Της Ροδάνθης Αλεξίου,
Υπάρχει μια σκηνή στα Φιλαράκια, όπου ο Ross μαθαίνει ότι ο τρομακτικός ληστής που τον είχε ληστέψει στους δρόμους της Νέας Υόρκης μπροστά από ένα μαγαζί με κόμικς όταν ήταν μικρός, δεν ήταν άλλος από την Phoebe. Μέσα από αυτή την αποκάλυψη μάθαμε άλλο ένα περίπλοκο κομμάτι της παιδικής της ηλικίας, η οποία -παρά την τραγικότητά της και ίσως εξαιτίας αυτής- υπήρξε πάντα πηγή για το πιο μαύρο χιούμορ στην πετυχημένη σειρά. Το συγκεκριμένο περιστατικό, όμως, μας θυμίζει όχι μόνο το απροσδόκητο παρελθόν της Phoebe αλλά και μια άλλη Νέα Υόρκη, που γνωρίσαμε μέσα από σειρές και ταινίες -μια Νέα Υόρκη της δεκαετίας του ‘80 που χαρακτηριζόταν από ψηλά ποσοστά εγκληματικότητας.
Η μεγαλούπολη που γνωρίζουμε σήμερα δεν έχει καμία σχέση με εκείνη 40 χρόνια πριν. Οι συμβουλές σε όσους την επισκέπτονταν ήταν σχεδόν ίδιες με εκείνες που θα δίνονταν αν η πόλη βρισκόταν σε εμπόλεμη ζώνη. Μην απομακρυνθείς από την περιοχή του Μανχάταν, μην μπεις στο μετρό και μην πας πουθενά μετά τις 6 το απόγευμα. Ένα φυλλάδιο που μοιραζόταν στα αεροδρόμια της πόλης, παροτρύνοντας τους τουρίστες να μείνουν όσο πιο μακριά γίνεται από την πόλη, τους συμβούλευε επίσης να προσέχουν τα προσωπικά τους αντικείμενα ακόμα και μέσα στα χρηματοκιβώτια των ξενοδοχείων και να κλείνουν δωμάτιο κοντά σε σκάλες εξόδου σε περίπτωση φωτιάς από εμπρησμό.
Όση σύγχυση και αν προκαλούσε αυτό το φυλλάδιο, οι ταξιδιώτες δεν φαντάζονταν ότι οι άνθρωποι που τους τα μοίραζαν δεν ήταν άλλοι παρά μέλη της αστυνομίας. Φυσικά το συγκεκριμένο φυλλάδιο παρουσίαζε την πραγματικότητα σαν να άνηκε σε σενάριο χολιγουντιανής ταινίας της εποχής, όπως το Taxi Driver, το Escape from New York και το Death Wish. Η εγκληματικότητα σίγουρα αυξανόταν συνεχώς, αλλά οι συμβουλές για όσους διέμεναν στην πόλη δεν χρειαζόταν να είναι τέτοιες σαν να βρισκόσουν σε κάποια φουτουριστική πόλη.
Φυσικά η κατάσταση δεν ήταν ρόδινη, με τα στατιστικά εγκληματικότητας να μιλάνε από μόνα τους. Το 1975 καταγράφηκαν σχεδόν οι διπλάσιες δολοφονίες (1,690) από το 1965 (681), ενώ περιστατικά εγκληματικότητας στο μετρό της πόλης αυξήθηκαν σε τέτοια βαθμό, ώστε να χαρακτηριστεί ως το πιο επικίνδυνο μέσο μεταφοράς στον κόσμο. Αυτή η αντίληψη θα άλλαζε την δεκαετία του ‘90, όπου το μετρό έγινε πιο ασφαλές και παραμένει έτσι μέχρι και σήμερα. Δεν είναι ξεκάθαρη η αιτία αυτής της μείωσης εγκληματικότητας σε αυτό το μέσο από το χάος που επικρατούσε το 1980 με καθημερινά εγκλήματα, στην σημαντική βελτίωση της κατάστασης το 1990. Μέτρα άρχιζαν να εφαρμόζονται ήδη από την δεκαετία του 60, όπου ο τότε δήμαρχος Robert Wagner αύξησε την αστυνόμευση από 1.219 σε 3.100 αστυνομικούς. Δέκα χρόνια μετά, τα μέτρα αυτά υπολειτουργούσαν εξαιτίας της δημοσιονομικής κρίσης, οι ληστείες και οι καταστροφές των βαγονιών αυξήθηκαν, τα οποία επίσης δεν συντηρούνταν, τα εισιτήρια ακρίβυναν ενώ τα δρομολόγια, για λόγους οικονομίας, έγιναν πολύ αραιά. Ενώ η πολιτεία φαινόταν ανήμπορη να αντιμετωπίσει τα περιστατικά ανομίας στο μετρό αλλά και στους δρόμους, το 1979 μια ομάδα πολιτών -γνωστοί ως Guardian Angels- με επικεφαλής τον Curtis Sliwa ξεκίνησε άοπλες περιπολίες στο μετρό της πόλης κατά τη διάρκεια της νύχτας, προσπαθώντας να αποθαρρύνει το έγκλημα. Η ομάδα αυτή αρχικά αποδοκιμάστηκε από τον τότε δήμαρχο, Ed Koch, ο οποίος αργότερα ανακάλεσε την αντίθεσή του αφού δήμαρχοι όπως ο Rudy Giuliani και ο Michael Bloomberg είχαν υποστηρίξει την δράση τους.
Κατά τη δεκαετία του 1990, τα ποσοστά εγκληματικότητας στη Νέα Υόρκη μειώθηκαν δραματικά. Για παράδειγμα, τα βίαια εγκλήματα μειώθηκαν περισσότερο από 56%. Ενώ ήδη παρατηρείτο αυτή η αποκλιμάκωση εξαιτίας της οικονομικής ανάπτυξης της πόλης, πολλοί αποδίδουν τη μείωση του εγκλήματος της Νέας Υόρκης σε συγκεκριμένες «σκληρές» πολιτικές που εφάρμοσε ο πρώην δήμαρχος Rudolph Giuliani κατά την διάρκεια της θητεία του. Μέσω της “Broken Windows” στρατηγικής που ακολούθησε, εφάρμοσε την επιθετική αστυνόμευση λιγότερο βαριών εγκλημάτων (π.χ. γκράφιτι), με την σκέψη ότι οι μικρές διαταραχές οδηγούν σε μεγαλύτερες και ίσως και σε βαριά εγκλήματα. Χαρακτηριστικά ο Giuliani είχε αναφέρει το 1998, «Προφανώς η δολοφονία και τα γκράφιτι είναι δύο πολύ διαφορετικά εγκλήματα. Αλλά είναι μέρος του ίδιου φάσματος -και ένα κλίμα που ανέχεται το ένα είναι πιο πιθανό να ανεχθεί και το άλλο.». Επίσης οι συλλήψεις για πλημμελήματα αυξήθηκαν κατά 70% εκείνη την δεκαετία. Βέβαια δεν παρατηρήθηκε ότι η μείωση βαριών εγκλημάτων είχε άμεση σχέση με το γεγονός ότι όσοι διέπρατταν πλημμελήματα και συλλαμβάνονταν, ο χρόνος τους στην φυλακή θα ήταν ανασταλτικός παράγοντας για να διαπράξουν πιο βαριά εγκλήματα. Μόνο το 9,4 τοις εκατό των συλλήψεων για πλημμελήματα κατέληγε σε ποινή φυλάκισης. Πολλοί ερευνητές θεωρούν ότι, εκτός από την πολιτική του Giuliani, η αύξηση κατά 35% των αστυνομικών δυνάμεων, η ραγδαία οικονομική ανάπτυξη, η μείωση κατά 39% της ανεργίας κατά την δεκαετία του 90 και η αύξηση κατά 24% των φυλακισμένων συνέβαλλαν και αυτά δραματικά στην μείωση της εγκληματικότητας.
Πολλά πράγματα άλλαξαν λοιπόν στην Νέα Υόρκη τις τελευταίες δεκαετίες. Η εγκληματικότητα βρίσκεται στα πιο χαμηλά ποσοστά της, ο Giuliani, από τους πιο δημοφιλείς δημάρχους της μεγαλούπολης, μετατράπηκε σε μια από τις πιο αμφιλεγόμενες πολιτικές φιγούρες των τελευταίων ετών και ο Curtis Sliwa προβλέπεται να κερδίσει το χρίσμα των Ρεπουμπλικανών για Δήμαρχος της πόλης. Το πιο σταθερό πράγμα είναι ίσως ότι τα Φιλαράκια είναι ακόμα από τις πιο δημοφιλείς σειρές όλων των εποχών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- What Reduced Crime in New York City, NBER, διαθέσιμο εδώ
- The New York Transit Authority in the 1970s, NYCSubway.com, διαθέσιμο εδώ
- ‘Welcome to Fear City’ – the inside story of New York’s civil war, 40 years on, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
