Του Γιώργου Γιαρμά,
Όταν στις αρχές του χειμώνα του 2020 η ανθρωπότητα βρέθηκε αντιμέτωπη με μια πρωτοφανή (για τα δεδομένα του 21ου αιώνα) υγειονομική κρίση, αυτή της εμφάνισης της μόλυνσης του κορωνοϊού, κρίθηκε αναγκαίο οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο να λάβουν κάποια περιοριστικά μέτρα, για να διασφαλίσουν την προστασία της δημόσιας υγείας. Όπως είναι αυτονόητο, αυτά τα μέτρα, για να φέρουν τα επιθυμητά αποτελέσματα, έπρεπε να χαρακτηρίζονται από έναν βαθμό υποχρεωτικότητας. Έτσι, στην χώρα μας, ανακοινώθηκε το υποχρεωτικό κλείσιμο της εστίασης, των επιχειρήσεων και των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, η υποχρεωτική χρήση μάσκας σε όλους τους δημόσιους χώρους, η υποχρεωτική απαγόρευση κυκλοφορίας μετά από μια συγκεκριμένη ώρα. Και, όπως αποδείχθηκε στην πράξη, μια ικανοποιητική πλειοψηφία εφάρμοσε αυτά τα μέτρα με ευλάβεια, καθώς αντιλήφθηκε την κρισιμότητα της κατάστασης. Το ζήτημα που απασχολεί ιδιαιτέρως τα ΜΜΕ και έχει διχάσει σε μεγάλο βαθμό την κοινή γνώμη είναι το εξής: Με το ενδεχόμενο του υποχρεωτικού εμβολιασμού των υγειονομικών υπαλλήλων να έχει ήδη «τεθεί στο τραπέζι», ο υποχρεωτικός εμβολιασμός του γενικού πληθυσμού είναι ένα από τα μέτρα που βρίσκεται στην ατζέντα της κυβέρνησης στο πλαίσιο της προσπάθειας αντιμετώπισης της πανδημίας; Και αν η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα είναι θετική, κατά πόσο μια τέτοια κυβερνητική πολιτική θα ξεπερνούσε τα όρια της θεμιτής υποχρεωτικότητας και θα αποτελούσε καταπάτηση της ανθρώπινης αυτοδιάθεσης και ελευθερίας;
Το συγκεκριμένο θέμα μπορεί να παρουσιάζεται απλοϊκό, στην πραγματικότητα όμως, έχει σημαντικές ηθικές και συνταγματικές προεκτάσεις, γι’ αυτό και έχει ανοίξει έναν αρκετά ευρύ κύκλο κυβερνητικών διαβουλεύσεων στο Μέγαρο Μαξίμου. Στόχος του Πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, φαίνεται πως είναι να αποφευχθούν εντάσεις γύρω από το επίμαχο ζήτημα, εις βάρος της κοινής προσπάθειας που σύσσωμος ο ελληνικός λαός καταβάλλει για να νικήσει τον «αόρατο» εθνικό μας εχθρό, με το να ακολουθήσει την τολμηρή πολιτική της ανακοίνωσης υποχρεωτικού εμβολιασμού. Αντιθέτως, ο εμβολιασμός θα καταστεί υποχρεωτικός μόνο για ορισμένους επαγγελματικούς κλάδους, με το ενδεχόμενο να ξανανοίξει ο διάλογος για τον γενικό πληθυσμό το φθινόπωρο -εφόσον τα πράγματα έχουν πάρει αρνητική τροπή και κριθεί αναγκαίο- να παραμένει ανοιχτό.
Και ενώ η Επιτροπή Βιοηθικής φαίνεται να αποδέχεται, σε πρώτο στάδιο, τον υποχρεωτικό εμβολιασμό των νοσοκομειακών υπαλλήλων και των φροντιστών ηλικιωμένων, η πρώην Πρόεδρος του Αρείου Πάγου, Βασιλική Θάνου, κατακεραυνώνει την κυβέρνηση για την προθυμία της να παρέχει στις επιχειρήσεις την δυνατότητα να απολύει υπαλλήλους, που αρνούνται να εμβολιαστούν, χαρακτηρίζοντας την απόφαση αντισυνταγματική. Η ίδια φαίνεται να θεωρεί πως μια τέτοια κίνηση είναι αντίθετη προς τις συνταγματικές διατάξεις που προβλέπουν τον σεβασμό της ανθρώπινης προσωπικότητας αλλά και προς το άρθρο 7.3.1 του Ευρωπαϊκού Ψηφίσματος του Ιανουαρίου 2021, το οποίο ορίζει με σαφήνεια πως ο εμβολιασμός δεν μπορεί να είναι υποχρεωτικός. Η αλήθεια είναι πως από νομική άποψη, σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, όπως αυτή του κορωνοϊού, δεν θα ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να βρεθεί κάποιο «παραθυράκι» για να ξεπεραστεί οποιοδήποτε νομικό-συνταγματικό κώλυμα. Η σύγχυση ηθικών αξιών και η κρίση εμπιστοσύνης προς την κυβέρνηση που θα δημιουργούσε ένα τέτοιο βήμα, δυστυχώς δεν θα ήταν εξίσου εύκολο να ξεπεραστούν.
Από την άλλη πλευρά, πληθώρα ειδικών αντιτείνουν πως ίσως ο υποχρεωτικός εμβολιασμός θα ήταν το πιο αποδοτικό μέτρο για την γρήγορη αντιμετώπιση της πανδημίας, το κλειδί για την χαλάρωση των υπόλοιπων μέτρων και την επιστροφή στην πολυπόθητη κανονικότητα, χωρίς τον κίνδυνο γυρισμού στην καταπιεστική και αποπνικτική καραντίνα. Ο διευθυντής ΜΕΘ της νοσοκομειακής μονάδας «Παπανικολάου», κ. Καπραβέλος, εκτιμά πως η τελευταία σελίδα στην ιστορία του κορωνοϊου θα γραφτεί μόνο όταν προβλεφθεί ένας καθολικός εμβολιασμός σε όλο τον ενεργό πληθυσμό, ακόμα και τα παιδιά. Μόνο έτσι, ισχυρίζεται, θα προστατευτούν και τα νοσοκομεία από τον κίνδυνο της πλήρους αποδιοργάνωσης.
Πού στεκόμαστε, λοιπόν, σε αυτό το δίλημμα; Ζυγίζοντας τις δύο εναλλακτικές, ίσως το πιο λογικό είναι να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι ο υποχρεωτικός εμβολιασμός κρίνεται ακραίο μέτρο, δεδομένης της καταστάσεως, η οποία δείχνει να παρουσιάζει μια σημαντική βελτίωση, και θα προκαλούσε μια κοινωνική αναταραχή που μόνο βοηθητική δεν θα ήταν σε αυτή την ιδιαίτερα κρίσιμη φάση της πανδημίας. Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα εμβόλια είναι πράγματι το πιο δυνατό χαρτί που έχουμε να παίξουμε στην μάχη κατά της πανδημίας και η σημαντικότητά τους δεν πρέπει να αγνοείται. Αντί, όμως, η κυβέρνηση να προσπαθήσει να τα επιβάλλει στον ελληνικό λαό, ίσως ευστοχότερο θα ήταν να καταβληθεί μια προσπάθεια να παραχθούν κίνητρα στον πληθυσμό -κυρίως στους νέους- για την εθελοντική συμμετοχή τους στην εμβολιαστική διαδικασία.
Μια καλή αρχή θα ήταν, για παράδειγμα, μιας που ζούμε στην εποχή των ΜΜΕ και των social media, μια κυβερνητική επένδυση σε διαφημιστική καμπάνια ενημέρωσης σχετικά με τα οφέλη του εμβολιασμού, σκηνοθετημένης έτσι ώστε να ευαισθητοποιήσει κυρίως την νεολαία, που φαίνεται στατιστικά να έχει μια μεγαλύτερη τάση αποχής από την όλη διαδικασία. Σε μια δεύτερη φάση, η ανταμοιβή των συμμετεχόντων στον εμβολιασμό με ένα συμβολικό χρηματικό ποσό, είναι μια τακτική που αποδεικνύεται ιδιαίτερα αποδοτική σε χώρες του εξωτερικού και δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην δοκιμαστεί και στην Ελλάδα. Βέβαια, υπάρχουν σίγουρα ευστοχότεροι τρόποι να εφαρμοστεί μια τέτοια πρακτική από το “freedom pass”, που πρόσφατα ανακοινώθηκε από τον Πρωθυπουργό. Παρόλο που η συγκεκριμένη κυβερνητική κίνηση έφερε κάποια εντυπωσιακά αριθμητικά αποτελέσματα (18.000 ραντεβού νέων κατοχυρώθηκαν μόλις λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση), η εσφαλμένη παρουσίαση του σχεδίου οδήγησε πολλούς στο λανθασμένο συμπέρασμα ότι επρόκειτο για μέθοδο εξαγοράς της κοινής γνώμης. Ταυτόχρονα, η διακωμώδηση της ανακοίνωσης από το διαδίκτυο δεν κατάφερε τίποτα παραπάνω από το να υπονομεύσει την όλη εκστρατεία. Ίσως η πολιτική των κινήτρων να ήταν πιο αποτελεσματική αν ξεκινούσε από τον ιδιωτικό τομέα, με τις εταιρίες να προσφέρουν ένα μικρό “bonus” στους εργαζόμενους τους που επιλέγουν να εμβολιάζονται.
Δεν έχει έρθει ακόμα η ώρα για να ανοίξει ο διάλογος σχετικά με τον υποχρεωτικό εμβολιασμό του γενικού πληθυσμού. Ένα τόσο δραστικό και αμφιλεγόμενο μέτρο πρέπει να υπάρχει αποκλειστικά στο πίσω μέρος του μυαλού μας ως μια έσχατη λύση, σε περίπτωση που η κατάσταση φτάσει στο απροχώρητο. Αλλά ακόμα και τότε, πώς θα μπορούσαμε ποτέ να δεχτούμε την στέρηση της ελευθέριας του ατόμου να επιλέγει ελεύθερα για το σώμα του, όταν αυτή είναι η κυριότερη μας διεκδίκηση το έτος 2021; Είναι στο χέρι μας, λοιπόν, να μην φτάσουμε σε αυτό το σημείο. Δεν ξέρουμε τι θα γίνει αύριο, τι θα γίνει το φθινόπωρο και πώς θα έχουν εξελιχθεί τα πράγματα μέχρι τότε. Δεν γνωρίζουμε αν ο υποχρεωτικός εμβολιασμός είναι κάτι το οποίο θα κληθούμε ποτέ να αντιμετωπίσουμε. Ξέρουμε, όμως, πως αυτή την στιγμή έχουμε ακόμα στα χέρια μας την δυνατότητα επιλογής. Ας επιλέξουμε, λοιπόν, σήμερα σωστά. Ας βάλουμε όλοι το λιθαράκι μας για να προστατέψουμε την δημόσια υγεία και ας ελπίσουμε πως έτσι τα πράγματα δεν θα φτάσουν ποτέ στο σημείο που θα κριθεί απαραίτητο να στερηθούμε αυτήν μας την επιλογή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Β.Θάνου: Αντισυνταγματικός ο υποχρεωτικός εμβολιασμός – Άλλα υπέγραψε η κυβέρνηση και άλλα κάνει, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
- Υποχρεωτικός εμβολιασμός: Έρχεται το πόρισμα της Επιτροπής Βιοηθικής – Τι θα προβλέπει, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Έρχεται υποχρεωτικός εμβολιασμός; Τι λένε ειδικοί, cnn.gr, διαθέσιμο εδώ
