Της Βασιλικής Παλητζήκα,
- Χώρα: Γαλλία
- Οδός: Ριβολί 99
- Κτίριο: Μουσείο του Λούβρου
- Όροφος: 1ος
Περπατάω στους διαδρόμους του ορόφου, μέχρι που το βλέμμα μου πέφτει σε ένα λαμπερό θέαμα και φτάνω να στέκομαι μπροστά στον διάσημο πίνακα. Πλησιάζω και τον κοιτάω από κοντά, μετά απομακρύνομαι και τον παρατηρώ από μακριά, στρέφω το κεφάλι μου αριστερά και έπειτα δεξιά, ωστόσο η απορία παραμένει ίδια. Μου χαμογελάει ή όχι η Μόνα Λίζα;
Το μυστήριο γύρω από το χαμόγελο του πολυσυζητημένου πίνακα της Μόνα Λίζα, ενός σπουδαίου έργου του Λεονάρντο Ντα Βίντσι, εκτός από κριτικούς τέχνης, ζωγράφους και καλλιτέχνες έχει απασχολήσει και αρκετούς επιστήμονες. Έρευνες, λοιπόν, έδειξαν πως για να τελειοποιήσει ο Ντα Βίντσι το έργο του στηρίχτηκε σε τρεις επιστήμες: τη Χημεία, την Νευρολογία και την Οπτική.
Ξεκινώντας με το καθαρά τεχνικό κομμάτι και τον κλάδο της Χημείας, αξίζει να αναφερθεί πως οι περισσότεροι ζωγράφοι της εποχής εκείνης επέλεγαν να χρησιμοποιούν στα έργα τους μίγμα κιμωλίας και χρώματος, κάτι που ο ίδιος δεν έκανε. Ο Ντα Βίντσι επέλεξε να χρησιμοποιήσει ως βάση το λευκό χρώμα, καθώς είχε μελετήσει και ήξερε πως αντανακλά καλύτερα το φως. Μόλις το φως ακουμπήσει τη λευκή βάση συμπεριφέρεται σαν να κρατάμε έναν αναμμένο φακό μπροστά από τον καθρέπτη μας. Όταν η φωτεινή ακτίνα αγγίξει την επιφάνεια της υάλου, επιστρέφει με την ίδια ζωντάνια πίσω σε εμάς. Έτσι και το λευκό χρώμα. Αντανακλά κάθε χρωματικό σημείο του πίνακα και τον καθιστά αυτόματα ζωντανό.
Όσο περίεργο και αν μπορεί να φανεί, ο Ντα Βίντσι πριν ζωγραφίσει το πρόσωπο της Μόνα Λίζα ξαγρύπνησε αρκετά βράδια δίπλα σε κρεβάτια νεκρών ανθρώπων στο θάλαμο του νεκροτομείου. Εύλογα θα αναρωτηθεί κανείς: μα γιατί; Ο διάσημος ζωγράφος, λοιπόν, πήγαινε εκεί και αφιέρωνε ατέρμονες ώρες, αφαιρώντας το δέρμα του προσώπου και κυρίως των χειλών από τα νεκρά πτώματα για τον απλούστατο λόγο ότι ήθελε να μελετήσει τον ακριβή τρόπο, με τον οποίο δημιουργούνται οι εκφράσεις, ως απαντήσεις στα συναισθήματα, του ανθρωπίνου προσώπου. Η προσπάθεια του αυτή θεωρείται ιδιαίτερα δύσκολη και απαιτητική δεδομένου πως οι μυς των χειλιών είναι πάρα πολλοί σε αριθμό, αδιανόητα μικροί και προσκολλημένοι βαθιά στο δέρμα.
Τέλος, αξιοποιώντας την βοήθεια της οπτικής και πιο συγκεκριμένα τον Δυναμισμό – μια νέα αρχή της νευροεπιστήμης της τέχνης, ο Ντα Βίντσι καταφέρνει και μας χαρίζει μια μοναδική παραίσθηση. Πώς το πετυχαίνει αυτό; Πολύ απλά εκμεταλλευόμενος τις λειτουργίες και τους μηχανισμούς του ματιού μας. Τον αμφιβληστροειδή του ματιού μας μπορούμε να τον φανταστούμε σαν μια λεπτή στιβάδα, που αγκαλιάζει την εσωτερική σφαίρα (υαλώδες μέρος) του οφθαλμού. Όταν οι φωτεινές ακτίνες πέφτουν πάνω του λοιπόν, αρχίζουμε και αντιλαμβανόμαστε σκιές ακριβώς όπως αυτές που υπάρχουν στο στόμα της Μόνα Λίζα.
Συνεπώς, εύκολα πλέον καταλαβαίνουμε πως ο πίνακας αυτός ήταν αποτέλεσμα πολύχρονης προσωπικής έρευνας του ίδιου του καλλιτέχνη και με σιγουριά μπορούμε να αναφέρουμε πως το αποτέλεσμα τον δικαιώνει. Το έργο αυτό είναι ένα λαμπρό παράδειγμα που αποδεικνύει πως η τέχνη συμβαδίζει με την επιστήμη και πως η ορθή συνεργασία τους επιφέρει μοναδικά αποτελέσματα. Ωστόσο, δεν απαντήσαμε ακόμα στο αρχικό μας ερώτημα. Χαμογελάει τελικά η Μόνα Λίζα; Θα αφήσω να απαντήσετε εσείς, αλλά πρώτα θα σας δώσω ένα στοιχείο. Κοιτάξτε κατευθείαν το στόμα της Μόνα Λίζα. Τι βλέπετε; Δεν είστε σίγουροι, σωστά; Ναι, ούτε εγώ. Κοιτάξτε τώρα ένα άλλο οποιοδήποτε σημείο του πίνακα και με την άκρη του ματιού σας δείτε ξανά το στόμα της. Μήπως τώρα σας χαμογελάει;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Mona Lisa’s smile: A hypothesis based on a new principle of art neuroscience. ScienceDirect.com, διαθέσιμο εδώ.
- Μέτρηση του χρώματος, ηλεκτρονική πλατφόρμα ακαδημαϊκών συγγραμμάτων Κάλλιπος, διαθέσιμο εδώ.
- Leonardo da Vinci’s contributions to neuroscience, ScienceDirect.com, διαθέσιμο εδώ.
