Της Ευφροσύνης Κουκουφιλίππου,
Την σκυτάλη της εξουσίας παρέδωσε στο Ιράν ο πρώην Πρόεδρος Hassan Rouhani στον νέο, αισθητά πιο συντηρητικό και με όχι τόσο καλή φήμη, Ebrahim Raisi. Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας μυστηριωδώς εξοστρακίστηκαν όλοι οι υπόλοιποι υποψήφιοι, γεγονός που ενίσχυσε τις υποψίες για νοθεία και παράτυπη εκλογική διαδικασία. Αμέσως μόλις εκλέχθηκε ο Ebrahim Raisi, αναζωπυρώθηκε η συζήτηση γύρω από το θέμα των πυρηνικών, το οποίο αφορά άμεσα το Ιράν και προβληματίζει έντονα τη διεθνή κοινότητα. Αν και ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος φάνηκε απροσδόκητα εξωστρεφής προς την υπόλοιπη κοινότητα στις πρόσφατες ανακοινώσεις, πρόθυμος να αναπτύξει μία σχέση με την Κίνα και επιεικής με το Ισραήλ, επιβεβαιώνοντας μόνο την υποστήριξή του προς τους Παλαιστίνιους, δεν έδειξε την ανάλογη προθυμία στο ζήτημα της επιστροφής στη συμφωνία για τα πυρηνικά και απέρριψε την ενδεχόμενη προσθήκη νέων όρων.
Τι είναι η πυρηνική κρίση;
Μία περίπου δεκαετία πίσω, το 2010, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εξέφρασε έντονα τις υποψίες του σχετικά με την πυρηνική δραστηριότητα του Ιράν, θεωρώντας πως γίνονταν προσπάθειες από πλευράς του να αναπτυχθεί μία πυρηνική βόμβα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση έσπευσαν τότε να επιβάλλουν οικονομικές κυρώσεις στο Ιράν, που είχαν ως αποτέλεσμα να το φέρουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων το 2015. Το Ιράν έκλεισε συμφωνία για τα πυρηνικά με τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, τη Ρωσία, τις Η.Π.Α. και την Κίνα (P5+1), η οποία μείωνε δραστικότατα τις πυρηνικές δραστηριότητές του, εξασφαλίζοντας την αποφυγή κατασκευής πυρηνικών όπλων. Ως αντάλλαγμα, πραγματοποιήθηκε η άρση των οικονομικών κυρώσεων εις βάρος του.
Ειδικότερα, η συμφωνία των πυρηνικών της Τεχεράνης προέβλεπε την επιβολή περιορισμών στην περιεκτικότητα (εμπλουτισμό) του ουρανίου, το οποίο σε μία συγκεκριμένη υψηλή συγκέντρωση παύει να αποτελεί καύσιμο για τους αντιδραστήρες και μετατρέπεται σε πυρηνικό όπλο, στην επιτρεπόμενη ποσότητα που θα μπορούσε να αποθηκεύσει το Ιράν. Ακόμη, όριζε το είδος των φυγόκεντρων που θα χρησιμοποιούνταν για τον εμπλουτισμό του ουρανίου, την απεμπλοκή από μελέτες και έρευνα, που είχαν ως σκοπό τη δημιουργία πυρηνικών όπλων, και, τέλος, επέτρεπε την εποπτεία από τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA).
Τον Μάιο, όμως, του 2018 ο πρώην Αμερικανός Πρόεδρος Donald Trump, αδικαιολογήτως για άλλη μία φορά, αποσύρθηκε από τη συμφωνία, πιέζοντας μάλιστα και τα άλλα μέρη να αποσυρθούν και επανάφερε τις οικονομικές κυρώσεις προς το Ιράν, με συνέπεια το τελευταίο να ασφυκτιεί. Το Ιράν, βλέποντας την αξία του νομίσματός του να κατρακυλά και τα ποσοστά του πληθωρισμού να φτάνουν στα ύψη, κινήθηκε αντίστοιχα το 2019, αποσυρόμενο μερικώς από τη συμφωνία, επανεκκινώντας τις πρώην απαγορευμένες πυρηνικές δραστηριότητές του.
Υφίσταται η συμφωνία των πυρηνικών της Τεχεράνης σήμερα;
Έκτοτε, ανάμεσα σε Η.Π.Α. και Ιράν δεν υπάρχει καμία σύγκλιση. Οι πρώτες απαιτούν από το Ιράν να αποδείξει την καλή του πίστη, επιστρέφοντας επί τη πράξη στις επιταγές της συμφωνίας του 2015, με το Ιράν δικαίως να περιμένει το πρώτο βήμα από τις Η.Π.Α., καθώς άλλωστε εκείνες αποχώρησαν από τη συμφωνία κι αθέτησαν τους όρους. Η πέτρα του σκανδάλου, που δημιούργησε την ισχύουσα κρίση, ήταν το πρόγραμμα βαλλιστικών πυραύλων του Ιράν, το οποίο επιθυμούσε ο Trump να διακοπεί, μόνο που οι διεθνείς συμφωνίες δεν λειτουργούν ακριβώς έτσι, ex tunc. Τέτοιου είδους βαλλιστικοί πύραυλοι μπορούν να φέρουν πράγματι πυρηνικές κεφαλές, αλλά η CIA είχε επιβεβαιώσει τότε ότι το Ιράν δεν διαθέτει τέτοιες κεφαλές, συμφωνώντας με προηγούμενες διαπιστώσεις του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (IAEO).
Τα περιθώρια για ταυτόχρονη επαναφορά και των δύο πλευρών στα πλαίσια του Κοινού Ολοκληρωμένου Σχεδίου Δράσης (JCPOA), όπως ονομάζεται εναλλακτικά η πυρηνική συμφωνία, είναι στενά. Ο νέος Πρόεδρος του Ιράν είναι λιγότερο διαλλακτικός, απόλυτα συντηρητικός και δεν έχει καθόλου καλές σχέσεις με τον δυτικό κόσμο. Η Γαλλία και οι Η.Π.Α. πιέζουν το Ιράν να συμμορφωθεί και να πάρει δύσκολες αποφάσεις, αλλά το Ιράν επιστρέφει τα λόγια τους και τις πιέσεις τους, εξαγγέλλοντας πως εκείνοι είναι αυτοί που πρέπει πραγματικά να λάβουν μέτρα.
Μία τετραετία αργότερα από την εκ νέου επιβολή οικονομικών κυρώσεων από τις Η.Π.Α, το Ιράν έχει προσαρμόσει επιτυχώς την οικονομία του και έχει ανοίξει τις αγορές πετρελαίου του προς την Κίνα. Την ίδια στιγμή, μπορεί να εμπλουτίζει και να αποθηκεύει το ουράνιο και, πιθανότατα, να το χρησιμοποιήσει για στρατιωτικούς σκοπούς. Συμφωνία, λοιπόν, στην ουσία δεν υπάρχει, εφόσον παραβιάστηκε αμφίπλευρα και οι βλέψεις έχουν στραφεί προς μία νέα συμφωνία, εν ονόματι “JCPOA Plus”.
Τα κέρδη της νέας κυβέρνησης του Ιράν
Η κυβέρνηση Raisi θα μπορούσε να αποκομίσει κέρδη από την εκ νέου επίτευξη της συμφωνίας. Πέρα από την άρση των οικονομικών κυρώσεων που σχετίζονται με τα πυρηνικά εκ μέρους των Η.Π.Α. -με τις κυρώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ιράν στον αραβικό κόσμο να παραμένουν- η κυβέρνηση Raisi μπορεί να πάρει τα εύσημα της οικονομικής ανάπτυξης, πριν αναλάβει επισήμως καθήκοντα τον Αύγουστο, και να επιρρίψει ευθύνες στον πρώην Πρόεδρο, αν κάτι δεν πάει καλά.
Οι διαπραγματεύσεις στη Βιέννη, αν και έχουν κρατήσει περισσότερο από όσο αναμενόταν, μοιάζουν να φτάνουν στο τέλος τους, όπως ανακοίνωσε ο επικεφαλής για τα πυρηνικά της ιρανικής πλευράς, πράγμα που σημαίνει ότι θα ανακάμψει η οικονομία της χώρας από τη μία και από την άλλη θα πάψει να αποτελεί «πυρηνική απειλή», κυρίως για τις Η.Π.Α.
Η νέα συμφωνία δύναται να λειτουργήσει ως πρόδρομος της αποκατάστασης των σχέσεων Η.Π.Α.-Ιράν. Σίγουρα, υπάρχουν πολλές διαφορές που χωρίζουν τις δύο χώρες και πολύ δύσκολα γεφυρώνεται ένα τόσο μεγάλο χάσμα, φαίνεται, ωστόσο, ότι υπάρχει διάθεση για διεθνή συνεργασία. Η νέα συμφωνία, άλλωστε, όπως τελικώς θα διαμορφωθεί στη Βιέννη, θα ανταποκρίνεται πλήρως στην έκφραση “win-win”.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Iran nuclear crisis in 300 words, BBC, διαθέσιμο εδώ
- Iran nuclear deal: President-elect Raisi issues warning over talks, BBC, διαθέσιμο εδώ
- US and France warn Iran time is running out to return to nuclear deal, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
