Του Χριστόφορου Σωτηρίου,
Με το πραξικόπημα εναντίον του Προέδρου Μακαρίου από τη Χούντα των Αθηνών στις 15 Ιουλίου 1974, η Τουρκία βρήκε την ευκαιρία που περίμενε. Ο πρωθυπουργός της, Bülent Ecevit, έφυγε αμέσως για το Λονδίνο, για να ζητήσει την συμπαράσταση της Βρετανίας για κοινή επέμβαση. Η Βρετανία είπε όχι σε μια από κοινού επέμβαση, αλλά δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο μονομερούς επέμβασης από μέρους της Τουρκίας. Ήταν φυσικό επόμενο η Τουρκία να ενημερώσει και τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ και ιδιαίτερα τους Αμερικάνους, οι οποίοι είχαν καταρτίσει, από το 1964 τουλάχιστον, σχέδια διαμελισμού του νησιού μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, προκειμένου να λυθεί μια για πάντα το Κυπριακό ζήτημα. Έτσι, ενώ πλησίαζε η κρίσιμη ώρα που η Τουρκία θα εφάρμοζε τις αποφάσεις της, για τις οποίες είχε προετοιμασθεί για χρόνια και περίμενε την κατάλληλη ευκαιρία για να επέμβει στην Κύπρο, οι Αμερικάνοι έστειλαν τον Υφυπουργό Εξωτερικών τους Joseph Sisco πρώτα στην Αθήνα και αργότερα στην Άγκυρα για μεσολάβηση, όπως λέχθηκε, ή για «να ρίξει στάχτη στα μάτια» της διεθνούς κοινότητας, όπως φάνηκε εκ των υστέρων.
Γλυκοχάραζε η 20η Ιουλίου 1974, όταν οι Τούρκοι ξεκινούσαν την επίθεση τους με σύνθημα τους «Η Αϊσέ πάει διακοπές». Ξαφνικά, στον ουρανό της Κύπρου έκαναν την εμφάνιση τους τα πρώτα τούρκικα αεροπλάνα και άρχισαν να βομβαρδίζουν την Κερύνεια και τη Λευκωσία. Σχεδόν ταυτόχρονα, τουρκικά πλοία που είχαν προσεγγίσει τις βόρειες ακτές της νήσου άρχισαν να κανονιοβολούν τον Πενταδάκτυλο και τις γύρω περιοχές. Σε λίγο, όλη η βόρεια ακτή βρίσκονταν στις φλόγες και οι Ελληνοκύπριοι και οι παραθεριστές που βρίσκονταν στα γραφικά παραλιακά εξοχικά, σπίτια και ξενοδοχεία, έντρομοι προσπαθούσαν να βρουν καταφύγιο από τα τουρκικά πυρά και τις βόμβες, ενώ από το βάθος του ορίζοντα αποβατικά σκάφη της Τουρκίας, γεμάτα άνδρες, άρματα μάχης και άλλο πολεμικό υλικό, ξεκινούσαν με προορισμό την περιοχή που είχε μεταβληθεί σε πύρινη κόλαση.
Η τουρκική επιδρομή ήταν πια γεγονός. Η συνδυασμένη αυτή πολεμική επιχείρηση εναντίον της Κύπρου ξεκίνησε με το πρόσχημα επαναφοράς της συνταγματικής τάξης στο νησί, την οποία είχε ανατρέψει η Χούντα των Συνταγματαρχών. Όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων, στόχος της Τουρκίας ήταν να καταλάβει ένα μεγάλο μέρος του νησιού και να το μετατρέψει σε τουρκικό έδαφος, επεκτείνοντας έτσι τα σύνορά της μέχρι την Κύπρο και επαναλαμβάνοντας τον εαυτό της, για άλλη μια φορά, στην πορεία των αιώνων. Ο τουρκικός επεκτατισμός ξαναζωντάνευε σε όλη του την έκταση. Πλέον, οι Τούρκοι δεν άκουγαν κανέναν. Όσο και αν η Τουρκία προσπάθησε να δικαιολογήσει την ενέργεια της με το πρόσχημα της εγγυήτριας δύναμης δεν κατάφερε να πείσει κανέναν. Εισέβαλε στο νησί και σκόρπισε το θάνατο και την καταστροφή. Χιλιάδες δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ. Νέες βιάστηκαν. Εκκλησίες λεηλατήθηκαν και το αίμα έρεε άφθονο. Και σαν κόπασε η θύελλα, πολλούς από αυτούς που σάρωσε η μανία του «Αττίλα» τους έθαψαν τα κατοχικά στρατεύματα σε ομαδικούς τάφους, νομίζοντας πως έτσι θα εξαφάνιζαν κάθε ίχνος ντροπής.
Για να καταλάβεις όμως τα γεγονότα, φίλε αναγνώστη, σου παραθέτω ενδεικτικά τρεις μαρτυρίες για να τα δούμε μέσα από τις μνήμες και τα μάτια ανθρώπων που έζησαν αυτές τις θηριωδίες, πρωτογενείς πήγες όπου η ζωή τους άλλαξε για πάντα.
1) Ο Κυριάκος Σάββα Μαρμελλάς γεννήθηκε το 1897 στην Λάπηθο, όπου νυμφεύθηκε, και παρέμεινε εκεί από την αρχή της τουρκικής εισβολής, την 20η Ιουλίου 1974 μέχρι τη 17η Σεπτεμβρίου 1975. Οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Λάπηθο στις 7 Αυγούστου πάνοπλοι, χρησιμοποιώντας βαρέα οχήματα και άρματα, λεηλατώντας και καταστρέφοντας τα πάντα. Παραβίαζαν τις οικίες σπάζοντας τις κλειδωνιές δια πυροβολισμών και εισερχόμενοι εντός αυτών λεηλατούσαν και λήστευαν. Υπό την απειλή των όπλων τον λήστεψαν και του αφαίρεσαν το πορτοφόλι και το ρολόι. Ακολούθως, τον οδήγησαν στο Κεφαλόβρυσο της Λαπήθου. Εκεί συγκέντρωσαν 200 περίπου άτομα και τους είχαν για δύο μέρες νηστικούς, άγρυπνους και τους ταλαιπωρούσαν. Ακολούθως, τους μετέφεραν στην συνοικία του Αγίου Θεοδώρου και τους τοποθέτησαν σε ετοιμόρροπα σπίτια. Στον καταυλισμό, πολλές φορές τους χτυπούσαν και τους ενοχλούσαν. Ο κ. Κυριάκος άκουσε από τους άλλους εγκλωβισμένους, οι οποίοι έθαψαν τα πτώματα των χωριανών του, ότι πλείστα από αυτά ήταν διάτρητα από σφαίρες, πράγμα που σήμαινε δολοφονία. Είδε τους Τούρκους να πυροβολούν τον Ιωάννη Παναγή Ψαρά, 80 ετών, έξω από την εκκλησία του Αγίου Μηνά και να τον φονεύουν. Επίσης, οι Τούρκοι φόνευσαν και τον Αρέστη Πακτάουρον, 82 ετών, μπροστά στα μάτια της γυναίκας του και το πτώμα θάφτηκε μετά από δέκα μέρες. ( 18/9/1975, Πηγή: Ανδρέας Καουρής, Ο Εφιάλτης, 3η Έκδοση, σελ. 69)
2) Η Ανδρούλλα Παπανικολάου ήταν παντρεμένη με τρία μωρά, όταν άρχισε η τουρκική εισβολή, και κατοικούσε στο σπίτι της, στον Άγιο Γεώργιο Κερύνειας. Την ίδια μέρα πήγε μαζί με τα μωρά της και άλλους συγχωριανούς μέσα στα χωράφια, όπου έμειναν για δύο μέρες και δύο νύκτες. Όταν τους πλησίασαν οι Τούρκοι κατάφεραν να επικοινωνήσουν με τα Ηνωμένα Έθνη μέσω ασυρμάτου όπου τους μετέφεραν στο ξενοδοχείο ΝΤΟΥΜ. Ήταν 23 Ιουλίου 1974, όπως ανέφερε. Μετά από λίγες ημέρες τους έφεραν και άλλες συγχωριανές τους, οι οποίες ήταν κτυπημένες και τις βίασαν. Την πληροφορήσαν πως δολοφόνησαν την κουνιάδα της και τα μωρά της, ενώπιον του συζύγου της. (18/2/1975, Ώρα 17:15, Πηγή: Ανδρέας Καουρής, Ο Εφιάλτης, 3ηΈκδοση, σελ. 82)
3) Η Αθηνά Βραχίμη Στάθη γεννήθηκε το 1937 στο Παραλίμνι, όπου νυμφεύθηκε και παρέμεινε μέχρι το 1974. Μετά την κατάληψη της Αμμοχώστου, φοβούμενοι για την ζωή τους, άφησαν το πατρικό τους και μετακόμισαν στο σπίτι του κουμπάρου τους, το οποίο βρισκόταν στο Ξυλοφάγου, όπου υπήρχαν αγγλικές βάσεις κι έτσι οι Τούρκοι δεν θα μπορούσαν να τους πειράξουν. Την επόμενη μέρα, στις 17 Αυγούστου, συμφωνήθηκε εκεχειρία για την Αμμόχωστο και οι άνθρωποι ξεκίνησαν να πηγαίνουν πίσω στα σπίτια τους. Ο σύζυγος της Νίκος Βραχίμης και ο κουμπάρος της, Αντρέας Ορθοδόξου, ξεκίνησαν για την πόλη της Αμμοχώστου για να βρουν τρόφιμα και άλλα εφόδια. Στην διαδρομή τους προς εκεί, ο κατοχικός στρατός τους σταμάτησε στην Κάτω Δερύνεια, όπου τους πήρε αιχμάλωτους και τους κατάσχεσε προσωπικά αντικείμενα, χρήματα και το αμάξι. Τον σύζυγό της τον μετέφεραν στην Λευκωσία με άλλους αιχμαλώτους, όπου και παρέμεινε μέχρι την απελευθέρωση του, σχεδόν για ένα μήνα, ενώ τον συγγενή της τον μετέφεραν στα Άδανα της Τουρκίας κι ελευθερώθηκε τρεις μήνες αργότερα.
Μέσω του ΟΗΕ κατάφερε να επικοινωνήσει με τον σύζυγο της, ώστε να πάρει την συγκατάθεση του στην πρόταση του αδελφού του, να πάει στην οικογένεια του στον Πειραιά για την δική της ασφάλεια και των παιδιών τους. Μετά από 15–20 μέρες στον Πειραιά και προσπαθώντας να εγκλιματιστούν σε μια έξοδό της για τρόφιμα, άκουσε τις φωνές του πλήθους όπου κραύγαζε πως απελευθερώθηκαν οι πρώτοι αιχμάλωτοι. Αμέσως, έτρεξε να βρει μια εφημερίδα και διαπίστωσε πως ο σύζυγος της ήταν πλέον ελεύθερος. Από την απρόσμενη χαρά της, έχασε τις αισθήσεις της. Ο σύζυγός της μετά την απελευθέρωση του πήγε και τους βρήκε και παρέμειναν στον Πειραιά για τρία χρόνια μέχρι να ηρεμήσουν τα πράγματα στην Κύπρο. (Προσωπική μαρτυρία της Αθηνάς Στάθη Βραχίμη όπως την διηγήθηκε στον αρθρογράφο)
Οι συνέπειες της εισβολής, 47 χρόνια μετά, εξακολουθούν να αφήνουν το στίγμα τους στην ανθρωπότητα. Το πρόβλημα παραμένει άλυτο, γιατί ο εμπνευστής και δημιουργός αυτού του στίγματος παραμένει ατιμώρητος από την διεθνή κοινωνία, αλλά αντίθετα ενθαρρύνεται και υποστηρίζεται από τις δυνάμεις που γνώριζαν για την καταστροφή της Κύπρου. Οι Αμερικανοί μπορούσαν να τους σταματήσουν, αλλά δεν το έκαναν. Οι Άγγλοι μπορούσαν να επικαλεστούν τους ίδιους λόγους που επικαλέστηκε η Τουρκία και να εισβάλουν, ερχόμενοι σε αντιπαράθεση με τους εισβολείς και διασφαλίζοντας την εδαφική ακεραιότητα της Κύπρου, όπως προέβλεπαν οι διεθνείς και κατοχυρωμένες υποχρεώσεις της, αλλά δεν το έκαναν. Ακόμα και το ΝΑΤΟ, που τόσο νοιαζόταν για την ενότητα και τη συνεργασία στους κόλπους του, ιδιαίτερα στην πολύ ευαίσθητη βορειανατολική του πτέρυγα, μπορούσε να σταματήσει την τουρκική πολεμική μηχανή. Αλλά δεν το έκανε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Nicholas Bray (2011), Long Division: Cyprus Plays Spoler in the Mediterranean, World Policy Journal, τόμ. 28, τχ. 1, σελ. 73 -82
- Ανδρέας Καουρής (1988), Ο Εφιάλτης, Αθήνα: Ιδιωτική έκδοση, σελ. 5 – 504
