρμενικό λαό, φαίνεται ότι προήλθε από τις προσμείξεις των διάφορων φυλών που κατοικούσαν κατά καιρούς στην περιοχή. Η εθνογένεση του αρμενικού λαού  ήταν αποτέλεσμα διάφορων δυναστειών που εναλλάσσονταν στην περιοχή με αποκορύφωμα την Δυναστεία των Οροντιδών, και τη βασιλεία του Τιγράνη του Μέγα (95 π.Χ.), όπου το βασίλειο της Αρμενίας έφτασε στην μέγιστη ακμή του. Η Αρμενία αποτέλεσε το πρώτο κράτος που υιοθέτησε τον χριστιανισμό ως επίσημη θρησκεία του στις αρχές του 4^ου αιώνα. Μετά την κατάρρευση του Βασιλείου της Αρμενίας το 428 μ.Χ., η περιοχή βρέθηκε υπό την κατοχή διάφορων δυνάμεων και δυναστειών. Πιο συγκεκριμένα, η Αρμενία πέρασε στην κατοχή των Περσών, στη συνέχεια το δυτικό, χριστιανικό κομμάτι στης ενσωματώθηκε στην Βυζαντινή Αυτοκρατορία, και εν συνεχεία κατακτήθηκε από τους Άραβες και πήρε την μορφή του εμιράτου της Αρμενίας. Μετά από μια σύντομη επανακατοχή της από την Βυζαντινή αυτοκρατορία, η Αρμενία τελικά κατακτήθηκε από τους Σελτζούκους Τούρκους μετά την μάχη του Ματζικέρτ το 1071. Κατά το 16^ο αιώνα η Αρμενία ενσωματώθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ενώ το 1800 το Ανατολικό της κομμάτι αποτέλεσε μέρος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας.

«Το Αρμένικο ζήτημα» 

Την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας, ο αρμενικός λαός σε γενικές γραμμές, απολάμβανε σχετικής αυτονομίας, ενώ γενικότερα επικρατούσε ειρηνικό κλίμα με τις υπόλοιπες εθνοτικές ομάδες της Αυτοκρατορίας. Το αρμένικο ζήτημα έκανε την εμφάνιση του κατά τον ρωσοτουρικικό πόλεμο του 1877-78 και την υπογραφή της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, καθώς λόγω των αυξημένων καταπιέσεων και εκφράσεων βίας από την οθωμανική κυβέρνηση, η Ρωσία έθεσε ως απαραίτητη προϋπόθεση την υιοθέτηση μεταρρυθμίσεων στο εσωτερικό της οθωμανικής Αυτοκρατορίας για την προστασία των Αρμενίων. Παρ’ όλα αυτά η κατάσταση επιδεινώθηκε και ακολούθησαν σφαγές Αρμενίων στις περιφέρειες της Αυτοκρατορίας. Το αποκορύφωμα του «αρμένικου ζητήματος» ήρθε ωστόσο με την επικράτηση του κινήματος των Νεότουρκων και το ξέσπασμα του Ά Παγκοσμίου Πολέμου (1914-18). Το 1915 η κυβέρνηση των Νεότουρκων αποφάσισε τον εκτοπισμό περίπου 1.750.000 Αρμενίων κυρίως προς τη Συρία και τη Μεσοποταμία, καθώς στοχοποιήθηκαν ως ένα επικίνδυνο ξένο χριστιανικό στοιχείο, σύμμαχος της Ρωσίας εναντίον της Τουρκίας. Την περίοδο αυτή συντελέστηκε και μία από τις σημαντικότερες γενοκτονίες του 20^ου αιώνα, με τις σφαγές χιλιάδων Αρμένιων, οι οποίες υπολογίζονται από 600.000 ως 1,5 εκατομμύριο.

Σοβιετική Δημοκρατία και Ανεξαρτησία

Μετά το τέλος του πολέμου και  την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917, δημιουργήθηκε, υπό σοβιετικό έλεγχο, η  Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Υπερκαυκασίας η οποία αποτελούνταν από την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν και τη Γεωργία, η οποία διαλύθηκε το 1918, και η Αρμενία ανεξαρτητοποιήθηκε ως Δημοκρατία της Αρμενίας. Η ανεξαρτησία δεν κράτησε για πολύ, καθώς το 1920 τουρκικές δυνάμεις εισέβαλαν στην Αρμενία και ξεκίνησε ο τουρκοαρμενικος πόλεμος, ο οποίος τερματίστηκε την ίδια χρονιά με την υπογραφή της Συνθήκης της Αλεξαντροπόλ. Την ίδια χρονιά η καινούργια Αρμένικη κυβέρνηση ανακήρυξε την Αρμενία μέρος της «Ομοσπονδίας Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών της Υπερκαυκασίας», που ιδρύθηκε στις 12 Μαρτίου του 1922.

Τι συνέβη όμως από εκεί και έπειτα; Πώς κατάφερε η Αρμενία να κερδίσει την ανεξαρτησία της; Επηρέασε αυτό την οικονομική της πορεία και την ευημερία των κατοίκων της; Απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα θα δώσουμε στο δεύτερο μέρος του άρθρου.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Armenia international emigrant stock, Country Economy, Retrieved from here
• Armenia, Encyclopedia Britannica, Retrieved from here
• Ναγκόρνο Καραμπάχ: Μια ιστορία πολέμου και ειρήνης, Μιχάλης Λιονάκης, Max Mag, Διαθέσιμο εδώ