Θλίψη και οργή για τους ανώνυμους τάφους του Καναδά

Της Αννίτας Ελισσαίου, 

Εδώ και δύο μήνες, ο Καναδάς βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής των μέσων ενημέρωσης παγκοσμίως, μετά την ανακάλυψη εκατοντάδων ανώνυμων τάφων σε περιοχές όπου λειτουργούσαν οικοτροφεία, με σημαντική παρουσία αυτόχθονων κοινοτήτων. Οι περισσότεροι τάφοι φαίνεται να ανήκουν σε παιδιά. Τα ανατριχιαστικά αυτά ευρήματα, που έχουν σοκάρει τη διεθνή κοινότητα, φέρνουν στο προσκήνιο ένα σκοτεινό κομμάτι της ιστορίας της χώρας.

Τα οικοτροφεία αποτελοούσαν εν τοις πράγμασι σχολικά ιδρύματα που λειτουργούσαν στην επικράτεια της χώρας από τα τέλη του 19^ου αιώνα, ενώ το τελευταίο έκλεισε επίσημα μόλις το 1996. Το σχέδιο για τα οικοτροφεία έχει τις ρίζες του στην αποικιοκρατία και συνδυάστηκε με την προσπάθεια προσάρτησης των εδαφών των γηγενών στις βρετανικές αποικίες. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ήταν υπεύθυνη για τη διοίκηση της πλειοψηφίας των σχολείων αυτών. Υπολογίζονται περίπου 130 ιδρύματα, από τα οποία έχουν περάσει παραπάνω από 150.000 μαθητές. Ήταν υποχρεωτικά και απευθύνονταν αποκλειστικά στους αυτόχθονες πληθυσμούς του Καναδά, σε ηλικίες από 4 έως 16 ετών. Σκοπός τους ήταν η μόρφωση των αυτόχθονων κοινοτήτων σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα και η ομαλή αφομοίωσή τους στην κοινωνία του Καναδά. Η εκπαιδευτική διαδικασία, ωστόσο, κάθε άλλο παρά ομαλή ήταν.

Οι ανεπαρκείς εγκαταστάσεις άφηναν δεκάδες μαθητές έρμαια των σκληρών καιρικών συνθηκών τον χειμώνα, εκθέτοντάς τους σε σοβαρές ασθένειες. Τα παιδιά αναγκάζονταν να κόψουν τα μαλλιά τους, να ντύνονται ομοιόμορφα κατά το δυτικό στυλ, ενώ τους απαγορευόταν να μιλάνε τη γλώσσα τους. Με στόχο την αφομοίωσή τους σε μια «μοντέρνα» κοινωνία ως Καναδοί, και όχι ως «Ινδιάνοι», οι εκπαιδευτικοί επιχειρούσαν να σπάσουν οποιονδήποτε δεσμό των μαθητών με την πολιτισμική τους κληρονομιά και την ιδιαίτερη πνευματικότητα που διακρίνει τις αξίες και τα «πιστεύω» των αυτόχθονων κοινοτήτων. Συχνά, η διαδικασία αυτή γίνονταν δια της βίας. Χιλιάδες είναι οι κατηγορίες για σωματική και σεξουαλική κακοποίηση κατά τη διάρκεια της παραμονής στα οικοτροφεία, ακόμα και πριν την ανακάλυψη των τάφων. Εκατοντάδες παιδιά δεν γύρισαν ποτέ στις οικογένειές τους.

Παρόλο που η παρουσία των οικοτροφείων δεν ήταν μυστική και παρά τον έντονο ακτιβισμό των αυτόχθονων πληθυσμών, η δράση τους παραμένει ένα κεφάλαιο της καναδικής ιστορίας που το ευρύτερο κοινό, αλλά και η πολιτική σκηνή της χώρας, παραβλέπει. Είναι ένα από τα πιο ανεπτυγμένα κράτη του βορείου ημισφαιρίου, με υψηλότατο βιοτικό επίπεδο, όμως, ο Καναδάς έχει ένα σκοτεινό, βίαιο παρελθόν, οι συνέπειες του οποίου επεκτείνονται και στο παρόν. Οι κοινότητες των αυτόχθονων φυλών παραμένουν σε μεγάλο βαθμό απομονωμένες από τα μεγάλα αστικά κέντρα, με μειωμένη πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες και δυσανάλογα αυξημένα ποσοστά ανεργίας και φτώχειας.

Το 2008, ο τότε Πρωθυπουργός της χώρας, Stephen Harper, απολογήθηκε επίσημα για τον ρόλο της καναδικής κυβέρνησης στη λειτουργία αυτών των ιδρυμάτων, υιοθετώντας ωστόσο έναν περιορισμένο αριθμό μέτρων για τη δικαίωση και αποζημίωση των κοινοτήτων αυτών. Η Επιτροπή Αλήθειας και Συμφιλίωσης (Truth and Reconciliation Committee), που δημιουργήθηκε μετά από δικαστική προσφυγή πρώην μαθητών των ιδρυμάτων, απεφάνθη το 2015 ότι ο Καναδάς είχε διαπράξει «πολιτισμική γενοκτονία» μέσα από το σύστημα των οικοτροφείων, και εξέδωσε μία λίστα με 94 προτάσεις για τη διόρθωση των αδικιών και την αναγνώριση της ιστορίας των γηγενών πληθυσμών. Από αυτές, ελάχιστες έχουν εφαρμοστεί, προκαλώντας την αγανάκτηση των αυτοχθόνων, οι οποίοι επικρίνουν έντονα την κυβέρνηση για την απουσία σχεδιασμού, αλλά και θέλησης.

Ο Πρωθυπουργός της χώρας, Justin Trudeau, σε δήλωσή του στάθηκε στο πλευρό των γηγενών πληθυσμών, εκφράζοντας τη θλίψη του για την ανακάλυψη των ανώνυμων τάφων. Η εξέλιξη αυτή χαρακτηρίστηκε από τον ίδιο ως μια υπενθύμιση του συστημικού ρατσισμού, των διακρίσεων και των αδικιών που διαπράχθηκαν εις βάρος των αυτόχθονων στο παρελθόν. Η υποστήριξη της κυβέρνησης είναι μεν ευπρόσδεκτη, παραμένουν δε αμφιβολίες για την τήρηση αυτών των δεσμεύσεων. Οι εκπρόσωποι των αυτόχθονων κοινοτήτων ζητάνε επίσημη απολογία και από το Βατικανό για το ρόλο που διαδραμάτισε η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία στη λειτουργία των σχολικών ιδρυμάτων. Πρόκειται για ένα μέτρο που τέθηκε από την Επιτροπή Αλήθειας και Συμφιλίωσης, η εκπλήρωση του οποίου εκκρεμεί.

Υπό αυτές τις συνθήκες, οι αρχηγοί των αυτόχθονων κοινοτήτων ζήτησαν την ακύρωση των εορτασμών για την εθνική εορτή της χώρας. Η Ημέρα του Καναδά πραγματοποιείται ετησίως την 1^η Ιουλίου και γιορτάζει την ίδρυση της Συνομοσπονδίας του Καναδά το 1867. Πολλοί αυτόχθονες ουδέποτε συμμετείχαν στη συγκεκριμένη επέτειο, ωστόσο, το κάλεσμα για αποχή από γιορτές ήταν φέτος εντονότερο από ποτέ. Ένας μεγάλος αριθμός πόλεων ανά την επικράτεια ακύρωσαν τις προγραμματισμένες τους εκδηλώσεις και επέλεξαν να αφιερώσουν τη μέρα στην ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση σχετικά με την ιστορία των οικοτροφείων και τον πολιτισμό των γηγενών. Κατά την ημερομηνία της επετείου οι εορτασμοί έγιναν σε πολύ μικρότερη κλίμακα, αλλά επισκιάστηκαν από ταραχώδεις διαδηλώσεις, στη διάρκεια των οποίων σημειώθηκαν βανδαλισμοί αγαλμάτων και εκκλησιών.

Με αφορμή την ανακάλυψη των τάφων, ολοένα και περισσότερες κοινότητες αυτοχθόνων αποφάσισαν να ξεκινήσουν αντίστοιχες έρευνες σε περιοχές όπου λειτουργούσαν τα οικοτροφεία, ενώ αναμένεται να ξεκινήσει και η διαδικασία εκταφής με σκοπό την απόκτηση περισσότερων πληροφοριών. Όσο σκληρό κι αν είναι αυτό το έργο, οι αυτόχθονες φυλές του Καναδά δηλώνουν αποφασισμένες να αποκαλύψουν την αλήθεια για το μέγεθος της πολιτισμικής γενοκτονίας που έχουν υποφέρει.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• Canada: 751 unmarked graves found at residential school, BBC, διαθέσιμο εδώ
• Cancel Canada Day: ‘Nothing to celebrate’ amid unmarked graves, Aljazeera, διαθέσιμο εδώ
• Canada Day muted as country reckons with treatment of indigenous, other minorities, Reuters, διαθέσιμο εδώ