Της Κατερίνας Μπουμπούλη,
Ως Σκλήρυνση κατά Πλάκας ορίζεται η ασθένεια που προσβάλλει το κεντρικό νευρικό σύστημα, δηλαδή τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό, προκαλώντας βλάβες στα νεύρα του οργανισμού. Η κατάσταση αυτή είναι απόρροια της επίθεσης του ανοσοποιητικού συστήματος στη μυελίνη, το προστατευτικό περίβλημα των νευρικών ινών, με αποτέλεσμα τη δυσχέρεια στην επικοινωνία του εγκεφάλου με το υπόλοιπο σώμα. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, το 2020 2,8 εκατομμύρια άνθρωποι ζούσαν με Σκλήρυνση κατά Πλάκας, αριθμός που αντιστοιχεί σε 35.9 άτομα ανά 100.000, με τις γυναίκες να εμφανίζουν διπλάσιες πιθανότητες νόσησης από τους άντρες.
Τα συμπτώματα της ασθένειας μπορεί να ποικίλλουν ανάμεσα στις διάφορες περιπτώσεις ασθενών, ενώ εξαρτώνται από τα νεύρα που επηρεάζονται, τις θέσεις τους και τον αριθμό των νευρικών βλαβών. Συχνότερα, παρουσιάζονται προβλήματα στην κίνηση και περιλαμβάνουν μούδιασμα ή αδυναμία σε ένα ή περισσότερα άκρα, συνήθως μόνο σε μία πλευρά του σώματος τη φορά ή στα πόδια και στον κορμό, αίσθηση ηλεκτροπληξίας που εκδηλώνεται έπειτα από συγκεκριμένες κινήσεις του λαιμού, έλλειψη συντονισμού και ασταθές βάδισμα. Εξίσου κοινά είναι και τα προβλήματα όρασης, όπως η μερική ή ολική απώλεια της, συνήθως στο ένα μάτι, συνοδευόμενη από πόνο κατά την κίνηση του ματιού καθώς και παρατεταμένη διπλή ή θολή όραση. Τέλος, άλλα συμπτώματα μπορεί να είναι η ασυνάρτητη ομιλία, η κούραση, η ζάλη, το μυρμήγκιασμα ή ο πόνος σε διάφορα μέρη του σώματος, καθώς και προβλήματα στη σεξουαλική λειτουργία, τη λειτουργία του εντέρου και της ουροδόχου κύστης.
Στις περισσότερες περιπτώσεις η σκλήρυνση κατά πλάκας εμφανίζεται υποτροπιάζουσα. Η καθημερινότητα των ασθενών εναλλάσσεται μεταξύ περιόδων εκδήλωσης νέων συμπτωμάτων ή υποτροπών, οι οποίες διαρκούν μέρες ή βδομάδες, και ήσυχων περιόδων που η ασθένεια «ηρεμεί», με τις περιόδους αυτές να διαρκούν μήνες ή και χρόνια. Στην επιδείνωση των συμπτωμάτων μπορεί να συμβάλλουν μικρές αυξήσεις στη θερμοκρασία. Ωστόσο, σε πάνω από το 50% των ασθενών που εκδηλώνουν το συγκεκριμένο μοτίβο της νόσου, γνωστό και ως δευτερογενής Σκλήρυνση κατά Πλάκας, η κατάσταση σταθεροποιείται σε διάστημα 10-20 χρόνων από την έναρξη της. Όσον αφορά την πρωτογενή σκλήρυνση, παρουσιάζει σταθερή εξέλιξη χωρίς υποτροπές.
Η διάγνωση της ασθένειας δε στηρίζεται σε μια συγκεκριμένη εξέταση, αλλά στον αποκλεισμό άλλων καταστάσεων που θα μπορούσαν να έχουν προκαλέσει τα συγκεκριμένα συμπτώματα. Έτσι, ο γιατρός μπορεί να συστήσει αρχικά τη διενέργεια εξετάσεων αίματος για τον έλεγχο συγκεκριμένων βιοδεικτών που σχετίζονται με τη Σκλήρυνση κατά Πλάκας. Εξίσου σημαντική θεωρείται και η οσφυϊκή παρακέντηση, κατά την οποία αναλύεται εργαστηριακά ένα δείγμα εγκεφαλονωτιαίου υγρού. Τα αποτελέσματά της μπορούν να αποκαλύψουν ανωμαλίες σε αντισώματα που σχετίζονται με την σκλήρυνση, αλλά και να βοηθήσουν στον αποκλεισμό άλλων λοιμώξεων, τα συμπτώματα των οποίων συγχέονται με αυτά της σκλήρυνσης. Ακόμη, η μαγνητική τομογραφία είναι ικανή να αποκαλύψει περιοχές του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού που έχουν αλλοιωθεί. Τέλος, μπορούν να εξεταστούν τα ηλεκτρικά σήματα που παράγονται από το νευρικό σύστημα καθώς αποκρίνονται σε κάποιο οπτικό ή ηλεκτρικό ερέθισμα.
Μέχρι στιγμής δεν έχει βρεθεί κάποια θεραπεία για την αντιμετώπιση της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας, παρά μόνο τρόποι επιβράδυνσης της εξέλιξης της, διαχείρισης των συμπτωμάτων που προκαλεί και τρόποι επιτάχυνσης της αποκατάστασης του οργανισμού ύστερα από υποτροπιάσεις. Κάποιοι ασθενείς εμφανίζουν πολύ ήπια συμπτώματα και γι’ αυτό δεν ακολουθούν κάποια θεραπεία.
Για την αντιμετώπιση των υποτροπών χρησιμοποιούνται αρχικά κορτικοστεροειδή. Η φαρμακευτική αγωγή συνταγογραφείται από τον ιατρό και στοχεύει στη μείωση της φλεγμονής των νεύρων. Στις ανεπιθύμητες ενέργειες συγκαταλέγονται η αϋπνία, η αυξημένη αρτηριακή πίεση, τα αυξημένα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, οι μεταβολές στη διάθεση και η κατακράτηση υγρών. Σε περίπτωση, όμως, που ο ασθενής δεν ανταποκριθεί στα στεροειδή και υποφέρει από σοβαρά συμπτώματα, πραγματοποιείται ανταλλαγή πλάσματος. Ουσιαστικά, αφαιρείται το υγρό τμήμα του αίματος, που ονομάζεται πλάσμα, και διαχωρίζεται από τα κύτταρα του αίματος. Στην συνέχεια, αυτά αναμειγνύονται με ένα διάλυμα πρωτεΐνης και διοχετεύονται ξανά στο σώμα.
Για την επιβράδυνση της εξέλιξης της νόσου οι θεραπείες διαφέρουν. Για παράδειγμα, στην πρωτογενή σκλήρυνση χορηγείται αποκλειστικά οκρελιζουμάμπη, η οποία μειώνει τις πιθανότητες επιδείνωσης. Από την άλλη, για τη δευτερογενή σκλήρυνση έχουν εγκριθεί περισσότερες θεραπείες, είτε ενέσιμες είτε από το στόμα. Η αγωγή ιντερφερόνης Β είναι ενέσιμη και εγχέεται κάτω από την επιδερμίδα ή στους μύες, μειώνοντας τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των υποτροπών. Οι παρενέργειες είναι παρόμοιες με συμπτώματα γρίπης, ενώ μπορεί να προκληθούν και ηπατικές βλάβες. Για το λόγο αυτό, κατά τη διάρκεια της θεραπείας είναι σημαντική η διενέργεια εξετάσεων αίματος για την παρακολούθηση των ηπατικών ενζύμων. Επίσης, η χορήγηση οξικής γλατιραμέρης μπορεί να παρεμποδίσει την επίθεση του ανοσοποιητικού συστήματος στη μυελίνη. Εγχέεται κάτω από την επιδερμίδα και οι παρενέργειες περιορίζονται στον ερεθισμό του δέρματος στο σημείο της ένεσης. Παρομοίως, υπάρχουν και αγωγές που λαμβάνονται από το στόμα.
Η αντιμετώπιση των συμπτωμάτων περιλαμβάνει κυρίως φυσικοθεραπείες, προκειμένου να αυξηθεί η μυϊκή δύναμη και να δυναμώσουν οι μύες. Για τη διαχείριση της αδυναμίας των κάτω άκρων και των προβλημάτων κίνησης χρησιμοποιείται βοήθημα κινητικότητας. Επίσης, μυοχαλαρωτικά φάρμακα βοηθούν στην αντιμετώπιση της επώδυνης δυσκαμψίας και σπασμών, ενώ άλλα χορηγούνται για τη μείωση της κόπωσης και την αύξηση της ταχύτητας του περπατήματος.
Συμπερασματικά, η Σκλήρυνση κατά Πλάκας μπορεί να κυμανθεί από πολύ ήπιες μορφές μέχρι και σε πολύ σοβαρές. Παρόλο που δεν έχει ανακαλυφθεί ακόμα κάποια θεραπεία για την ασθένεια, υπάρχουν εγκεκριμένες τεχνικές και φαρμακευτικές αγωγές, προκειμένου να εξομαλυνθούν όσο το δυνατόν περισσότερο οι δυσάρεστες συνέπειες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Multiple Sclerosis, MAYO CLINIC, Διαθέσιμο εδώ
- Rising prevalence of multiple sclerosis worldwide: Insights from the Atlas of MS, third edition, SAGE Journals, Διαθέσιμο εδώ
