Της Κατερίνας Σφυράκη,
Ως ισλαμοφοβία χαρακτηρίζεται ο φόβος προς το Ισλάμ και θεωρείται ως μια από τις πιο επικίνδυνες μορφές προκατάληψης και διάκρισης εναντίον άλλων ατόμων, με βάση τη θρησκευτική τους πίστη στο Ισλάμ. Σύμφωνα με τον ορισμό της ισλαμοφοβίας από την Commission on British Muslims and Islamophobia (1997), η ισλαμοφοβία βασίζεται σε στερεοτυπικές αντιλήψεις και ρατσιστικά αφηγήματα, που καθιστούν το Ισλάμ ως μονολιθικό, κατώτερο των δυτικών πολιτισμών και έντονα συντηρητικό. Φυσικά, οι απόψεις αυτές συσχετίζονται άμεσα με το τι θεωρεί ο κάθε πολιτισμός ως πρόοδο και εξέλιξη, τι εστί για κάθε λαό συντηρητικότητα και πώς οι αντιλήψεις αυτές πραγματώνονται στην καθημερινότητα.
Η ισλαμοφοβία, λοιπόν, είναι μια αίσθηση κινδύνου, η οποία οφείλεται σε ζητήματα, όπως το συνεχές μεταναστευτικό και προσφυγικό ρεύμα, οι εξτρεμιστικές ομάδες μουσουλμάνων, αλλά και στην άκριτη αναπαραγωγή στερεοτύπων για τους μουσουλμάνους, που βασίζονται σε δήθεν ερμηνείες των γραπτών κειμένων του Ισλάμ. Τις περισσότερες φορές τα στερεότυπα αυτά λειτουργούν ως ιδεολογικοί επιταχυντές στη διάδοση προϋπαρχόντων στοιχείων ισλαμοφοβίας και φόβων κατά της μετανάστευσης.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιων στερεοτύπων, που προέρχονται από διαστρεβλώσεις στα γραφόμενα του Κορανίου (Κοράνι ή Κοράνιο: ιερό βιβλίο του Ισλάμ -ο λόγος του Θεού, η καταγραφή της αποκάλυψής του στο ανθρώπινο γένος), είναι η άποψη ότι οι γυναίκες καθυποτάσσονται πλήρως στους άνδρες της οικογενείας τους, είτε πρόκειται για τους συζύγους τους είτε για πατέρες και αδελφούς. Σε συνέχεια αυτού του αφηγήματος, οι περισσότεροι δυτικοί θεωρούν ότι η κακοποίηση των γυναικών, σωματική και ψυχική, αποτελεί μια κοινή πρακτική μεταξύ των Μουσουλμάνων, την οποία, μάλιστα, επιβάλλει η μουσουλμανική θρησκεία, καθώς η γυναίκα κατέχει κατώτερη θέση στην κοινωνία. Στην πραγματικότητα, το ίδιο το Κοράνι τονίζει ότι η απόκτηση μιας κόρης στο πλαίσιο της οικογένειας αποτελεί μια ιδιαίτερη μορφή ευλογίας και φυσικά, δεν υπάρχει πουθενά στα γραπτά κείμενα η προτροπή προς εξύβριση, υποβιβασμό και κακοποίηση των γυναικών. Ακόμη, η θρησκεία δεν απαγορεύει στις γυναίκες την εργασία· νομιμοποιεί, αντιθέτως, τη διάθεση των προσωπικών απολαβών της γυναίκας σε οποιοδήποτε έξοδο και ασχολία επιθυμεί η ίδια, χωρίς να καθιστά, δηλαδή, τη γυναίκα υπόλογη στον σύζυγό της για ζητήματα που σχετίζονται με τη διαχείριση των χρημάτων της. Από πού απορρέουν, λοιπόν, οι αντιλήψεις των δυτικών σχετικά με την άνιση αντιμετώπιση των δύο φύλων;
Ένα φαινόμενο που έχει αποτελέσει πολλάκις αφορμή για προβληματισμό και έχει, πρόσφατα, μονοπωλήσει το ενδιαφέρον των δημόσιων, αλλά και ιδιωτικών, πολιτικών και κοινωνικών συζητήσεων είναι η χρήση της μαντίλας (hijab), αλλά και άλλων ενδυμάτων, που χρησιμοποιούνται για την κάλυψη διαφόρων σημείων στο πρόσωπο των γυναικών, όπως το niqab ή η burka. Αδιαμφισβήτητα, οι περισσότεροι άνθρωποι τείνουμε να παραξενευόμαστε από πρακτικές που δεν ασπαζόμαστε εμείς οι ίδιοι ή, γενικότερα, οι θρησκευτικές, κοινωνικές και εθνοτικές ομάδες που ανήκουμε. Το πρόβλημα προκύπτει όταν παρερμηνεύουμε γεγονότα και καταστάσεις που βλέπουμε, χωρίς να γνωρίζουμε την πραγματική τους υπόσταση και χωρίς να έχουμε τη διάθεση να την ανακαλύψουμε, καταλήγοντας έτσι στην άσκηση κριτικής και προβαίνοντας στη χρήση λεκτικής ή σωματικής βίας, στις διακρίσεις και σε πολιτικές περιθωριοποιήσεων.
Η χρήση των ενδυμάτων που προαναφέρθηκαν, δεν αποτελεί κοινή πρακτική για τους ευρωπαϊκούς λαούς, ή τουλάχιστον για την πλειοψηφία αυτών, καθώς, φυσικά, ορισμένες θρησκευτικές ομάδες τις χρησιμοποιούν (π.χ. οι ορθόδοξες καλόγριες). Στην περίπτωση των μουσουλμανικών κοινοτήτων, θεωρούμε ότι η χρήση τους αποσκοπεί στην υποβάθμιση των γυναικών και υποστηρίζουμε ότι πρόκειται για μια πρακτική άνισης μεταχείρισης μεταξύ των δύο φύλων, χωρίς, ωστόσο, να γνωρίζουμε ότι δεν πρόκειται για ένα εθιμοτυπικό που έχει ως σκοπό του τον διαχωρισμό των δύο φύλων, αλλά για ένα φαινόμενο που έγκειται στην ευρύτερη αντίληψη περί σεμνότητας, που πρέπει να τηρούν και τα δύο φύλα ως ένδειξη υπακοής στον Αλλάχ. Οι άνδρες, αντίστοιχα, οφείλουν να διατηρούν γενειάδα και να φορούν παντελόνια που καλύπτουν τα πόδια τους τουλάχιστον μέχρι το γόνατο.
Αδιαμφισβήτητα, το παρόν άρθρο δεν μπορεί να εξετάσει σε βάθος τις σημαίνουσες πρακτικές του Κορανίου, αλλά έχει σκοπό να ρίξει ελάχιστο φως στις αντιλήψεις που οικοδομούμε, τις περισσότερες φορές, χωρίς την απαραίτητη έρευνα και μελέτη απέναντι στα ζητήματα στα οποία αναφερόμαστε. Φυσικά, υπάρχουν οικογένειες που επιβάλλουν την χρήση της μαντίλας, άνδρες που υποτιμούν τις συζύγους τους, αλλά αυτό δεν οφείλεται στις επιβολές της θρησκείας, αλλά στην (παρ)ερμηνεία αυτών και τις περισσότερες φορές πρόκειται απλώς για ζητήματα κουλτούρας, που συναντώνται στις μουσουλμανικές κοινότητες με την ίδια συχνότητα και ταχύτητα που συναντώνται στις δυτικές. Σε καμία περίπτωση δεν απαιτείται συμφωνία με πρακτικές που αναφέρθηκαν αλλά και με άλλες πρακτικές του Ισλάμ, ο σεβασμός, ωστόσο, απέναντι σε ζητήματα πίστης είναι απαραίτητος. Κάθε άνθρωπος πρέπει να είναι ελεύθερος να εκφράσει τα πιστεύω του, με όποιον τρόπο επιθυμεί από τη στιγμή που δεν παρακωλύει την ελευθερία άλλων ατόμων, οπότε οι απόψεις μας μπορούν, φυσικά, να διαφέρουν, αλλά δεν έχουμε το δικαίωμα να τις επιβάλλουμε σε κανέναν άνθρωπο και με κανένα μέσο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Ισλαμοφοβία, el.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
