Της Μαρίας Τασάκου,
Το φαινόμενο Johatsu (στα ελληνικά «ο άνθρωπος που έγινε καπνός») παρατηρείται έντονα τα τελευταία χρόνια στην Ιαπωνία. Πρόκειται ουσιαστικά για ανθρώπους που επιλέγουν να αφήσουν τα πάντα πίσω τους, να αλλάξουν ταυτότητα, τόπο κατοικίας και ουσιαστικά να εξαφανιστούν από προσώπου γης. Υπολογίζεται ότι ετησίως εξαφανίζονται 100.000 άνθρωποι και οι λόγοι που το φαινόμενο αυτό συναντάται στην Ιαπωνία είναι πολύ συγκεκριμένοι.
Καθώς το θέμα είναι ταμπού για τους Ιάπωνες, η έρευνα του είναι ιδιαίτερα δύσκολη, διότι οι άνθρωποι αρνούνται να το συζητήσουν. Ένα ζευγάρι Γάλλων κατάφερε πριν από 13 χρόνια με μεγάλη δυσκολία να συλλέξει πληροφορίες και να γράψει ένα βιβλίο για τους εξαφανισμένους ανθρώπους της Ιαπωνίας, το οποίο βέβαια δεν μεταφράστηκε ποτέ στα ιαπωνικά. Πρόκειται για την συγγραφέα Léna Mauger και τον Stéphane Remael, οι οποίοι έζησαν 5 χρόνια σε διάφορα μέρη της Ιαπωνίας, προκειμένου να κερδίσουν την εμπιστοσύνη ορισμένων ντόπιων και να μάθουν περισσότερες λεπτομέρειες για τους εξαφανισμένους.
Το φαινόμενο ξεκίνησε το 1960 και πήρε μεγάλη έκταση λόγω μίας ταινίας της εποχής που ονομαζόταν “A Man Vanishes”. Στην ταινία ο ίδιος ο σκηνοθέτης επιλέγει μία υπόθεση εξαφάνισης και προσπαθεί να εντοπίσει έναν πραγματικό Johatsu, ο οποίος τελικά ήταν ένας επιχειρηματίας που είχε εξαφανιστεί με τη βοήθεια της αρραβωνιαστικιάς του. Την δεκαετία του ‘70 η πλειοψηφία των Johatsu ήταν αγρότες, οι οποίοι εργάζονταν σε άθλιες συνθήκες και δεν μπορούσαν να ανταπεξέλθουν ούτε σωματικά αλλά ούτε και ψυχικά. Οι λόγοι δεν διαφέρουν ιδιαίτερα από τους σημερινούς. Οι άνθρωποι που επιλέγουν να εξαφανιστούν σήμερα το κάνουν είτε επειδή έχουν υψηλά χρέη είτε επειδή τους εγκατέλειψε ο σύντροφος τους είτε εξαιτίας μίας εξαντλητικής δουλειάς. Μία εργασιακή αποτυχία είναι ιδιαίτερα ντροπιαστική για τους Ιάπωνες και ορισμένοι απ’ ότι φαίνεται δεν μπορούν να αντέξουν τον κοινωνικό στιγματισμό. Σε αυτό οφείλεται άλλωστε και το φαινόμενο “Karoshi”, που σημαίνει θάνατος από υπερβολική δουλειά. Λόγω υπερεργασίας στην Ιαπωνία πεθαίνουν όσοι άνθρωποι πεθαίνουν και από τροχαία. Κάθε χρόνο ο αριθμός των Karoshi μπορεί να φτάσει και τους 10.000. Οι Ιάπωνες, σύμφωνα με το BBC, δουλεύουν πια τις περισσότερες ώρες από οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο και επομένως ακούγεται λογικό κάποιος να προτιμήσει να εξαφανιστεί παρά να πεθάνει από υπερκόπωση, λόγω της δουλειάς του.
Η εξαφάνιση ενός ατόμου δεν είναι βέβαια απλή υπόθεση και πλέον υπάρχει μία ολόκληρη βιομηχανία πίσω από τους Johatsu. Οι άνθρωποι «νυχτερίδες» όπως αποκαλούνται είναι υπεύθυνοι, έναντι αμοιβής, να μεταφέρουν τους Johatsu σε περιοχές στις οποίες μπορούν να παραμείνουν ανώνυμοι και να ζήσουν χωρίς ταυτότητα. Δύο τέτοιες περιοχές είναι η Sanya στο Τόκιο και η Kamagasaki στην Οσάκα. Εκεί μπορούν να βρουν δουλειές που πληρώνουν με μετρητά, ώστε να μην τους εντοπίσουν οι συγγενείς τους μέσω χρεωστικών καρτών. Στις δύο περιοχές υπάρχει τεράστια φτώχεια και πλέον είναι οχυρά της Ιαπωνικής μαφίας, γνωστής και ως Yakuza. Επιπλέον, η κυβέρνηση έχει απαγορεύσει την ύπαρξη αυτών των περιοχών στο χάρτη και αποθαρρύνει συζητήσεις στα ΜΜΕ σχετικά με το θέμα.
Οι εξαφανισμένοι δεν εντοπίζονται σχεδόν ποτέ, καθώς οι Ιαπωνικοί νόμοι σχετικά με το ιδιωτικό απόρρητο και τα προσωπικά δεδομένα είναι εξαιρετικά αυστηροί. Για παράδειγμα, εάν ένας πολίτης δεν δηλώσει από μόνος του την διεύθυνση κατοικίας του στο δημαρχείο, η κυβέρνηση δεν έχει κανέναν τρόπο να την μάθει. Οι μόνοι που μπορούν να έχουν πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα είναι οι αρχές και αυστηρά μόνο σε ποινικές υποθέσεις. Στην πλειοψηφία τους οι Johatsu είναι αστικές υποθέσεις και έτσι οι οικογένειές τους τις περισσότερες φορές δεν τους βρίσκουν. Σύμφωνα με τις έρευνες των Maurel και Remael, οι οικογένειες των εξαφανισμένων προσλαμβάνουν ιδιωτικούς ντετέκτιβ, ώστε να μάθουν αν το αγαπημένο τους πρόσωπο είναι τουλάχιστον ζωντανό.
Παρά το γεγονός ότι σε όλες τις χώρες υπάρχουν αγνοούμενα άτομα και δραπέτες, το φαινόμενο Johatsu στην Ιαπωνία προκαλεί προβληματισμό και συζήτηση, καθώς αποτελεί πλέον μία νοοτροπία. Είναι ανησυχητικό σε μία χώρα να φτάνουν κάθε χρόνο τόσοι πολλοί άνθρωποι στα όρια τους και να παίρνουν την απόφαση να εξαφανιστούν για πάντα. Και φυσικά τη μεγαλύτερη ψυχολογικά δυσκολία αντιμετωπίζουν οι οικογένειες, που οι Johatsu αφήνουν πίσω τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Tokyo neighborhood where people come to disappear, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Japan’s Missing People: On the trail of the Johatsu, Time, διαθέσιμο εδώ
- Φαινόμενο Johatsu: Άνθρωποι στην Ιαπωνία εξαφανίζονται, Tvxs, διαθέσιμο εδώ
