Του Τάσου Μοσχονά,
Κάποιες φυσιογνωμίες καταφέρνουν, μετά τον θάνατό τους, να αναχθούν από την κοινωνία σε «θεότητες». Μια από αυτές είναι και η πριγκίπισσα Diana, ένα αληθινό σύγχρονο είδωλο, που λατρεύεται από εκατομμύρια ανθρώπους. Η «πριγκίπισσα του λαού», παρά τη σύντομη και ταραχώδη ζωή της, έχει κατακτήσει την «αθανασία» και συμβολίζει πολλά περισσότερα απ’ όσα όριζε ο ρόλος της στη βρετανική βασιλική οικογένεια. Δεν προκαλεί εντύπωση, λοιπόν, ότι το άγαλμα προς τιμήν της αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης σε διάφορους κύκλους της Μεγάλης Βρετανίας και όχι μόνο.
Ας περάσουμε, όμως, στα πρακτικά. Το άγαλμα προς τιμήν της Diana αποτελεί ένα έργο του διάσημου Βρετανού γλύπτη Ian Rank-Broadley και ήταν παραγγελία των δύο τέκνων της Diana, πρίγκιπα William και πρίγκιπα Harry. O ξαφνικός χαμός της μητέρας τους σε ηλικία 15 και 13 ετών αντίστοιχα σίγουρα ήταν ένα πολύ τραυματικό γεγονός της ζωής τους, με την παρουσία τους στην κηδεία της να τους εκθέτει στα μάτια εκατοντάδων εκατομμυρίων θεατών, σε μια ηλικία όπου το τραύμα από μια τέτοια απώλεια δεν επουλώνεται εύκολα. Η παραγγελία για ένα άγαλμα προς τιμήν της μητέρας τους ήταν μια επιθυμία και των δύο και έλαβε χώρα το 2017. Τα αποκαλυπτήρια, όμως, έγιναν λίγες μέρες πριν, την 1η Ιουλίου και ανήμερα της επετείου γενεθλίων της Diana, που θα έκλεινε φέτος τα 60. Η τοποθεσία που επιλέχθηκε για το άγαλμα ήταν οι κήποι του βασιλικού παλατιού του Kensington, τόπου κατοικίας της πριγκίπισσας.
Η εκδήλωση των αποκαλυπτηρίων ήταν σεμνή, με μόλις 100 προσκεκλημένους, στους οποίους περιλαμβάνονταν φυσικά και οι 2 πρίγκιπες. Στο παρόν φημολογείται πως δε διατηρούν και τις καλύτερες σχέσεις, με την εκδήλωση αυτή να αποτελεί την πρώτη τους συνάντηση μετά από μήνες. Δείγμα αυτής της αμηχανίας, που εν πολλοίς σχετίζεται και με τη συνέντευξη που έδωσε ο Harry και η σύζυγός του πριγκίπισσα Meghan προ ολίγων μηνών, αποτέλεσε και το γεγονός πως, μετά τα αποκαλυπτήρια, συζήτησαν για μόλις 20 λεπτά πριν αποχωρήσουν. Φυσικά από την εκδήλωση απουσίαζε τόσο η βασίλισσα Ελισάβετ, όσο και ο πρίγκιπας Κάρολος και η πριγκίπισσα Καμίλα, για ευνόητους λόγους: Η παρουσία τους και μόνο θα γεννούσε ισχυρές αντιδράσεις.
Στα του αγάλματος όμως. Το άγαλμα του Ian Rank-Broadley μετά την αποκάλυψή του προκάλεσε σωρεία αντιδράσεων και κριτικών. Σε τεχνικές λεπτομέρειες, είναι χάλκινο και δείχνει την πριγκίπισσα σε μια ευλαβική στάση με τη συνοδεία τριών παιδιών, τα δύο δίπλα της και το ένα να την ακολουθεί λίγο πιο πίσω. Εύλογα προκλήθηκαν απορίες σχετικά με την ταυτότητά τους και το αν πρόκειται για υπαρκτά πρόσωπα. Σύμφωνα με το γλύπτη αλλά και τους δύο πρίγκιπες, τα παιδιά δίπλα από την Diana δεν είναι υπαρκτά και συμβολίζουν τόσο τη σύνδεσή της με τους νέους, όσο και το πλούσιο φιλανθρωπικό της έργο. Είναι αλήθεια πως η Diana είχε ένα πλούσιο κοινωφελές έργο, με την ίδια να στηρίζει πάνω από 100 φιλανθρωπικές οργανώσεις, που δραστηριοποιούνταν σε ποικίλους τομείς. Κορυφαία στιγμή, που μνημονεύεται μέχρι και σήμερα, ήταν η χειραψία της με οροθετικό ασθενή το 1987, σε μια περίοδο που υπήρχε τεράστιο στίγμα γύρω από θέματα που αφορούσαν τον ιό HIV. Λόγος έγινε, επίσης, για το συμβολισμό του αγάλματος, που αποσκοπεί στην ανάδειξη όχι μόνο της ζεστασιάς, της κομψότητας και της ενέργειας που απέπνεε η Diana, αλλά και της διαγενεακής της επιρροής στο Βρετανικό πολιτισμό και τρόπο σκέψης.
Οι συμβολισμοί αυτοί, πάντως, αν και είχαν τις καλύτερες προθέσεις, δεν απηχούν στις αντιδράσεις του βρετανικού τύπου, που πέρασε το άγαλμα από «κόσκινο». O Jonathan Jones της “The Guardian” χαρακτηρίζει το άγαλμα ως ένα «ιερό δίχως ζωντάνια», δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην περίεργη στάση της αλλά και στην απεικόνισή της πριγκίπισσας ως ένα σχεδόν θρησκευτικό σύμβολο, μια σύγχρονη Παναγία, που αποπνέει απλώς μια στείρα επισημότητα και ένα αίσθημα καταπίεσης. Μέχρι και συντηρητικοί φορείς του βρετανικού τύπου όπως οι “The Times” ανέφεραν πως το άγαλμα «δημιουργήθηκε για να προσελκύσει τον χαμηλότερο κοινό παρονομαστή».
Οι αντιδράσεις, όμως, δε σταματούν εκεί. Αρκετοί αναφέρονται στον «επίπεδο ρεαλισμό» του αγάλματος και ειδικότερα στην επιλογή του ρούχου της Diana. Ο γλύπτης «έντυσε» την πριγκίπισσα με ένα pencil skirt, με πρότυπο μια φωτογραφία της μαζί με τα παιδιά της σε μια χριστουγεννιάτικη κάρτα του 1993. Αρκετοί fans της πριγκίπισσας αναφέρουν επίσης πως, αν και η παραπομπή ήταν τρυφερή, δε συνάδει με την προσωπικότητά και τις στυλιστικές της επιλογές, που περιλάμβαναν ρούχα όλων των χρωμάτων, αρκετές φορές πληθωρικά και ελαφρώς ανορθόδοξα. Ο ίδιος ο χαλκός, δε, δεν αναδεικνύει τη ζωντάνια της και έχει, μάλλον, το αντίθετο αποτέλεσμα. Για αρκετούς, η χρήση του υλικού αυτού συνδυάζεται με αγάλματα και προτομές που παραπέμπουν σε αποικιοκρατικές φιγούρες, κατασκευασμένες με σκοπό την παρουσίαση μιας επίπλαστης τελειότητας και διαχρονικότητας. Η ίδια η επιλογή του γλύπτη, επίσης, έγινε αντικείμενο σχολιασμού, με αρκετούς να αναφέρουν πως το έργο θα έπρεπε να φιλοτεχνήσει γυναίκα γλύπτρια και όχι ένας από τους διασημότερους άντρες γλύπτες της χώρας.
Απ’ όλες τις αντιδράσεις, όμως, αυτή που μου φαίνεται πως γεννά αφορμή για προβληματισμό είναι εκείνη που χαρακτηρίζει το έργο ως «ιερό». Σίγουρα με μια θέαση του αγάλματος δημιουργείται η εντύπωση πως η Diana ήταν μια φιγούρα στα πρότυπα της Μητέρας Τερέζας. Είναι δεδομένο πως χιλιάδες θα είναι αυτοί που θα αντιμετωπίσουν με ανάλογο τρόπο το άγαλμα, αποθέτοντας λουλούδια και άλλα αναμνηστικά στο σημείο. Το γεγονός πως τα παιδιά της αποδέχονται αυτή την ιδιότητα, μας κάνει να σκεφτούμε πως η θεοποίηση της προσωπικότητάς της είναι πλέον ένα πραγματικό και μη αμφισβητούμενο γεγονός. Οι ίδιες οι αντιδράσεις, δε, που σίγουρα είναι υπερβολικές για ένα άγαλμα ενός κήπου παλατιού, μας δείχνουν πως όλοι έχουν μια εντύπωση του ποια ήταν η Diana, και αν μπορούσαν, θα την απεικόνιζαν ακόμα πιο τέλεια, ακόμα πιο «αληθινή». Η ζωή και το έργο της Diana, όμως, απέχουν παρασάγγας από απλές θεωρήσεις, και «φωνάζουν» για την ανάδειξη διαφορετικών αθέατων πτυχών, που δεν αναλύονται σε συζητήσεις. Πτυχών της σημασίας της ψυχικής υγείας στη ζωή ενός ανθρώπου, της πίεσης από τις κοινωνικές συμβάσεις, των αδηφάγων ΜΜΕ και της εμμονής μας με τη διασημότητα. Και σίγουρα ένα χάλκινο άγαλμα αδυνατεί να αναδείξει όλες αυτές της οπτικές, πλην ενός αποδεκτού, καθώς πρέπει ειδώλου για την ικανοποίηση ενός κεντρικού αφηγήματος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- An awkward, lifeless shrine – the Diana statue is a spiritless hunk of nonsense, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- William and Harry unite to unveil Diana statue at Kensington palace, BBC News, διαθέσιμο εδώ
- ‘The most diverse thing at Kensington palace’: The Internet reacts to Princess Diana statue, The Independent, διαθέσιμο εδώ
- Who are the children featured in the Princess Diana statue at Kensington Palace?, Town & Country, διαθέσιμο εδώ
