Της Παναγιώτας Μιχαήλ,
Αν αναλογιστεί κανείς τη ραγδαία εξέλιξη των τεχνολογικών μέσων και τα συνεχώς αυξανόμενα επιτεύγματα στους τομείς της επιστήμης, σίγουρα, θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι στον κλάδο της υγείας θα μπορούσαν όλα να είναι καλύτερα. Πράγματι, έφτασε το 2021 και ακόμη παλεύουμε με φαινομενικά «απλές» ασθένειες, αλλά κατά τα λοιπά χρόνιες βαρύτατες παθήσεις. Aς το παραδεχτούμε, το ποσοστό των ανθρώπων με σοβαρά προβλήματα υγείας -κληρονομικά ή μη- είναι αντιστρόφως ανάλογο με τις σύγχρονες ευνοϊκές συνθήκες, είτε αυτές έχουν να κάνουν με ακριβούς εξοπλισμούς είτε με άκρως εκπαιδευμένο εξειδικευμένο προσωπικό. Υπάρχουν πολλές και διαφορετικές ασθένειες και παθήσεις με μικρή ή και καμία ένδειξη για ολοκληρωτική θεραπεία. Μόνο προσωπικές ιστορίες γνωστών, φίλων ή συγγενών μας με ασθένειες ή αυτοάνοσα νοσήματα να αρχίσουμε να αναφέρουμε, δε θα τελειώσουμε ποτέ. Ωστόσο, αποφάσισα σήμερα να ρίξω το κέντρο βάρους σε μία ειδική κατηγορία παθόντων. Μιλώ για τις περιπτώσεις όλων αυτών που είτε εκ γενετής είτε κατά τη διάρκεια της ζωής τους ήρθαν αντιμέτωποι με μία από τις δυσκολότερες καταστάσεις: το να μην μπορούν να δουν με τα μάτια τους την ομορφιά της ζωής ή τουλάχιστον με τον «συνηθισμένο» τρόπο. Μιλώ για την κατηγορία ατόμων με πλήρη ή μερική τύφλωση, αλλά και με οποιαδήποτε δυσκολία όρασης, καταστάσεις που δεν έτυχε να βιώσουν γνωστά μου πρόσωπα, αλλά που παρ’ όλα αυτά, κρίνω ότι ο κόσμος αξίζει να γνωρίζει και -γιατί όχι- να διευκολύνει.
Καταρχάς, προτού αναφερθούμε σε λεπτομέρειες επί του θέματος, θα ήταν χρήσιμο να υπογραμμισθεί ο όρος «τύφλωση» κατά τον 21ο αιώνα. Ειδικότερα, τύφλωση ονομάζεται η κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο δεν έχει την αίσθηση της όρασης είτε πλήρως είτε μερικώς. Κάθε χώρα, μάλιστα, χρησιμοποιεί διαφορετικές κλίμακες, σύμφωνα πάντα με τη δική της νομοθεσία, προκειμένου να χαρακτηρίσει ορθά ένα άτομο τυφλό. Για παράδειγμα, στη χώρα μας τυφλό θεωρείται εκείνο το άτομο το οποίο στερείται εντελώς αντίληψης του φωτός είτε έχει οπτική οξύτητα μικρότερη από 1/20 της φυσιολογικής, χωρίς καμία δυνατότητα βελτίωσης. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η όραση θεωρείται από τους περισσότερους ως η σημαντικότερη ανθρώπινη αίσθηση, καθώς το μεγαλύτερο μέρος των πληροφοριών που κάθε άτομο λαμβάνει καθημερινά αντλείται από τα μάτια. Στοιχεία που αποδεικνύουν την εξέχουσα σημασία της συγκεκριμένης αίσθησης και επιβεβαιώνουν το παραπάνω, άλλωστε, αποτελούν ακόμη και πράξεις που τελούνταν από τα αρχαία χρόνια, όπου η στέρηση της όρασης συνιστούσε μέθοδο τιμωρίας και μάλιστα την εσχάτη των ποινών, όπως συνέβη στην περίπτωση του γνωστού σε όλους Οιδίποδα.
Δεν θέλω να επεκταθώ στις δυσκολίες αυτών των ανθρώπων, καθώς καμία περιγραφή ή εξήγηση δεν είναι αρκετή για να αποδώσει πλήρως το νόημα της ζωής ενός ατόμου που βρίσκεται στο πλήρες σκοτάδι. Παρ΄ όλα αυτά, κρίνεται απαραίτητο να αναδειχθούν τα έργα ορισμένων ατόμων ή και οργανώσεων που προασπίζουν τα δικαιώματα των τυφλών ανά τα χρόνια και, ως εκ τούτου, να τονιστούν ορισμένοι τρόποι ενίσχυσής τους.
Ευτυχώς, αισιοδοξία αποπνέει το γεγονός ότι σήμερα πολλά είναι τα μέτρα που έχουν ληφθεί για την ενίσχυση των τυφλών και ακόμη περισσότερα τα επιτεύγματα που έχουν πραγματοποιηθεί για τη διευκόλυνση-βελτίωση της καθημερινότητάς τους. Ορισμένα από αυτά είναι, μάλιστα, ιδιαιτέρως προοδευτικά μέσα στην απλότητά τους. Πιο συγκεκριμένα:
- «Το μπαστούνι του τυφλού»: Στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Ανοικτών Τεχνολογιών στην Εκπαίδευση, η ομάδα μαθητών Γυμνασίου Real inventors πήρε την πρωτοβουλία να κατασκευάσει ένα μπαστούνι με ηλεκτρονικό έλεγχο των εμποδίων που μπορεί ένας τυφλός να συναντήσει στις διαδρομές του, προκειμένου έτσι να είναι σε θέση να αποφεύγει εγκαίρως οποιοδήποτε αντικείμενο ή άλλο εμπόδιο βρεθεί στο διάβα του. Το συγκεκριμένο μπαστούνι διευκολύνει τις μεταφορές και τις μετακινήσεις των τυφλών και συνιστά οδηγό και καθοδηγητή των ατόμων με δυσκολίες όρασης. Η διαφορά του, όμως, με τα άλλα αντίστοιχα μπαστούνια είναι ότι διαθέτει ειδικούς αισθητήρες, που ανιχνεύουν τα εμπόδια, χωρίς να υπάρχει καμία επαφή του μπαστουνιού. Έτσι, η καθημερινότητα των ατόμων με δυσκολίες όρασης καθίσταται ευχάριστη και πολύ πιο εύκολη.
- «Διαβάζω Για Τους Άλλους»: Πρόκειται για ένα εθελοντικό μη κερδοσκοπικό δίκτυο με κύριο έργο την παραγωγή ακουστικών βιβλίων για τους εντυποανάπηρους συνανθρώπους μας. Άτομα με δυσκολίες όρασης, αναπηρίες, άτομα δίχως καμία μόρφωση και φυσικά ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης, ηλικίας ή ιδιαιτερότητας μπορούν να έρθουν ξανά σε επαφή με τη γνώση, τη γλώσσα και τη λογοτεχνία. Μέσα από τις ηχογραφήσεις βιβλίων επιστημονικού, λογοτεχνικού ή γενικότερου ενδιαφέροντος, αλλά και μέσα από τις ζωντανές εθελοντικές αναγνώσεις σε παιδιά, ηλικιωμένους, φυλακές και νοσοκομεία, πληθώρα ατόμων αναπτύσσει την κριτική του σκέψη και εξελίσσεται πνευματικά. Μάλιστα, σε παρόμοιο πλαίσιο πραγματοποιούνται τα τελευταία χρόνια και διαγενεακές αναγνώσεις σε σχολεία με σκοπό την ευαισθητοποίηση νεότερων παιδιών επί του θέματος. Το έργο της ομάδας συνεχίζεται και τα μηνύματα αλληλεγγύης αποκτούν κάθε φορά πιο ισχυρό νόημα. Άλλωστε, σύμφωνα με τα λεγόμενα του συνιδρυτή και αντιπροέδρου του «Διαβάζω Για Τους Άλλους» Θοδωρή Τσάτσου, μόνον έτσι θα μπορέσουν στο τέλος «να ακούνε όλοι με τα μάτια μας και να διαβάζουν με τη φωνή μας!».
- Ποίηση σε γραφή Braille: Το αρχείο Καβάφη του Ιδρύματος Ωνάση, σε συνεργασία με το Κέντρο Αποκατάστασης και Εκπαίδευσης Τυφλών (ΚΕΑΤ), είχε την καινοτόμα ιδέα να εκδώσει ανθολογία των ποιημάτων του Κ.Π. Καβάφη σε γραφή Braille και κατ’ αυτόν τον τρόπο να δώσει κίνητρο και σε άλλους για αντίστοιχες ενέργειες.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα με σπουδαία αποτελέσματα αποτέλεσαν οι περιπτώσεις της ποιήτριας Ελένης Παπαλαμπροπούλου και του μεταπτυχιακού φοιτητή στις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) και στην Ειδική Αγωγή και Ψυχοπαιδαγωγική της Ένταξης, στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Απόστολου Γαρούφου. Ειδικότερα, η ποιήτρια μετέγραψε στο σύστημα ανάγνωσης και γραφής τυφλών Braille την πρώτη της ποιητική συλλογή με τίτλο «Διάφανο Καταφύγιο» (εκδόσεις Θράκα) και ο φοιτητής, χρησιμοποιώντας το κατάλληλο ειδικό λογισμικό μετέγραψε το «Μονόγραμμα» του Οδυσσέα Ελύτη. Και οι δύο περιπτώσεις αποδεικνύουν την αγάπη και την ενσυναίσθηση που κυριαρχεί στις καρδιές ορισμένων ανθρώπων.
Δικαίωμα στη ζωή∙ όχι απλώς στην επιβίωση
Είναι δεδομένο ότι η ζωή των τυφλών ατόμων δίχως κάποιον να τους στηρίζει ή να τους καθοδηγεί σε έναν βαθμό είναι αρκετά επικίνδυνη. Είναι άνθρωποι για τους οποίους χρειάζεται να ρίχνουμε μια δεύτερη και τρίτη ματιά στον δρόμο και, φυσικά, να βοηθάμε όποτε και αν το επιθυμούν και το χρειάζονται. Ωστόσο, το να προσφερθεί κανείς να περάσει έναν τυφλό στην απέναντι πλευρά του δρόμου ή να του πιάσει κάτι που του έπεσε στο έδαφος δεν αρκεί για να πούμε ότι πραγματικά τον βοήθησε. Φυσικά, κάθε κίνηση και προθυμία για βοήθεια είναι ευπρόσδεκτη και ανεκτίμητα χρήσιμη. Αυτό που προσπαθώ να πω είναι ότι πρέπει να δοθεί περαιτέρω αξία και σε άλλα, πιο ουσιώδη πράγματα. Πράγματα που νομίζουμε λανθασμένα ότι είναι αδύνατον να κάνουν πράξη όλοι όσοι δεν αντικρίζουν τον κόσμο με τον «παραδοσιακό» τρόπο. Για παράδειγμα, έχεις σκεφτεί πώς θα μπορούσαμε να τους φτιάξουμε τη διάθεση; Εσένα τι σε ευχαριστεί κατά τη διάρκεια της ημέρας σου; Μήπως ο χορός ή η μουσική, το τραγούδι ή η ανάγνωση βιβλίων είναι πιθανές απαντήσεις και αρκετά καλές επιλογές; Πιστεύεις θα μπορούσαμε να προσφέρουμε παρόμοιες ευκαιρίες και σε αυτούς; Η τελευταία ερώτηση είναι ρητορική. Βέβαια και θα μπορούσαμε. Αν υπάρχει θέληση, συνεργασία και οργάνωση, όλα μπορούν να γίνουν άμεσα και αποτελεσματικά∙ ειδικά αν αναλογιστούμε αφενός την εξέλιξη της τεχνολογίας που έχει αποφέρει μηχανήματα τεράστιας αξίας, αφετέρου την ευαισθητοποίηση του κόσμου που ευτυχώς «αγγίζει» όλες τις ηλικίες. Συνεπώς, όλα είναι στο χέρι μας. Αρκεί να κατανοήσουμε ότι και αυτή η κατηγορία ανθρώπων έχει δικαίωμα επαφής με τις τέχνες, τον αθλητισμό, τον πολιτισμό και κάθε άλλου είδους ανθρώπινη δραστηριότητα που ευχαριστεί το άτομο, οξύνει το πνεύμα του και διευρύνει τους ορίζοντές του.
Πριν κλείσω, θα ήθελα να τονίσω και να υπενθυμίσω ότι η δεύτερη Πέμπτη κάθε Οκτώβρη συνιστά την Παγκόσμια Ημέρα Όρασης (Κατά της Τύφλωσης), με πρωτοβουλία της Διεθνούς Επιτροπής για την Πρόληψη της Τύφλωσης και με βασικό συνεργάτη τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO). Χάρη σε αυτούς και φυσικά στην ένδειξη αγάπης που αποδεικνύει με τις πράξεις της η κοινωνία, η μεγαλύτερη μερίδα των πολιτών αγκαλιάζει σφιχτά τις ομάδες αυτών των ατόμων, αναγνωρίζει τις προσπάθειές τους για ίσες ευκαιρίες και βοηθά στην προάσπιση των δικαιωμάτων τους. Πάρε, λοιπόν, παράδειγμα και πράξε αναλόγως για έναν αληθινά φωτεινό κόσμο.
Συνοψίζοντας, η καθημερινότητα ενός τυφλού παιδιού ή ενήλικα είναι αποδεδειγμένα ένας συνεχής αγώνας εκπαίδευσης σε θέματα που οι υπόλοιποι άνθρωποι θεωρούμε απολύτως δεδομένα. Δεν νομίζω ότι μπορεί κανείς να φανταστεί τη ζωή του χωρίς φως και εικόνες, χωρίς στιγμιότυπα και εντυπωμένες αναμνήσεις. Οι συνθήκες, όμως, μας φέρνουν αντιμέτωπους και με απρόσμενες καταστάσεις, υπεράνω υποψίας. Όμως, η ζωή συνεχίζεται, ακόμη κι αν μία από τις πέντε αισθήσεις απουσιάζει. Κι εδώ θα τολμήσω να πω ότι κάθε δυσκολία μας κάνει πιο δυνατούς και κανείς δεν βγαίνει χαμένος αν συνεχίζει διαρκώς να προσπαθεί. Εξάλλου, μια φωτισμένη ζωή δεν είναι απαραίτητα μία ζωή από ένα «κλασικό» ζευγάρι μάτια, αλλά μία ζωή μεστή από «φωτεινές», όμορφες στιγμές και αγαπημένα πρόσωπα, που επιθυμούν παρά τα εμπόδια, να σβήνουν ακόμη και το παραμικρό ίχνος σκοταδιού που χαρακτηρίζει όλες τις δυσάρεστες περιόδους της ζωής μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- • «Το τυφλό παιδί», athenseyehospital.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Το μπαστούνι του τυφλού, openedtech.ellak.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Το «Διαβάζω Για τους Άλλους» προσφέρει σε όλους πρόσβαση στη γνώση και στη λογοτεχνία, popaganda.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Ποιήματα του Καβάφη σε γραφή Braille, literature.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Ποίηση σε Braille, meallamatia.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Παγκόσμια Ημέρα Όρασης (Κατά της Τύφλωσης), sansimera.gr, Διαθέσιμο εδώ
- Σε γραφή Braille το «Μονόγραμμα» του Οδ. Ελύτη χάρη σε μεταπτυχιακό φοιτητή του ΔΠΘ, naftemporiki.gr, Διαθέσιμο εδώ
