Του Γιάννη Τσούπρου,
Ήδη από τον 16ο αιώνα, οι Βερβερίνοι πειρατές κυριαρχούσαν κατά μήκος των ακτών της Βόρειας Αφρικής, παρακωλύοντας την ελεύθερη ναυσιπλοΐα. Προερχόμενοι από τις ημιαυτόνομες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας επαρχίες της Τύνιδας, της Τρίπολης και του Αλγερίου καθώς και από το Σουλτανάτο του Μαρόκου, πραγματοποιούσαν επιθέσεις σε εμπορικά πλοία, τα πληρώματα των οποίων είτε αιχμαλωτίζονταν με σκοπό την καταβολή λύτρων, είτε πωλούνταν ως σκλάβοι. Μάλιστα, προκειμένου να επιτρέψουν την απρόσκοπτη διέλευση, απαιτούσαν την απόδοση φόρου.
Τον Μάρτιο του 1801 ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Thomas Jefferson, αρνούμενος να υποχωρήσει απέναντι στις υπερβολικές απαιτήσεις του Πασά της Τρίπολης, Yusuf Karamanli, ο οποίος αύξησε το ποσό του φόρου, διέταξε την συνοδεία των εμπορικών πλοίων από πολεμικά. Υπό την ηγεσία του πλοιάρχου Richard Dale, ο στολίσκος, τον οποίον συναποτελούσαν τα πολεμικά πλοία «President», «Philadelphia», «Enterprise» και «Essex», αφού διέσχισε το Γιβραλτάρ την 1η Ιουλίου του ίδιου έτους κατευθύνθηκε προς το λιμάνι της Τρίπολης, όπου ο βραχώδης ύφαλος προσέφερε μοναδική φυσική προστασία. Χωρίς σαφείς οδηγίες για επίθεση, ο Dale, σε αντίθεση με τους αξιωματικούς του οι οποίοι επιθυμούσαν πολεμική εμπλοκή, παρουσιάστηκε απρόθυμος να αναλάβει οποιαδήποτε πρωτοβουλία, διατηρώντας έναν μερικό αποκλεισμό της πόλης. Τον Αύγουστο του 1801 ο κυβερνήτης του «Enterprise», Andrew Sterett, πέτυχε συντριπτική νίκη εναντίον των Βερβερίνων πειρατών και κατέδειξε την αδυναμία των τελευταίων σε οργανωμένες επιθέσεις. Οχτώ μήνες αργότερα, τον Απρίλιο του 1802, ο Dale επέστρεψε στις ΗΠΑ και κατόπιν παραίτησής του αντικαταστάθηκε από τον πλοίαρχο Richard Morris. Ο Morris επέλεξε να ακολουθήσει την παθητική στάση του προκάτοχού του συνοδεύοντας τα εμπορικά πλοία σε διάφορους προορισμούς της Μεσογείου. Έξαλλος με την ολιγωρία του, ο Jefferson, ύστερα περίπου από έναν χρόνο, τον ανακάλεσε στις ΗΠΑ και τον απάλλαξε από τα καθήκοντά του.
Επί δύο έτη οι ΗΠΑ δεν είχαν σημειώσει κάποια αξιόλογη πρόοδο. Τον Ιούνιο του 1803 την διεύθυνση των επιχειρήσεων ανέλαβε ο αντιπλοίαρχος Edward Preble. Παρότι ευέξαπτος και αυταρχικός ήταν αποδεκτός για το θάρρος, τη δίκαιη κρίση και την ναυτική του πείρα.
Σύντομα ο Preble ήρθε αντιμέτωπος με την πρώτη μεγάλη πρόκληση. Στις 31 Οκτωβρίου του 1803, το «Philadelphia» προσάραξε σε έναν αχαρτογράφητο ύφαλο κοντά στην είσοδο του λιμανιού της Τρίπολης, ενώ ο κυβερνήτης του, William Bainbridge, προσπαθούσε να αναχαιτίσει δύο εχθρικά πλοία. Μολονότι το κατάρτι κόπηκε και τα κανόνια ρίχθηκαν στη θάλασσα αυτό παρέμεινε προσκολλημένο. Δίχως άλλη επιλογή, ο Bainbridge παραδόθηκε. Μετά από δύο ημέρες το «Philadelphia» απεγκλωβίστηκε και μεταφέρθηκε στο λιμάνι ώστε να χρησιμοποιηθεί για τις αμυντικές ανάγκες της πόλης. Ο Preble συνειδητοποίησε ότι δεν υπήρχε πιθανότητα επανάκτησης του πλοίου. Γι’ αυτό έκρινε αναγκαία την καταστροφή του. Τη νύχτα της 16ης Φεβρουαρίου του 1804 ένα σώμα εβδομήντα δολιοφθορέων, με επικεφαλή τον Stephen Decatur, χρησιμοποιώντας ένα κατειλημμένο εχθρικό πλοίο το οποίο είχε μετονομαστεί σε «Intrepid» και έναν αραβόφωνα οδηγό, αφού προσήλθε στο λιμάνι επιβιβάστηκε στο «Philadelphia» και το πυρπόλησε.
Μετά το ηρωικό κατόρθωμα του Decatur, ο κλοιός γύρω από την Τρίπολη άρχισε να σφίγγει ολοένα και περισσότερο. Εξασφαλίζοντας τέσσερα πλοία ρηχής πλεύσης από τον Βασιλιά των Δύο Σικελιών, Φερδινάνδο Α΄, ο Preble σχεδίασε μία σειρά επιθέσεων τον Αύγουστο του 1804. Η πρώτη από αυτές εκδηλώθηκε στις 3 Αυγούστου. Καθώς οι συγκρούσεις μεταξύ των αντίπαλων στόλων μαίνονταν, το πολεμικό πλοίο «Constitution» βομβάρδιζε τα παράκτια πυροβόλα. Έπειτα από δυόμισι ώρες, η μάχη έληξε με βαριές απώλειες για τους Βερβερίνους πειρατές, τρία πλοία των οποίων καταλήφθηκαν και άλλα τρία βυθίστηκαν. Παρά την στενή πολιορκία ο Karamanli αρνήθηκε να απελευθερώσει τον Bainbridge και τους υπόλοιπους αιχμαλώτους, απορρίπτοντας οποιαδήποτε πρόταση για διαπραγμάτευση. Έναν μήνα αργότερα, στις 4 Σεπτεμβρίου, ο Richard Sommers ανέλαβε, με τη συνδρομή δώδεκα στρατιωτών, να οδηγήσει το «Intrepid» φορτωμένο με εκατό βαρέλια πυρίτιδας στο λιμάνι της πόλης, προκειμένου να ανατιναχθούν τα εχθρικά πλοία. Ωστόσο, η προσπάθεια του απέτυχε. Ύστερα από ανταλλαγή πυροβολισμών το «Intrepid» εξερράγη και τα μέλη του πληρώματος σκοτώθηκαν.
Την ίδια περίοδο κατέφθασε στην Τρίπολη ο αρχιπλοίαρχος Samuel Barron με ενισχύσεις, ενώ ο Preble επέστρεψε στις ΗΠΑ, όπου τιμήθηκε για την προσφορά του. Ο αποκλεισμός της πόλης συνεχίστηκε, αλλά ο Barron σταμάτησε τις επιθέσεις και εφάρμοσε μία νέα τακτική, υπονομεύοντας την εξουσία του Karamanli. Ο πρώην Πρόξενος στην Τύνιδα, William Eaton, πρότεινε την αντικατάσταση του Πασά από τον μεγαλύτερο αδελφό του Hamet Karamanli, ο οποίος ήταν εξόριστος στην Αίγυπτο. Αφού συγκέντρωσε μία δύναμη πεντακοσίων μισθοφόρων σημείωσε μία καθοριστικής σημασίας νίκη στην Ντέρνα, ανοίγοντας τον δρόμο για την Τρίπολη. Φοβούμενος ότι η ανατροπή του ήταν αναπόφευκτη, στις 10 Ιουνίου του 1805 ο Karamanli συνθηκολόγησε. Οι κρατούμενοι απελευθερώθηκαν έναντι 60.000 δολαρίων και οι ΗΠΑ απαλλάχθηκαν από την υποχρέωση καταβολής φόρων για την ασφαλή διέλευση των εμπορικών τους πλοίων.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1812, η Μεγάλη Βρετανία, εξαιτίας του πολέμου εναντίον των ΗΠΑ, παρότρυνε τους Βερβερίνους πειρατές να επαναλάβουν τις επιθέσεις τους. Μετά την Συνθήκη της Γάνδης, τον Δεκέμβριο του 1814, η οποία τερμάτιζε τον πόλεμο, ο νέος Πρόεδρος τον ΗΠΑ, James Maddison, διέταξε την ανάπτυξη ναυτικής δύναμης στη Βόρεια Αφρική. Υπό την ηγεσία του Stephen Decatur, ο στόλος αντιμετώπισε με επιτυχία τα εχθρικά πλοία. Στις 3 Ιουλίου του 1815 ο Νταής του Αλγερίου, Omar Agha, συμφώνησε την ανταλλαγή αιχμαλώτων, καθώς και την καταβολή αποζημίωσης ύψους 10.000 δολαρίων. Το 1816 η Μεγάλη Βρετανία επιχείρησε μία διπλωματική αποστολή, επικεφαλής της οποίας ήταν ο Edward Pellew, με σκοπό την εξάλειψη της δράσης των Βερβερινών πειρατών. Παρότι οι διαπραγματεύσεις με τους Πασάδες της Τρίπολης και της Τύνιδας προχώρησαν χωρίς κάποια δυσκολία, ο Νταής του Αλγερίου παρουσιάστηκε λιγότερο συνεργάσιμος. Αφού αναχώρησε ο Pellew, ο Νταής διέταξε τη σφαγή διακοσίων αλιέων από την Κορσική, την Σικελία και την Σαρδηνία, οι οποίες βρίσκονταν υπό την προστασία της Μεγάλης Βρετανίας. Τότε ο Pellew επέστρεψε και ύστερα από έναν ανελέητο βομβαρδισμό εννέα ωρών του Αλγερίου ο Νταής δέχθηκε τους όρους της ειρηνευτικής προσφοράς.
Οι Βερβερικοί πόλεμοι αποτελούν μία από τις κορυφαίες στιγμές της στρατιωτικής ιστορίας των ΗΠΑ. Η ελεύθερη ναυσιπλοΐα στον χώρο της Μεσογείου αποκαταστάθηκε, ενώ οι ΗΠΑ αναβάθμισαν την θέση τους και αύξησαν την επιρροή τους, αφού απέδειξαν ότι μπορούσαν να επηρεάσουν τις διεθνείς εξελίξεις, επεμβαίνοντας όποτε υπήρχε ανάγκη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Office of the historian, Barbary wars, 1801-1805 and 1815-1816, Διαθέσιμο εδώ
- Gregory Fremont-Barnes (2006), The wars of the Barbary Pirates, Great Britain: Osprey Publishing
