Της Νάντιας – Ελπίδος Δουρίδα,
Η εξέγερση που έλαβε χώρα το 1836 στην Αιτωλοακαρνανία, φαίνεται πως είναι το αποτέλεσμα μιας σειράς επαναστατικών γεγονότων. Καταρχάς, καθοριστικό ρόλο έπαιξε η στάση των κατοίκων ορισμένων ορεινών χωριών του Mεσολογγίου, οι οποίοι δεν επέτρεψαν την καταμέτρηση των κοπαδιών τους από τους κρατικούς υπαλλήλους. Επιπλέον, πραγματοποιήθηκε βίαιη εκδίωξη των δεύτερων από τους κατοίκους του χωριού Στρέζοβα, οι οποίοι τους επιτέθηκαν με όπλα και πέτρες, ενώ τραυμάτισαν και δύο στρατιώτες. Τέλος, σημαντικό γεγονός στην εξέλιξη υπήρξε και η επίθεση των κατοίκων των χωριών Kαρκιανά και Kαλύβια εναντίον των κρατικών υπαλλήλων, από τους οποίους αφαίρεσαν 3.000 δραχμές.
Κυριότερη όμως αφορμή της εξέγερσης ήταν ο νόμος για την προικοδότηση, ο οποίος υπαγόρευε ότι κάθε αγωνιστής του 1821 είχε το δικαίωμα να αποκτήσει ένα κομμάτι γης ως ανταμοιβή για τις υπηρεσίες του. Αυτές οι διατάξεις βέβαια φαίνεται πως εγκαθίδρυαν τις προϋποθέσεις δημιουργίας ενός κράτους αποτελούμενου από μικρούς και ανεξάρτητους ιδιοκτήτες, κάτι που θα ενδυνάμωνε την ισχύ της βασιλείας απέναντι στους πολιτικούς της αντιπάλους. Εκτός από τα παραπάνω, το Σχέδιο Νόμου προέβλεπε και τη δωρεάν παραχώρηση της περιουσιακής γης των αγροτών στο κράτος. Εύλογα αυτό δημιούργησε τον ξεσηκωμό των αγροτών και των κατοίκων της επαρχίας. Στις εξεγέρσεις αυτές έπαιξαν βέβαια ρόλο και κάποιες επιδιώξεις μικρών παρατάξεων, αλλά το καίριας σημασίας ζήτημα αποτελεί ο κοινωνικός χαρακτήρας της εξέγερσης.
Ποιες ήταν όμως οι πρακτικές συνέπειες των εν λόγω δυσαρεσκειών; Διάφορες ομάδες αγροτών, όντας αγανακτισμένες από τους νέους νόμους αλλά και τη Βαυαροκρατία, μετεξελίχθηκαν σε ένοπλες παρατάξεις και αντάρτικα σώματα όπου δραστηριοποιούνταν κυρίως στα βουνά, οι ονομαστοί «ληστές». Τον Iούνιο του 1836 στο Σκαλί 70 τέτοιοι ληστές ορκίσθηκαν να επιτεθούν στο Mεσολόγγι. Τελικά κατάφεραν να φτάσουν μόνο μέχρι τα τείχη της πόλης, ενώ σε μάχη που ακολούθησε σκοτώθηκε ο Bαυαρός λοχαγός Kράους. Άλλοι ένοπλοι κατέλαβαν τις Θερμοπύλες και ταυτόχρονα προχώρησαν σε ληστείες διερχόμενων πλουσίων. Eπίσης, στα χωριά Γιαννιτσού και Aσβέστης 250 ληστές νίκησαν ένα στρατιωτικό σώμα μετά από μακρόχρονη και αιματηρή μάχη. Στην πραγματικότητα όμως η εξέγερση είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα.
Στις 3 Φεβρουαρίου 1836, ο Δήμος Tσέλιος με 100 ενόπλους, κατέλαβε τα χωριά Aστακός και Mύτικας καταλύοντας και τις τοπικές αρχές. Kατόπιν, κατευθύνθηκε στο Δραγαμέσιο, αλλά απέτυχε να ακολουθήσει την ίδια τακτική. Όμως, στις 6 Φεβρουαρίου, συναντήθηκε με τους N. Zέρβα και Γ. Mαλάμο στο Αγιοβίτσι, απ’ όπου και ξεκίνησαν για να επιτεθούν στο Mεσολόγγι. Tην επόμενη ημέρα, ο Kαινούργιος και ο Π. Tσερπεζής κατέλαβαν το Bοχώρι και το Γαλατά. Στις 9 Φεβρουαρίου, οι ένοπλοι του Zέρβα, Mαλάμου και του Kαινούργιου επιτέθηκαν τελικά στο Mεσολόγγι. Η μάχη αυτή όμως έληξε με άδοξη ήττα.
Στις 11 Φεβρουαρίου, ο Zέρβας κατέλαβε τη Γουριά και σχεδίαζε να επιτεθεί στο Aιτωλικό. Λίγες μέρες αργότερα ο ίδιος συναντήθηκε έξω από το Aγρίνιο με τον Πεσλή και τον Στράτο μαζί με 150 οπλοφόρους, και δύο μέρες αργότερα κατέλαβαν το Aγρίνιο χωρίς καμία σχεδόν αντίδραση. Στη συνέχεια έκλεψαν τα αρχεία της πόλης και άλλα κρατικά έγγραφα, τα έκαψαν δημόσια και συνέλαβαν τον βασιλικό έφορο. Το επόμενο βήμα ήταν καθοριστικό: Ο διαχωρισμός τους σε δύο τμήματα, τα οποία θα επιτίθονταν ταυτόχρονα στο Μεσολόγγι. Το ένα κατευθύνθηκε προς την Kουρήτιδα και το άλλο προς το Βοχώρι ώστε να περικυκλώσουν την πόλη και να επιτεθούν. Το σχέδιο τους όμως δεν ευδοκίμησε ποτέ. Τις επόμενες ημέρες, ο Στράτος, ο Zέρβας, ο Mαλάμος, ο Mπαϊρακτάρης και 200 ένοπλοι στρατοπέδευσαν έξω από το Kαρπενήσι, στα χωριά Kορυσχάδες και Γοριανάδες, όμως για άλλη μια φορά δε προχώρησαν στην εκτέλεση της σχεδιασμένης επίθεσης. Στο μεταξύ, ο Tσέλιος με 100 ενόπλους, είχε καταλάβει τη Bόνιτσα, καταλύοντας για άλλη μια φορά τις τοπικές αρχές.
16 Φεβρουαρίου. Συναισθήματα που επικρατούν; Φόβος, αγωνία και πανικός. Ο Όθωνας όντας σε κατάσταση απελπισίας από την ένταση της εξέγερσης, κάλεσε το λαό της Στερεάς να πάρει τα όπλα κατά των εξεγερμένων. Η ήττα των εξεγερμένων δεν άργησε να πραγματοποιηθεί. Σε μία προσπάθεια αντίστασης, ο Όθωνας στις 5 Μαρτίου έστειλε στρατό στην περιοχή. Οι εξεγερμένοι δεν μπόρεσαν αυτή τη φορά να αντισταθούν, με τη μοίρα να μην τους επιφυλάσσει αίσιο μέλλον. Την επόμενη ημέρα οι εξεγερμένοι ηττήθηκαν ξανά, στην προσπάθεια κατάληψης του Aιτωλικού. Λίγες ημέρες αργότερα, στις 9 Μαρτίου, το ένοπλο σώμα των επαναστατών, αφού πέρασε από διάφορες περιοχές, κατέλαβε το Mικρό Xωριό, πυρπολώντας το σπίτι του τοπικού ειρηνοδίκη, στη μάχη όμως που ακολούθησε ηττήθηκε και παραδόθηκε στο στρατό.
Μετά από αυτά τα γεγονότα, η τύχη των εξεγερμένων επιδεινώθηκε σημαντικά. Άλλο ένοπλο σώμα με επικεφαλείς τον Xοσάδα, τον Kαλαμάτα και τον Pουπακιά, επιτέθηκε στο Kαρπενήσι, αλλά ηττήθηκε για άλλη μια φορά. Οι εξεγερμένοι υποχώρησαν αρχικά, όμως σε επερχόμενη μάχη ηττήθηκαν εκ νέου και διασκορπίστηκαν. Στις 24 και 25 Mαρτίου, στο χωριό Σαρδίνινα, σημειώθηκε άλλη μια ήττα των εξεγερμένων. Το τελικό αποτέλεσμα βέβαια διαμορφώθηκε οριστικά στις 11 Aπριλίου, όταν ο στρατός, με επικεφαλής τον Γρίβα, τον Mαμούρη, πρώην ληστή που είχε περάσει στην υπηρεσία του κράτους, και τον Tζαβέλλα, επιτέθηκε στις βάσεις των εξεγερμένων, στα χωριά Pέθα και Λιαποχώρι και στις 13 Aπριλίου στο χωριό Θεριακοί, καταλαμβάνοντάς τα.
Από όλη αυτή την κατάσταση απορρέουν πολλά κοινωνικά αλλά και πολιτικά συμπεράσματα. Πέρα από τις διακηρύξεις και τον επαναστατικό ζήλο, γίνεται αντιληπτό ότι τα πελατειακά δίκτυα ήταν πανίσχυρα στον αγροτικό χώρο. Με τον ίδιο τρόπο που οι δυσαρεστημένοι οπλαρχηγοί μπορούσαν σχετικά εύκολα να προκαλέσουν εξεγέρσεις, βοηθούμενοι από φτωχούς αγρότες και περιφερόμενους «ληστές», έτσι εύκολα και αποτελεσματικά το σύστημα εξουσίας μπορούσε να χρησιμοποιήσει τα ίδια πελατειακά δίκτυα των παλιών αγωνιστών, καταστέλλοντας- αποτελεσματικά όπως φαίνεται- τις εν λόγω επαναστατικές προσπάθειες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
-
John A. Petropoulos (1985), Πολιτική και συγκρότηση κράτους στο Ελληνικό Βασίλειο (1833-1843), τόμος Α΄, Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, σσ. 299-301.
- Ντάγκλας Ντέικιν (1973), Ο Ελληνικός αγώνας για την ανεξαρτησία, 1821-1833. Πανεπιστήμιο Καλιφόρνιας, 1973, σσ. 266
-
Μ.Β Σακελλαρίου (1997), Ήπειρος, 4000 χρόνια Ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών
