Της Μαρίας Δούνια,
Πίσω από τα πολυτελή ξενοδοχεία και τη γνωστή παραλία της Κοπακαμπάνα, υπάρχει μια τελείως διαφορετική πραγματικότητα. Οι παραγκουπόλεις, γνωστές και ως φαβέλες, είναι φτωχικές συνοικίες στις οποίες οι οικονομικά ασθενέστεροι πολίτες αναγκάστηκαν να εγκατασταθούν. Ακόμα και σήμερα περίπου γύρω στο 6% του συνολικού πληθυσμού της Βραζιλίας, δηλαδή γύρω στα 12,5 εκατομμύρια ανθρώπων, ζει στις φαβέλες. Πολλοί είναι αυτοί που σχολιάζουν ότι το διάσημο άγαλμα του Ιησού στο Ρίο ντε Τζανέιρο δεν συμβολίζει μια ανοιχτή αγκαλιά, αλλά αντίθετα τις ανισότητες μεταξύ πλούσιων και φτωχών στο εσωτερικό της χώρας.
Η πρώτη φαβέλα δημιουργήθηκε γύρω στο 1900 από 20.000 στρατιώτες που είχαν γυρίσει από το εμφύλιο πόλεμο της Βραζιλίας και εγκαταστάθηκαν, αναζητώντας καταφύγιο, σε έναν λόφο δίπλα από το Ρίο ντε Τζανέιρο. Με την πάροδο του χρόνου και την αύξηση της μετανάστευσης από την επαρχία στις μεγαλουπόλεις, ο αριθμός των παραγκουπόλεων αυξήθηκε σημαντικά. Μόνο το Ρίο ντε Τζανέιρο αριθμεί περίπου στις 50, με μεγαλύτερη αυτή της Ροσίνια. Οι συνθήκες διαβίωσης είναι ιδιαίτερα σκληρές και δύσκολες. Μία στις δέκα φαβέλες δεν έχει δίκτυο ύδρευσης και τρεις στις δέκα σύστημα αποχέτευσης. Τα προβλήματα ηλεκτροδότησης είναι εξίσου συχνά. Στις φαβέλες σημειώνεται το υψηλότερο ποσοστό αναλφαβητισμού της χώρας. Επιπλέον, ενώ το προσδόκιμο ζωής της επικράτειας κυμαίνεται στα 68 έτη, ο πληθυσμός στις φαβέλες έχει προσδόκιμο μόλις τα 48, αφού οι κάτοικοί τους είναι εκτεθειμένοι σε πληθώρα ασθενειών, όπως η ελονοσία και το AIDS.
Οι φτωχές συνθήκες διαβίωσης έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση της εγκληματικότητας. Στις φαβέλες λειτουργεί ο νόμος των ναρκωτικών και των καλάσνικοφ. Η παντελής έλλειψη αστικής υποδομής και κρατικής καταστολής άφησαν ελεύθερο το πεδίο στην άνθηση της εγκληματικότητας και στη δράση των συμμοριών. Το εμπόριο ναρκωτικών και όπλων είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο. Αυτό που είναι ιδιαίτερης σημασίας είναι το γεγονός ότι οι συμμορίες έχουν αναλάβει το ρόλο του «ανύπαρκτου» κράτους. Πιο συγκεκριμένα, έχουν θεσπίσει ένα άτυπο θεσμικό σύστημα, έχουν αναλάβει ευθύνες τροχαίας και παρέχουν τρόφιμα και ιατροφαρμακευτικές υπηρεσίες σε ευάλωτες οικογένειες. Ταυτόχρονα, ο πόλεμος που κηρύσσουν οι συμμορίες για την κατοχή της εξουσίας δεν περιορίζεται μόνο μεταξύ αυτών, αλλά επεκτείνεται και με την αστυνομία. Το αποτέλεσμα είναι οι συμπλοκές να είναι ως επί τον πλείστον αιματηρές και να χάνουν τις ζωές τους κυρίως άτομα νεαρής ηλικίας.
Οι επιπτώσεις της πανδημίας του κορωνοϊού είναι καταστροφικές για τον πληθυσμό των φαβελών, με τις ελλείψεις να διογκώνονται ακόμα περισσότερο. Μεγάλος εχθρός στην καταπολέμηση της εξάπλωσης της πανδημίας είναι η έλλειψη νερού, που δυσκολεύει την τήρηση των υγειονομικών μέτρων προστασίας. Η άμεση ανάγκη για βοήθεια δεν ήρθε από το ίδιο το κράτος, αλλά αντίθετα από τους ανθρώπους που μένουν στις φαβέλες. Η αλληλεγγύη και η αλληλοβοήθεια ήταν αυτές που ώθησαν στη δημιουργία λαϊκής επιτροπής στην κοινότητα, που στόχο είχε την παροχή βοήθειας σε ηλικιωμένους, άρρωστους και οικογένειες με πολλά παιδιά. Μαζικές ενημερώσεις των πολιτών για μέτρα προστασίας και πρόληψης οργανώθηκαν είτε μέσω γνωστών μέσων κοινωνικής δικτύωσης είτε από πόρτα σε πόρτα, ενώ επίσης συγκεντρώθηκαν και μοιράστηκαν τρόφιμα.
Γενικότερα, πριν να ξεσπάσει η πανδημία του κορωνοϊού, η κατάσταση στις βραζιλιάνικες φαβέλες είχε ελαφρώς βελτιωθεί, μέσω της βοήθειας ΜΚΟ που εστιάζουν στην αειφόρο ανάπτυξη της κοινότητας. Αρκετές περιοχές απέκτησαν πρόσβαση σε νέες τεχνολογίες, όπως η τηλεόραση και το ίντερνετ. Παρόλα αυτά, η σκληρή καθημερινότητα εκατομμυρίων ανθρώπων ανά τη χώρα δεν μπορεί να αρκεστεί απλά στον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό. Η βραζιλιάνικη κυβέρνηση χρειάζεται να πάρει άμεσα και δραστικά μέτρα, ειδικά σε μία τόσο κρίσιμη και αβέβαιη εποχή, προσφέροντας ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης, μόρφωσης και εξέλιξης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Φαβέλα, Βικιπαίδεια, διαθέσιμο εδώ
- Φαβέλες: Όσα πρέπει να ξέρετε για τις διάσημες παραγκουπόλεις της Βραζιλίας στο κατά τα άλλα μαγευτικό Ρίο ντε Τζανέιρο, Travel Style, διαθέσιμο εδώ
- Φαβέλες: Φαινόμενα Κοινωνικής Ανισότητας, Crime Times, διαθέσιμο εδώ
- Οι φαβέλες: εκεί που αλληλεγγύη και αυτοοργάνωση φτιάχνουν μικρούς παράδεισους μέσα στην κόλαση, Eφημερίδα των Συντακτών, διαθέσιμο εδώ
