Της Ιωάννας Μπινιάρη,
«Όλοι οι άνθρωποι, όπως έχει δειχθεί, είναι εκ φύσεως ελεύθεροι· ο άνθρωπος γεννιέται, όπως αποδείχθηκε, με το δικαίωμα τέλειας ελευθερίας». Η συγκεκριμένη ρήση ανήκει στον περίφημο Άγγλο φιλόσοφο Τζον Λοκ, ο οποίος έχει υποστηρίξει σφοδρά ότι η ελευθερία ενός ανθρώπου εμφανίζεται με τη γέννησή του. Κάθε άνθρωπος, δηλαδή, από τη στιγμή που γεννιέται έχει το δικαίωμα της προσωπικής του ελευθερίας σε οποιαδήποτε πτυχή της ζωής και της προσωπικότητάς του, χωρίς να έχει οποιοσδήποτε άλλος εξουσία πάνω του. Θα λέγαμε, μάλιστα, ότι η ελευθερία αποτελεί τη γενέθλια και φυσική κατάσταση του ανθρώπου. Και κάπου εδώ βρίσκει έρεισμα και το δικαίωμα της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας του ατόμου.
Στην ελληνική έννομη τάξη, η ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας κατοχυρώνεται στο άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος, διάταξη η οποία δεν υπόκειται σε αναθεώρηση κατά το άρθρο 110 παρ. 1 του Συντάγματος, ούτε μπορεί να ανασταλεί η ισχύς της, κατά το άρθρο 48 παρ. 1 του Συντάγματος. Στο σημείο αυτό, πρέπει να διευκρινιστεί πως το συγκεκριμένο συνταγματικό άρθρο δεν κατοχυρώνει την υπόσταση της προσωπικότητας (την οποία προϋποθέτει και η οποία απορρέει από τη διάταξη του άρθρου 2 παρ. 1 του Συντάγματος), αλλά την ανάπτυξή της με τη συμμετοχή καθενός στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας. Με βάση τη νομολογία, μάλιστα, στη διάταξη αυτή στηρίζονται οι οικονομικές πτυχές της προσωπικότητας, όπως για παράδειγμα η ελευθερία συμβάσεων και η επιχειρηματική ελευθερία, παράλληλα με εκδηλώσεις της προσωπικότητας, οι οποίες δεν κατοχυρώνονται ρητά στα επιμέρους συνταγματικά δικαιώματα, λ.χ. το δικαίωμα στην τιμή και την αξιοπρέπεια, το δικαίωμα μεταβολής φύλου και η σεξουαλική ελευθερία. Άρα, η διάταξη λειτουργεί ως μια γενική ρήτρα κατοχύρωσης δικαιωμάτων που συμπληρώνει την παρεχόμενη από ειδικότερα δικαιώματα προστασία της προσωπικότητας.
Όπως προαναφέρθηκε, λοιπόν, μια ειδικότερη εκδήλωση της προσωπικότητας, που προστατεύεται από το Σύνταγμα και συνιστά την κύρια θεματική του παρόντος άρθρου, είναι η σεξουαλική ελευθερία και το δικαίωμα μεταβολής φύλου. Αρχικά, σεξουαλική ελευθερία είναι το δικαίωμα του προσώπου να αναπτύσσει σεξουαλική δραστηριότητα εφόσον, καθόσον, όποτε, όπως και με όποιον θέλει, αρκεί φυσικά να συναινεί το άλλο πρόσωπο. Οπότε, οποιαδήποτε μορφή σεξουαλικής δραστηριότητας που αποκλίνει από τα κρατούντα κοινωνικά πρότυπα δεν μπορεί να απαγορευτεί ή να ποινικοποιηθεί από τον Έλληνα νομοθέτη, καθώς μια τέτοια πράξη θα συνιστούσε περιφρόνηση της ατομικότητας και κατά συνέπεια θα ήταν αντίθετη με το Σύνταγμα. Περιορισμοί στη σεξουαλική ελευθερία μπορεί να θεσπιστούν μόνο υπέρ άλλων συνταγματικών αγαθών, όπως για την προστασία της παιδικής ηλικίας.
Επίσης, η προσβολή του δικαιώματος στη διαφορετικότητα δεν μπορεί να δικαιολογηθεί ούτε από τη ρήτρα των χρηστών ηθών, καθώς αυτή δεν επεκτείνεται στις ιδιωτικές συμπεριφορές. Ο γενετήσιος προσανατολισμός του ατόμου και οι επιλογές του αποτελούν πτυχές μιας σφαίρας, εντός της οποίας το άτομο μπορεί να αναπτύξει ελεύθερα την προσωπικότητά του. Με απλά λόγια, ο καθένας από εμάς μπορεί να διαμορφώνει την ερωτική του ζωή όπως θέλει, χωρίς να είναι υπόλογος σε κανέναν, με την αυτονόητη προϋπόθεση, βέβαια, ότι δεν παραβιάζει συνταγματικώς κατοχυρωμένα δικαιώματα ενός άλλου ατόμου.
Η σεξουαλική ζωή του ατόμου ανήκει, λοιπόν, στην ιδιωτική του σφαίρα και συνίσταται σε προσωπικές στιγμές του που, αν το άτομο επιθυμεί, μπορούν να περιβληθούν το «πέπλο» της μυστικότητας. Ως εκ τούτου, η σεξουαλική ζωή εντάσσεται και στο δικαίωμα προστασίας της ιδιωτικής ζωής, που κατοχυρώνεται στο άρθρο 9 παρ. 1β του Συντάγματος. Για τον λόγο αυτό, στο πλαίσιο της ιδιωτικής του ζωής, ένας άνθρωπος μπορεί να διαπλάσει αυτοβούλως τη σεξουαλικότητά του και να αξιώσει τόσο από το κράτος όσο και από τους ιδιώτες να απέχουν από οποιαδήποτε πράξη επέμβασης σε αυτή. Και, μάλιστα, ο άνθρωπος αυτός έχει το αναφαίρετο δικαίωμα να δημοσιοποιήσει ή όχι τη σεξουαλική του ζωή, χωρίς να είναι υποχρεωμένος να δέχεται την κριτική κανενός.
Συνεπώς, ειδικά στη σύγχρονη εποχή που η κοινωνική νοοτροπία έχει αλλάξει έπειτα από τις δυναμικές κοινωνικές διεκδικήσεις της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, θεωρώ ότι σε ένα κράτος δικαίου που σέβεται ουσιαστικά τα ανθρώπινα δικαιώματα, δεν χωρά καμία κοινωνική και νομική διάκριση με βάση τον σεξουαλικό αυτοπροσδιορισμό ενός ατόμου. Μιας και ο Ιούνιος είναι μήνας αφιερωμένος στο Pride, καλό είναι να μην ξεχνάμε την νομική υπόσταση αυτού που σεβασμού που πρέπει να υπάρχει απέναντι σε κάθε άτομο το οποίο θεωρείται «σεξουαλικά διαφορετικό» και να παλέψουμε και εμείς οι ίδιοι για να εξαλειφθούν -ευελπιστώ- μια και καλή οποιαδήποτε αρνητικά στερεότυπα σχετικά με τη σεξουαλική ταυτότητα ενός ατόμου, στα οποία είναι εγκλωβισμένη η σκέψη και πρακτική πολλών συνανθρώπων μας. Για καλή μας τύχη, το Σύνταγμά μας έχει φροντίσει ήδη για αυτό, οπότε η ριζική αλλαγή μένει να γίνει μέσα μας!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Σπ. Βλαχόπουλος, Θεμελιώδη Δικαιώματα, Νομική Βιβλιοθήκη, 2017
- “Πώς και κατά πόσο το Σύνταγμα προστατεύει τον σεξουαλικό αυτοπροσδιορισμό;”, διαθέσιμο εδώ
