Της Φωτεινής Τζαννή,
Στις 26 Απριλίου 2021, με απόφαση του Ανώτατου Ποινικού Δικαστηρίου της Αττάλειας αφέθηκε ελεύθερη η επί 108 ημέρες κρατούμενη Μελέκ Ιπέκ (Melek İpek), η ιστορία και το πρόσωπο της οποίας έχουν ταξιδέψει σε κάθε γωνία της γης. Πρόκειται για την 31 ετών γυναίκα από την Αττάλεια, η οποία τον περασμένο Ιανουάριο ευρισκόμενη σε αυτοάμυνα αφαίρεσε τη ζωή του συζύγου της (Ramazan), μη δυνάμενη να ανεχτεί άλλο την «ομηρία» που βίωνε επί 14 ολόκληρα χρόνια. Βία, Κακοποίηση, Πόνος, Φόβος, Δάκρυα, Φωνές, Οργή είναι μερικές από τις αναρίθμητες λέξεις που μπορούν να περιγράψουν τα βασανιστήρια, στα οποία επιδιδόταν ο σύζυγός της, πολύ συχνά υπό το φως των ματιών των 2 ανήλικων παιδιών τους.
Όπως αναφέρει η ίδια η Μελέκ στην δεκαεννιασέλιδη κατάθεσή της (αποσπασματική παράθεση): «Με είχε δέσει με χειροπέδες στο μπάνιο… Τον παρακαλούσα να μη με σκοτώσει… ποτέ, ποτέ δεν ήθελα να φτάσουμε εδώ. Να γίνει έτσι. Για 14 χρόνια παρακαλούσα όλο αυτό να τελειώσει ήσυχα… Εκείνη η μέρα ήταν διαφορετική… όταν η πόρτα του δωματίου άνοιξε απότομα, εγώ στεκόμουν στην άκρη, τρόμαξα και το όπλο εκπυρσοκρότησε… αν δεν είχε εκπυρσοκροτήσει το όπλο εκείνη την ημέρα, αν δεν είχε πεθάνει εκείνος, τώρα θα ήμασταν νεκρές εμείς».
Μετά, λοιπόν, από ακόμη ένα βασανιστικό βράδυ σεξουαλικής κακοποίησης, παραμένοντας γυμνή και δεμένη στο πάτωμα ενός δωματίου, η Ιπέκ πήρε τη μεγάλη απόφαση. Άρπαξε την καραμπίνα του συζύγου της εν μέσω ενός ακόμη ξεσπάσματος του τελευταίου το επόμενο πρωί και έθεσε τέλος στη ζωή του, σώζοντας τον εαυτό της και πρωτίστως τη ζωή και το μέλλον των 2 ανήλικων παιδιών της. Μάλιστα, η δήλωση στην οποία προέβη, όταν έσπευσαν στο σημείο οι αστυνομικές αρχές για να τη συλλάβουν, κατόπιν δικού της τηλεφωνήματος, προκαλεί κρότο: «απόψε εδώ δε θα με δείρει κανείς…».
Η Μελέκ συνελήφθη και οδηγήθηκε στη φυλακή, όπου παρέμεινε για διάστημα περίπου 4 μηνών, στερούμενη την ελευθερία της και τα παιδιά της. Ο Εισαγγελέας αρνήθηκε να της αναγνωρίσει το δικαίωμα της αυτοάμυνας και άσκησε εναντίον της ποινική δίωξη, αποδίδοντάς της την κατηγορία της ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως. Εντούτοις, κατά διαδικασία στο ακροατήριο σημειώθηκε αλλαγή κατηγορητηρίου και υποβλήθηκε έφεση για ανθρωποκτονία εξ αμελείας, με πλαίσιο ποινής μεταξύ 2 και 6 ετών κατά ανώτατο όριο.
Εν τέλει, το Δικαστήριο της Αττάλειας κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, παρ’ όλο που ασκήθηκε ποινική δίωξη εναντίον της Ιπέκ για «σκόπιμη δολοφονία του συζύγου της με αδικαιολόγητη πρόκληση», η τελευταία διέπραξε το έγκλημα κατά την κορύφωση της έντασης, του φόβου και του πανικού της, γεγονός που θεωρείται δικαιολογημένο, αφού η κατηγορούμενη ενήργησε σε κατάσταση νόμιμης άμυνας (αυτοάμυνα) απέναντι στη σωματική της ακεραιότητα και τη σεξουαλική ελευθερία της. Συγκεκριμένα, οι δικαστές ανέφεραν ότι «δεν υπάρχει λόγος τιμωρίας της κατηγορούμενης για τον λόγο αυτό».
Η Δικαιοσύνη, συνεκτιμώντας το αποδεικτικό υλικό που προσκομίστηκε και, κυρίως, τις μαρτυρικές καταθέσεις των παιδιών της Ιπέκ, που όχι μόνο είχαν δει, αλλά κυρίως είχαν βιώσει από τον ίδιο τους τον πατέρα σκηνές βίας, χάρισε το χαμόγελο και φώτισε με ελπίδα το πρόσωπο της γυναίκας-σύμβολο, εκδίδοντας μια σπάνια δικαστική απόφαση για τα δεδομένα της Τουρκίας.
Η πέρα από κάθε προσδοκία θετική έκβαση στην ιστορία της Μελέκ Ιπέκ ουδόλως σημαίνει ότι θα έχουν ανάλογη κατάληξη οι ιστορίες όλων εκείνων των γυναικών που πέφτουν θύματα βίας. Μολονότι «η δικαστική αυτή απόφαση επιτρέπει σε όλη τη χώρα να εκπνεύσει με ανακούφιση», όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο δικηγόρος της Ιπέκ, Αχμέντ Οναράν, η εν λόγω υπόθεση είναι ενδεικτική της υφιστάμενης πατριαρχικής δομής, αλλά και της ατέρμονης αμεριμνησίας της τουρκικής κοινωνίας. Οι νόμοι της Τουρκίας για την προστασία των γυναικών από την ενδοοικογενειακή βία διόλου εφαρμόζονται. Σύμφωνα με την Ομοσπονδία των Τουρκικών Συλλόγων Αρωγής Γυναικών, από τις αρχές του 2020 και μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου έχουν δολοφονηθεί τουλάχιστον 312 γυναίκες, ενώ εκτιμάται ότι καθημερινά τουλάχιστον μια γυναίκα στην Τουρκία χάνει τη ζωή της λόγω ενδοοικογενειακής βίας. Ο ακριβής αριθμός των αδικοχαμένων -στο βωμό της άκρατης βίας- γυναικών παραμένει μέχρι και σήμερα άγνωστος.
Η έκθεση των γυναικών της Τουρκίας στο έλεος των ανδρών που συστηματικά τις κακοποιούν γίνεται πλέον αισθητή και σε διεθνές επίπεδο. Πιο συγκεκριμένα, κατά την περίοδο που η Μελέκ βρισκόταν στη φυλακή, γνωστοποιήθηκε η απόφαση της Τουρκίας να αποσυρθεί από τη Σύμβαση για την Πρόληψη και την Αντιμετώπιση της Έμφυλης Βίας, γνωστή και ως «Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης», 10 χρόνια μετά την υπογραφή της. Μάλιστα, ο Τούρκος Πρόεδρος, Ταγίπ Ερντογάν, χαρακτήρισε τη σύμβαση αυτή «λανθασμένη», καθότι αμφισβητεί την παραδοσιακή εικόνα των δύο φύλων.
Σύμφωνα με έρευνα του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ για το 2014, μία στις τρεις γυναίκες έχει υποστεί σωματική βία, σεξουαλική βία, ή και τις δύο μορφές βίας από την ηλικία των 15 ετών και έπειτα. Το 55% των γυναικών έχουν βρεθεί αντιμέτωπες με μία ή περισσότερες μορφές σεξουαλικής παρενόχλησης, ενώ μία στις είκοσι έχει βιαστεί.
Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης είναι το πρώτο διεθνώς νομικά δεσμευτικό κείμενο που αποσκοπεί στην καταπολέμηση της έμφυλης βίας. Υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης, στις 7 Απριλίου 2011, και υπογράφηκε στις 11 Μαΐου 2011, κατά την 121η συνεδρίαση του Συμβουλίου στην Κωνσταντινούπολη (από όπου πήρε το όνομά της).
Στην Ελλάδα, η Σύμβαση για την Πρόληψη και την αντιμετώπιση της Έμφυλης Βίας κυρώθηκε με τον Ν. 4531/2018 (ΦΕΚ 62/Α/5-4-2018) από τη Βουλή των Ελλήνων και έχει την ισχύ που ορίζει το άρθρο 28 παρ. 1 του Συντάγματος της Ελλάδας. Μεταξύ των ρυθμίσεων που εισάγονται για την εφαρμογή των προβλέψεων της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης συγκαταλέγονται:
α) η ενίσχυση της ποινικής νομοθεσίας για την αντιμετώπιση εγκλημάτων που διαπράττονται σε βάρος των γυναικών (ακρωτηριασμός γεννητικών οργάνων, stalking, «εγκλήματα τιμής»), β) η κατάργηση της άκρως αναχρονιστικής διάταξης του άρθρου 339 παρ. 3 του Ποινικού Κώδικα για τη μη άσκηση ποινικής δίωξης, εάν μεταξύ του υπαιτίου αποπλάνησης ανηλίκου και του θύματος τελέστηκε γάμος και γ) η τροποποίηση του προϊσχύοντος Ν. 3500/2006 για την ενδοοικογενειακή βία, με στόχο την ευρύτερη και αποτελεσματικότερη εφαρμογή του.
Ακόμη, η ενδοοικογενειακή βία θεωρείται πλέον τεκμήριο ισχυρού κλονισμού του γάμου, απαραίτητη προϋπόθεση για την έκδοση διαζυγίου στη χώρα μας. Τέλος, για πρώτη φορά αναγνωρίσθηκε ως ποινικό αδίκημα η σεξουαλική κακοποίηση και ο βιασμός της γυναίκας εντός του οικογενειακού θεσμού.
Σήμερα, η Μελέκ Ιπέκ ζει μαζί με τις 2 ανήλικες κόρες της στο Κονβαλίκ (Kovanlık), ένα χωριό στην Περιφέρεια της Αττάλειας. Εκεί, έχει πια τη δυνατότητα να εργάζεται ως οδηγός ενός μικρού βαν, να φροντίζει τα ζώα, αλλά και να μελετά, ώστε να μπορέσει να σπουδάσει. Μάλιστα, πριν από λίγες ημέρες έδωσε εξετάσεις στο πανεπιστήμιο, προκειμένου να ακολουθήσει το όνειρό της, να γίνει καθηγήτρια μαθηματικών. Μετά από έναν τέτοιο εφιάλτη η ίδια δηλώνει: «Θέλω να αποτελώ παράδειγμα για τα παιδιά μου… θέλω να τους μάθω να λένε όχι…».
Το όνομα της Μελέκ στην ελληνική γλώσσα σημαίνει Άγγελος… Ας είναι ο τελευταίος που πόνεσε…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Η Μελέκ Ιπέκ δεν φοβάται πια», διαθέσιμο εδώ
- «Τουρκία: “Επιδημία” η βία κατά των γυναικών», διαθέσιμο εδώ
- «Τουρκία: Επίσημη αποχώρηση από τη σύμβαση της Κωνσταντινούπολης», διαθέσιμο εδώ
- «Ελεύθερη επιτέλους η Μελέκ Ιπέκ: Είχε σκοτώσει τον βασανιστή σύζυγό της», διαθέσιμο εδώ
- «Σύμβαση Κωνσταντινούπολης: όλα τα κράτη μέλη να την επικυρώσουν άμεσα», διαθέσιμο εδώ
- «Τουρκία: “Δικαιοσύνη για τη Μελέκ Ιπέκ” – Υπέμεινε τον βασανιστή της επί 12 χρόνια», διαθέσιμο εδώ
- «12 χρόνια σκλάβα: Η Μελέκ Ιπέκ ως “φάρος” για τις κακοποιημένες γυναίκες στην Τουρκία», διαθέσιμο εδώ
- «Υπόθεση Μελέκ Ιπέκ: Ελεύθερη επιτέλους η γυναίκα που σκότωσε τον βασανιστή σύζυγό της», διαθέσιμο εδώ
