Tης Μαρίας Σαρρή,
Στην πρόσφατη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις Βρυξέλλες, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 24 και 25 Ιουνίου, μεταξύ των ζητημάτων που συζητήθηκαν ήταν και η θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέναντι στην γειτονική Τουρκία. Η Αθήνα θα λέγαμε πως χαιρετίζει τα συμπεράσματα αυτά και κινείται παράλληλα με την Ευρώπη στη διευθέτηση των προβλημάτων που έχουν προκύψει, πάντα υπό το πρίσμα του ευρωπαϊκού και του διεθνούς δικαίου. Τα συμπεράσματα αυτά είναι θετικά για την ελληνική εξωτερική πολιτική και στο πλαίσιο που η κυβέρνηση επιθυμεί.
Αναλυτικότερα, η θέση του Συμβουλίου απέναντι στην Τουρκία ήταν σαφής και αυστηρή ενώ δεν δίστασε να εκφράσει την δυσαρέσκειά του σύμφωνα με τις τελευταίες εξελίξεις στην περιοχή. Εδώ θα ήταν σημαντικό να υπενθυμίσουμε ότι η Τουρκία πέρα από τους τελευταίους μήνες, ασκούσε με ήπιο τρόπο πιέσεις τόσο απέναντι στα ελληνικά σύνορα αλλά και στα ευρωπαϊκά. Στις δηλώσεις του με τον υπουργό εξωτερικών της Τουρκίας, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, ο Νίκος Δένδιας δεν παρέλειψε να υπενθυμίσει στην άλλη πλευρά ότι η Ελλάδα εκπροσωπεί όχι μόνο το εθνικό της συμφέρον αλλά και τις επιδιώξεις της ΕΕ.
Στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου έγινε αναφορά της θετικής ατζέντας από πλευράς της Ένωσης όσον αφορά την αποκλιμάκωση στην Ανατολική Μεσόγειο, ύστερα από δηλώσεις των μελών του Συμβουλίου την 25η Μαρτίου 2021, και τονίστηκε πως στόχος αποτελεί ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον για την ανάπτυξη περαιτέρω της συνεργασίας. Έχοντας εξασφαλίσει αυτόν τον χώρο συνεργασίας, η Τουρκία και η ΕΕ θα μπορέσουν να εμβαθύνουν τις σχέσεις τους και να ανοίξουν τον δρόμο για τον εξευρωπαϊσμό της γειτονικής χώρας. Μια τέτοια κίνηση θα εξομάλυνε τις εντάσεις που υπάρχουν ανάμεσα στην Μεσόγειο και την Ανατολή. Το Συμβούλιο επανέλαβε πως είναι έτοιμο για έναν επωφελή διάλογο με την Τουρκία, με τις προϋποθέσεις που έχουν τεθεί, ενώ την καλεί ταυτόχρονα να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που έχουν προκύψει σχετικά με την ανανέωση της τελωνειακής ένωσης με την Ευρώπη. Η Τουρκία από την πλευρά της, θα δυσκολευτεί ιδιαίτερα στον τομέα αυτόν, λόγω των αποφάσεών της για την τρέχουσα οικονομική πολιτική που ακολουθεί.
Η τελωνειακή ένωση τέθηκε σε ισχύ το 1995 και έχει ως βάση την συμφωνία της Άγκυρας του 1963, ενώ προβλέπει την ελεύθερη κυκλοφορία μεταξύ των μερών για βιομηχανικά και μεταποιημένα γεωργικά προϊόντα και την ευθυγράμμιση με το κοινοτικό δασμολόγιο. Η Γερμανίδα καγκελάριος, Angela Merkel, υπογράμμισε στις δηλώσεις της πως πρέπει «να συζητηθεί η τελωνειακή ένωση με την Τουρκία» και ότι θα πρέπει τα συμπεράσματα του Μαρτίου 2021 να συζητηθούν περισσότερο.
Προχωρώντας, το Συμβούλιο κάλεσε επίσης την Τουρκία σε διαλόγους υψηλού επιπέδου σχετικά με την μετανάστευση και την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Νωρίτερα αναφέρει, επίσης, ότι «καταδικάζει και αποδοκιμάζει κάθε απόπειρα τρίτων χωρών να εργαλειοποιήσουν τους μετανάστες για πολιτικούς σκοπούς». Είναι υψίστης σημασίας να θυμηθούμε τις ενέργειες του προέδρου Recep Tayyip Erdoğan στα επεισόδια στον Έβρο τον Φεβρουάριο του 2020, κατά την διάρκεια των οποίων προχώρησε μονομερώς στο άνοιγμα των συνόρων για να περάσουν πρόσφυγες και μετανάστες, με το πρόσχημα να ενταχθούν στην ΕΕ, ως αντίδραση στον θάνατο 33 Τούρκων στρατιωτών στο Ιντλίμπ. Αυτή η κίνηση του Τούρκου προέδρου φανερώνει τα πραγματικά κίνητρα της γειτονικής χώρας που τον απομακρύνουν όλο και περισσότερο από τις δημοκρατικές αρχές.
Τέτοιος σφετερισμός της εξουσίας δεν ανήκει στην φιλοσοφία της ευρωπαϊκής πολιτικής, σύμφωνα με τις δηλώσεις του Συμβουλίου, στις 4 Μαρτίου 2020: «Παράνομες διελεύσεις δεν θα γίνονται ανεκτές. Εν προκειμένω, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα λάβουν όλα τα αναγκαία μέτρα σύμφωνα με το ενωσιακό και το διεθνές δίκαιο. Οι μετανάστες δεν θα πρέπει να ενθαρρύνονται να θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή τους, επιχειρώντας παράνομες διελεύσεις δια ξηράς ή δια θαλάσσης. Το Συμβούλιο καλεί την τουρκική κυβέρνηση και όλους τους επιτόπου φορείς και οργανώσεις να μεταφέρουν αυτό το μήνυμα και να παρεμποδίσουν τη διάδοση ψευδών πληροφοριών. Η ΕΕ θα εξακολουθήσει να καταπολεμά ενεργά την παράνομη διακίνηση ανθρώπων». Άλλωστε, η Σύνοδος Κορυφής κάλεσε την Επιτροπή να υποβάλει προτάσεις για την συνέχιση της χρηματοδότησης υπέρ των προσφύγων της Συρίας, στην Τουρκία, την Ιορδανία και τον Λίβανο.
Όσον αφορά το Κυπριακό, το Συμβούλιο εξέφρασε την λύπη του για την πορεία των άτυπων διαπραγματεύσεων στη Γενεύη, υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών. Επανέλαβε ότι η Ευρώπη ζητά την διευθέτηση του ζητήματος στη βάση δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας που θα διακατέχεται από πολιτική ισότητα και θα είναι σύμφωνη με τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Η Τουρκική πλευρά δεν φαίνεται να συμφωνεί με αυτήν την προσέγγιση, κάτι που απέδειξε ύστερα από την παραβίαση του καθεστώτος των Βαρωσίων, τον Οκτώβριο του 2020, την οποία ανέδειξε και η δήλωση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ με την απαίτηση του πλήρους σεβασμού των ψηφισμάτων 550 (1984), 789 (1992) και 1251 (1999) τα οποία αφορούν διασυνοριακούς κανονισμούς.
Τέλος, η Ευρώπη αποδοκίμασε τις εντάσεις σχετικά με τις επιθέσεις κατά πολιτικών κομμάτων, υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μέσων ενημέρωσης και θα λέγαμε ότι τέτοιες πρακτικές είναι οπισθοδρομικές για μια χώρα που επιθυμεί την ένταξή της στην ένωση στο μέλλον. Η Τουρκία έχει ως υποχρεώσεις τον σεβασμό της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου αλλά και των δικαιωμάτων των γυναικών. Πρόσφατα περιστατικά, όμως, όπως η απόσυρση από την Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, της δίνουν έναν χαρακτήρα αντίθετο των επιδιώξεών της.
Στη συνέχεια, η Σύνοδος Κορυφής εξέτασε την πορεία της πανδημίας και την οικονομική ανάκαμψη της ένωσης μετά το πλήγμα του COVID-19, ενώ η μετανάστευση, ο κυβερνοχώρος και η εξωτερική πολιτική ήταν ενότητες οι οποίες μετά από πολύωρες διαπραγματεύσεις μπόρεσαν να συζητηθούν και να συμφωνηθεί μια κοινή ατζέντα από την Ευρώπη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Δήλωση για την κατάσταση στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, Consilium, διαθέσιμο εδώ
- Διαδρομή της Ανατολικής Μεσογείου, Consilium, διαθέσιμο εδώ
- Σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (24 και 25 Ιουνίου 2021) – Συμπεράσματα, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, διαθέσιμο εδώ
- Access2Markets Τελωνειακή Ένωση ΕΕ-Τουρκίας, europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Erdogan öffnet EU-Grenzen für Flüchtlinge: Gewalt in Griechenland, berliner-zeitung.de, διαθέσιμο εδώ
- Σύνοδος Κορυφής-Μέρκελ: Δυστυχώς δεν είμαστε στο τέλος της πανδημίας – Success story το πιστοποιητικό, in.gr, διαθέσιμο εδώ
