Του Μάριου Ντινάκους,
Το Ανατολικό Τιμόρ (Τιμόρ Λέστε ή Λαϊκή Δημοκρατία του Ανατολικού Τιμόρ) είναι χώρα της νοτιοανατολικής Ασίας, που περιλαμβάνει το ανατολικό τμήμα του νησιού Τιμόρ (το δυτικό ανήκει στην Ινδονησία) και τα νησιά Αταούρο, Τζάκο, Οεκούσε. Η έκταση που καταλαμβάνει είναι 14.919 τετραγωνικά χιλιόμετρα και ο πληθυσμός 1.300.000 κάτοικοι, με πρωτεύουσα το Ντίλι, το οποίο είναι μεγαλύτερη πόλη της χώρας και βρίσκεται στην βόρεια ακτή του νησιού Τιμόρ και αποτελεί αξιόλογο λιμάνι και εμπορικό κέντρο της χώρας.
Κατά πλειοψηφία η χώρα κατοικείται από ανθρώπους με καταγωγή την Παπούα, την Μαλαισία και την Πολυνησία. Προκύπτει, έτσι, ότι η χώρα περιλαμβάνει πληθώρα διαφορετικών γλωσσών και διαλέκτων. Απαριθμούνται γύρω στις 40, κυρίως διάλεκτοι από την Παπούα και την Μαλαισία (Τετόμ), ενώ χρησιμοποιούνται από ένα μικρό μέρος του πληθυσμού τα Πορτογαλικά, τα Αγγλικά και τα Ινδονησιακά. Σχεδόν όλος ο πληθυσμός είναι ρωμαιοκαθολικός και υπάρχουν λίγες μειονότητες που ασπάζονται τον προτεσταντισμό και τον ισλαμισμό.
Σχετικά με τις διεθνείς σχέσεις η χώρα αποτελεί μέλος της Οικονομικής Συνεργασίας του Ειρηνικού Ωκεανού και διαφόρων άλλων, ωστόσο, είναι μέλος ελάχιστων διεθνών οργανισμών λόγω του γεγονότος ότι το έθνος ανεξαρτητοποιήθηκε πρόσφατα. Επίσημο νόμισμα αποτελεί το νόμισμα ανατολικού Τιμόρ ή Κεντάβο, το οποίο χρησιμοποιείται μαζί με το δολάριο Η.Π.Α. από το 2003 και έπειτα. Επίσης, σημερινό πολίτευμα είναι Ημιπροεδρική Δημοκρατία με πρωθυπουργό τον Ταούρ Ματάν Ρουάκ.
Ιστορικά η χώρα βρισκόταν υπό πορτογαλική αποικιοκρατία και αξίζει να σημειωθεί ότι το Δυτικό κομμάτι του νησιού άνηκε στους Ολλανδούς. Η ανεξαρτησία της χώρας από την Πορτογαλία ήρθε στις 28 Νοεμβρίου 1975, ωστόσο, μετά από κάποιες μέρες η Ινδονησία ενσωμάτωσε το Ανατολικό Τιμόρ στα δικά της εδάφη ως επαρχία της. Ύστερα από 20 χρόνια κατοχής οι κάτοικοι στο Ανατολικό Τιμόρ είχαν περιέλθει σε μία δύσκολη κατάσταση, διότι έλαβαν χώρα αιματηρές συγκρούσεις με την Ινδονησία και, γενικά, η οικονομική κατάσταση δεν ήταν η ιδανικότερη, παρά τις οποιεσδήποτε ειρηνευτικές προσπάθειες από την πλευρά της Ινδονησίας. Το 1999 η πλειοψηφία των κατοίκων, μετά το δημοψήφισμα από τον ΟΗΕ, τάχθηκε υπέρ της ανεξαρτησίας, ενώ το 2002 η χώρα να αναγνωρίστηκε και διεθνώς ως ανεξάρτητο έθνος.
Οικονομία
Οικονομικά, αποτελεί μέρος χωρών χαμηλού εισοδήματος, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, και βάσει του Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης, κατατάσσεται ως 133η. Σχεδόν ο μισός πληθυσμός ανήκει στα χαμηλά στρώματα εισοδήματος, με την ανεργία να βρίσκεται στο 20%. Όπως αναφέρθηκε και στα ιστορικά δεδομένα, ο αγώνας για την ανεξαρτησία από την Ινδονησία, το 1999 κατέστρεψε τις υποδομές και εκτόπισε χιλιάδες πολίτες από τις περιοχές όπου ζούσαν, οπότε, όπως γίνεται αντιληπτό, η χώρα πέρα από το γεγονός ότι ανεξαρτητοποιήθηκε πρόσφατα είναι και αντιμέτωπη με την διάλυση του οικονομικού και κοινωνικού ιστού. Σημαντική ήταν η βοήθεια των Ηνωμένων Εθνών, τα οποία κατά τη διάρκεια 2002-2005 βοήθησαν στην ανακατασκευή αρκετών υποδομών και συντέλεσαν στην οικονομική ενίσχυση της χώρας για εκείνην την περίοδο.
Ο παραγωγικός τομέας επικεντρώνεται, κυρίως, στην μεταποίηση σε υφάσματα, ενώ πολύ ισχυρός είναι και ο τομέας της γεωργίας όπου παράγονται αρκετά αγαθά. Ένα ακόμα σημαντικό κομμάτι αποτελεί και ηλεκτρική ενέργεια για την χώρα, καθότι το Ανατολικό Τιμόρ διαθέτει αρκετούς σταθμούς ηλεκτρικού ρεύματος, όμως, υπάρχει ισχυρό μονοπώλιο στην αγορά από την EDTL. Παράλληλα, συνεισφέρει σημαντικά στο ΑΕΠ της χώρας και ο τουρισμός, καθώς η χώρα βρίσκεται σε μία εξαιρετική περιοχή στον ειρηνικό ωκεανό, ενώ αυτός ο τομέας ενισχύεται σημαντικά, κυρίως, λόγω της πολιτικής σταθεροποίησης των τελευταίων 20 ετών.
Όπως παρατηρούμε από το διάγραμμα του κατά κεφαλήν ΑΕΠ, υπάρχει ανοδική τάση του μεγέθους αυτού, καθώς το 2000 το ΑΕΠ βρισκόταν στα 400 δολάρια ΗΠΑ, ενώ πρόσφατα βρίσκεται στα 1600 δολάρια ΗΠΑ. Γενικότερα, δεν παρατηρείται υψηλή μεταβλητότητα, ωστόσο, οι πρώτες χρονιές ανεξαρτησίας της χώρας από την Ινδονησία αποτέλεσαν ένα μεταβατικό στάδιο για την οικονομία, το οποίο αποτυπώνεται και στο ότι το κατά κεφαλήν ΑΕΠ εκείνη την περίοδο είχε υψηλή διακύμανση. Έπειτα, παρατηρείται μία συνεχής ετήσια ανάπτυξη περίπου 15%. Αυτό οφείλεται στην διεθνή βοήθεια που έλαβε η χώρα καθώς και στην ανάπτυξη του παραγωγικού ιστού της.
Για μία εκτενέστερη ανάλυση θα μελετηθούν οι δείκτες των υγειονομικών και εκπαιδευτικών δαπανών.
Υγεία
Οι σοβαρές ζημιές που προκλήθηκαν στις υποδομές ως προς τα νοσοκομεία αλλά και η μετανάστευση των ιατρών στο εξωτερικό έφεραν το σύστημα υγείας σε μία αρκετά δύσκολη κατάσταση. Ωστόσο, η βοήθεια, η οποία προήλθε από το εξωτερικό (Κούβα), αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα ενίσχυσης του συστήματος υγείας, καθώς η συνεργασία με την Κούβα απέφερε σημαντική βοήθεια στην εκπαίδευση νέων ιατρών. Επίσης σημαντική είναι και η βοήθεια από την Παγκόσμια Τράπεζα, η οποία έχει επιτρέψει την πρόσβαση όλων των κατοίκων στην υγειονομική περίθαλψη, τη βελτίωση των logistics των φαρμάκων και την κατασκευή νέων νοσοκομείων και κέντρων υγείας. Έτσι, τα τελευταία χρόνια το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί, ενώ τα κρούσματα ελονοσίας είναι σε μηδενικό επίπεδο. Επίσης, η οικονομική ανάπτυξη ενισχύει τα εισοδήματα και περισσότεροι κάτοικοι έχουν πρόσβαση στο σύστημα υγείας.
Εκπαίδευση
Σχετικά με την εκπαίδευση, τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί ο αριθμός μαθητών, φοιτητών και εκπαιδευτικών σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Ωστόσο, αυτή η αύξηση δεν ανταποκρίνεται στην πραγματική οικονομία και κοινωνία, διότι το 27% του ενήλικου πληθυσμού δεν έχουν ολοκληρώσει όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης (μέχρι και το γυμνάσιο) και το 37% είναι εντελώς αναλφάβητοι. Όμως, από το 2008 μέχρι το 2010 παρατηρείται μία αυξημένη βοήθεια από την Παγκόσμια Τράπεζα και από την κυβέρνηση για αύξηση των δαπανών και εκπαίδευση, κυρίως, με τη δημιουργία σχολείων δεύτερης ευκαιρίας και πολλών άλλων προγραμμάτων. Παρόλα αυτά, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία σταθεροποίηση του δείκτη γύρω στο 6%, το οποίο είναι αρκετά χαμηλότερο σε σχέση με το 2009, έτσι, η ποιότητα της εκπαίδευσης φαίνεται να έχει αρκετά περιθώρια βελτίωσης, καθώς παραμένει μεγάλο το ποσοστό αναλφάβητων. Φανερά, λοιπόν, η κυβέρνηση θα πρέπει να αυξήσει τις δαπάνες προς την εκπαίδευση και να βρίσκεται πάνω από το 10% του ΑΕΠ.
Εν κατακλείδι, το Ανατολικό Τιμόρ είναι μία νεοσύστατη χώρα η οποία το 1999-2000 βρέθηκε στο σημείο «μηδέν». Εντούτοις, τα τελευταία χρόνια έχει αυξήσει σημαντικά το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της και, έτσι, έχει βελτιωθεί το υγειονομικό της σύστημα, καθώς παρέχεται πρόσβαση σε όλους τους κατοίκους σε καλύτερες υποδομές. Παρόλα αυτά, το εκπαιδευτικό της σύστημα χρήζει αρκετής βοήθειας από τους αρμόδιους φορείς, διότι η εκπαίδευση αποτελεί ένα σημαντικό πυλώνα για τη μελλοντική βελτίωση της οικονομίας και της κοινωνίας. Δηλαδή πρέπει να αυξηθούν οι δημόσιες δαπάνες προς την εκπαίδευση σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο σε σχέση με το ΑΕΠ, ώστε να παρέχεται καλής ποιότητας εκπαίδευση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Britannica, East Timor, Retrieved from here
- Birth of a nation: poverty and development in Timor-Leste, Mats Lundahl & Fredrik Sjöholm, 2005, Stockholm School of Economics, Retrieved from here
- Timor-Leste economic report, World Bank 2018, Retrieved from here
- Economic Growth to 2030 in Timor-Leste, Asian Development Bank, Retrieved from here
- Healthcare in Timor-Leste, The Borgen Project, Retrieved from here
- Education in Timor-Leste, The Borgen Project, Retrieved from here
- Economic recovery plan,2020, Government of Timor/ Leste, Retrieved from here
