Της Ιωάννας Ερμείδου,
Σε συνέντευξή του για τους New York Times, ο Antony Blinken, Αμερικάνος κυβερνητικός αξιωματούχος ο οποίος υπηρετεί ως ο 71ος Υπουργός Εξωτερικών, προσέφερε στους δημοσιογράφους και στο ευρύ κοινό μια ευδιάκριτη εικόνα για την στρατηγική που ακολουθεί στις εξωτερικές σχέσεις ο Αμερικάνος Προέδρος Biden. Ο Υπουργός Εξωτερικών, μετά από συνάντηση του με τον Γάλλο Πρόεδρο Emmanuel Macron, δήλωσε ότι οι δύο χώρες, Γαλλία και ΗΠΑ, έχουν κοινές θέσεις όσον αφορά την ανάγκη υπεράσπισης της ελεύθερης παγκόσμιας τάξης καθώς η Κίνα αποκτά όλο και περισσότερη επιρροή. «Αντίθετα μια παγκόσμια τάξη υπό την κινέζικη ηγεσία θα ήταν βαθύτατα ανελεύθερη» ανέφερε ο Αμερικάνος ΥΠΕΞ. Δεν είναι πάντως η πρώτη φορά που ο Blinken στέλνει ένα σκληρό μήνυμα στην Κίνα. Εμφανές ήταν το ψυχροπολεμικό κλίμα κατά την διάρκεια της συνάντησης των ανώτερων Αξιωματούχων ΗΠΑ-Κίνας στο Anchorage της Αλάσκας στις 18 Μαρτίου του 2021. Έπειτα από την συνάντηση του Blinken στο παλάτι των Ηλυσίων έχει γίνει πλέον ξεκάθαρη η στάση του Αμερικανού Προέδρου απέναντι στην μεγαλύτερη ανερχόμενη οικονομία του κόσμου.
Ενώ οι αναφερόμενες συζητήσεις για έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο αυξάνονται στην Ουάσιγκτον, προκύπτει το ερώτημα αν όντως είναι δόκιμο να χαρακτηριστεί ο ανταγωνισμός ΗΠΑ-Κίνας ως Ψυχρός Πόλεμος, μιας και η αντιπαράθεση μεταξύ των δυο χωρών δεν είναι καθαρά ιδεολογική όπως ήταν στον Ψυχρό Πόλεμο, μια σύγκρουση δηλαδή μεταξύ των καπιταλιστών και των κομμουνιστών του σοβιετικού μπλοκ. Έτσι ο ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας αποτελεί απλώς μια κλασική «μονομαχία» μεταξύ μιας ανερχόμενης δύναμης και μιας της οποία η ισχύς μειώνεται. Βέβαια ο Blinken, όπως και πολύ άλλοι, τονίζουν την ιδεολογική συνιστώσα μεταξύ των δυο αντικρουόμενων δίπολων, μιας και το πρώτο που είχε να αναφέρει μετά από την συνάντησή του με τον Γάλλο Πρόεδρο ήταν ο τονισμός μεταξύ των φιλελεύθερων ΗΠΑ και της καταπιεστικής Κίνας.
Στο σημείο αυτό είναι πολύ σημαντικό να τονισθεί ότι η ένταση μεταξύ των δυο χωρών δεν έχει αυξηθεί μόνο από την πλευρά των ΗΠΑ. Ο Κινέζος Πρόεδρος Xi Jinping, ο οποίος σύντομα θα ηγηθεί τους εορτασμούς της επετείου 100 χρόνων από την ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος, έχει υιοθετήσει μια πολύ πιο σκληρή στάση με σκοπό να κάνει αισθητή την παρουσία της Κίνας, όχι μόνο στο υποσύστημα στο οποίο ανήκει αλλά διεθνώς. Βέβαια υπάρχουν πολύ μεγάλες αμφιβολίες ως προς το αν πραγματικά η Κίνα έχει την ισχύ (ή και την πρόθεση) να διεξάγει μια παγκόσμια μάχη ενάντια στη δημοκρατία.
Ο καθηγητής του Columbia University, Thomas Christensen, υποστήριξε σε άρθρο του στο Foreign Affairs ότι ο στρατηγικός ανταγωνισμός ΗΠΑ-Κίνας δεν μπορεί να ονομαστεί Ψυχρός Πόλεμος μιας και του λείπουν τα τρία απαραίτητα χαρακτηριστικά: πρώτον, οι Κίνα και ΗΠΑ δεν διεξάγουν ένα καθαρό ιδεολογικό αγώνα για να κερδίσουν τις καρδιές και τα μυαλά τρίτων χωρών. Δεύτερον, οι δύο χώρες δεν ηγούνται πολέμου δια αντιπροσώπων, ούτε η εξωτερική τους πολιτική βρίσκεται κοντά στο να προκαλέσουν κάποιου είδους πυρηνική κρίση και τρίτον, η παγκόσμια οικονομία χαρακτηρίζεται από τέτοια ολοκλήρωση και αλληλεξάρτηση η οποία δεν θα μπορούσε να χωριστεί σε δυο μπλοκ. Ωστόσο το ζήτημα της χρήσης ή της μη χρήσης της ετικέτας «Ψυχρός Πόλεμος» δεν είναι και τόσο σημαντική απόφαση. Αντίθετα, κρίσιμης σημασίας είναι να γίνει μια σωστή αξιολόγηση του αναδυόμενου ανταγωνισμού, αποφεύγοντας την περιγραφή του νέου ανταγωνισμού με όρους του προηγουμένου Ψυχρού Πολέμου. Ακόμα και αν ονομάσουμε τον ανταγωνισμό Κίνας-ΗΠΑ «Ψυχρό Πόλεμο» πρέπει να γίνει κατανοητό ότι θα διαφέρει πολύ από τον Ψυχρό Πόλεμο μεταξύ των ΗΠΑ-ΕΣΣΔ. Όσον αφορά την διαμάχη σε επίπεδο ιδεολογίας, η τρέχουσα αντιπαλότητα είναι λιγότερο ιδεολογικής φύσεως. Αν και ο Πρόεδρος Biden, όπως και τα κράτη της ΕΕ, έχουν αναφερθεί πολλές φορές στο χάσμα που υπάρχει με την Κίνα όσον αφορά τις βασικές αξίες, τα ανθρώπινα δικαιώματα, το πολίτευμα και την διαχείριση των περιβαλλοντολογικών ζητημάτων δεν μπορούν αυτές οι διαφορές να συγκριθούν με το χάσμα Καπιταλισμού – Κομμουνισμού.
Λαμβάνοντας υπόψη πάντως ότι ο στρατηγικός ανταγωνισμός μεταξύ των δυο χωρών παίρνει και μια ιδεολογική διάσταση μπορούμε να κρίνουμε ότι θα είναι δύσκολο να επιλυθεί, παραδείγματος χάριν μέσω συμφωνιών εμπορικού χαρακτήρα. Αντίθετα, είναι πολύ πιθανό η διαμάχη να παραταθεί, με δυνατότητα κλιμάκωσης, επισκιάζοντας τον οικονομικό ανταγωνισμό και την πιθανή συνεργασία σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος, όπως τα περιβαλλοντικά ζητήματα.
Προχωρώντας στο δεύτερο χαρακτηριστικό, εκείνο της δημιουργίας συμμαχιών, φαίνεται ότι οι προσπάθειες του Αμερικανού Προέδρου έχουν ήδη αποδώσει καρπούς, βγάζοντας τις ΗΠΑ από την απομόνωση των περασμένων χρόνων της κυβέρνησης Trump. Αμέσως μετά την συνάντηση στο Anchorage, οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η ΕΕ και ο Καναδάς επέβαλλαν συντονισμένες κυρώσεις για την μεταχείριση από πλευράς της Κινέζικης Κυβέρνησης τον πληθυσμό των Ουιγούρων. Η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία εξέφρασαν την υποστήριξή τους αν και οι ίδιες δεν επέβαλλαν κυρώσεις. Από την άλλη πλευρά, και η Κίνα έχει ενδυναμώσει τις συμμαχίες της. Η συνεργασία της με τη Ρωσία έχει ενδυναμωθεί, όπως επίσης και με το Ιράν με το οποίο έχει υπογράψει συμφωνία στρατηγικής εταιρικής σχέσης. Έχει επίσης αυξήσει τους συμμάχους μέσω της πρωτοβουλίας Belt and Road, με την οποία το κινεζικό κράτος έχει επενδύσει σε σχεδόν 70 χώρες και διεθνείς οργανισμούς. Σήμερα ο ανταγωνισμός μεταξύ των δυο στρατοπέδων τα οποία σιγά σιγά αρχίζουν να σχηματίζονται είναι πολύ διαφορετικός από αυτόν του παρελθόντος. Μέχρι στιγμής δεν έχουν υπάρξει πόλεμοι δι’ αντιπροσώπων, αντίθετα η εχθρότητα εντοπίζεται στον κυβερνοχώρο όπου, σύμφωνα με τις ΗΠΑ, η Ρωσία και η Κίνα διεξάγουν υβριδικές επιθέσεις στον κυβερνοχώρο με σκοπό την εσωτερική αποσταθεροποίηση πολλών δυτικών χωρών.
Με ή χωρίς την ετικέτα «Ψυχρός Πόλεμος» οι ΗΠΑ είναι κλειδωμένες σε μια παρατεταμένη σύγκρουση για τις βασικές εθνικές αξίες, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών και γεωπολιτικών συμφερόντων. Το γεγονός ότι η Κίνα αποτελεί ένα πολύ πιο ισχυρό αντίπαλο σε οικονομικό επίπεδο από ότι η ΕΣΣΔ σε συνδυασμό με το γεγονός ότι πολλές δυτικές χώρες υποφέρουν από εσωτερικές διαιρέσεις καθιστά τον στρατηγικό ανταγωνισμό πιο δύσκολο για την Δύση από αυτόν των τελευταίων δεκαετιών του 20ου αιώνα. Όπως και να ονομάσει κανείς τον ανταγωνισμό, το μόνο σίγουρο είναι ότι οι διεθνείς σχέσεις τις επόμενες δεκαετίας θα χαρακτηρίζονται από αυτήν την διαμάχη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Is a ‘Cold War’ really emerging between China and the US?, CNN, διαθέσιμο εδώ
- Is the US-China strategic competition a cold war?, Atlantic Council, διαθέσιμο εδώ
