Του Δημήτρη Βασιλειάδη,
Στη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης έκαναν την εμφάνιση τους διάφορες ηγετικές φυσιογνωμίες, οι οποίες συνέβαλαν στην επιβίωση και την επιτυχία του κινήματος. Μεγάλος αριθμός των προσωπικοτήτων αυτών συνέχισε να αναμειγνύεται στα γεγονότα της μετεπαναστατικής Ελλάδας. Όπως, όμως, συνέβαινε και στα επαναστατικά έτη, η συμμετοχή τους, πέρα από τα όποια θετικά επέσυρε, είχε διάφορες αρνητικές συνέπειες, οι οποίες ήταν αποτέλεσμα κυρίως των εσωτερικών φιλονικιών.
Στα πρώτα δειλά «βήματα» του, υπό σύσταση, ελληνικού κράτους, η άνωθεν σύγκρουση μετατοπίστηκε στον πολιτικό χώρο. Η έντονη κομματικοποίηση που ακολούθησε οδήγησε στην πόλωση. Η άφιξη του Καποδίστρια και η ανάληψη της διοίκησης, αν και πρόσκαιρα εξομάλυνε την κατάσταση, δεν κατάφερε να τερματίσει την υφιστάμενη αντιπαλότητα. Η δολοφονία του αναζωπύρωσε τις εντάσεις, οδηγώντας το νεοσύστατο κράτος στην αναρχία. Η άφιξη του ανήλικου Όθωνα και της προσωρινής Αντιβασιλείας αποκατέστησε την τάξη στη χώρα, αλλά παράλληλα αποτέλεσε για πολλούς μεγάλη ευκαιρία να προχωρήσουν σε ένα «ξεκαθάρισμα λογαριασμών».
Έτσι, ξεκινά ένας χορός ραδιουργιών και πολιτικών σκοπιμοτήτων, με τα ονόματα των Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και Δημητρίου Πλαπούτα να μη μένουν ανέπαφα απ’ αυτή τη νέα κατάσταση. Το γεγονός αυτό συνδυάστηκε με την αδιαφορία της βαυαρικής Αντιβασιλείας να εξαλείψει την κομματική πόλωση. Αντιθέτως, τα τρία μέλη που συγκροτούσαν την τελευταία, συμμετείχαν ενεργά σ’ αυτήν την προβληματική κατάσταση. Έτσι λοιπόν, έχουμε τον Armansperg να τάσσεται με την πλευρά της Αγγλίας και τους Maurer και Heideck να υποστηρίζουν την γαλλική πλευρά.
Της άφιξης του Όθωνα προηγήθηκε ένοπλη συμπλοκή μεταξύ άτακτων στρατιωτικών σωμάτων και του γαλλικού στρατού, στην οποία ενεπλάκη και το όνομα του Κολοκοτρώνη. Ως αιτία θεωρήθηκε η παρεμπόδιση μέρους της αντιπολίτευσης να ενημερώσει τον νεοαφιχθέντα βασιλιά για την υφιστάμενη κατάσταση, ώστε να ακούσει και τη δική τους οπτική, καθώς και να υποβάλλει ορισμένα αιτήματα.
Όπως προαναφέρθηκε, τα μέλη της Αντιβασιλείας μυήθηκαν στα μικροπολιτικά παιχνίδια που λάμβαναν χώρα εκείνο το διάστημα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την επιτηδευμένη απουσία μελών της ρωσικού κόμματος από τις κυβερνητικές θέσεις. Το τελευταίο, εκμεταλλευόμενο την ελευθερία του Τύπου και ορισμένα αντιλαϊκά μέτρα που είχαν παρθεί, ξεκίνησε μία έντονη αντιπολιτευτική δράση.
Ωστόσο, σύμφωνα με όσα υποστήριξε η πλευρά της Αντιβασιλείας, η αντιπολίτευση δεν περιορίστηκε στην άσκηση σφοδρής κριτικής. Αντιθέτως, ανέφεραν ότι προχώρησε σε ενέργειες, οι οποίες ξεπέρασαν τα όρια της νομιμότητας. Συγκεκριμένα, ισχυρίστηκε ότι ίδρυσαν μία μυστική οργάνωση, η οποία ονομαζόταν «Φοίνιξ» και δομήθηκε στα πρότυπα της Φιλικής Εταιρείας. Ακολούθησε επικοινωνία των αντιπολιτευτών με τη χώρα της Ρωσίας, από την οποία και αιτήθηκαν βοήθεια. Με κύριο πρόσχημα τον κίνδυνο που αντιμετώπιζε η θρησκεία, έχοντας στην εξουσία άτομα που δεν ασπάζονταν το ορθόδοξο δόγμα, και την πεποίθηση ότι το ομόδοξο κράτος των Ρώσων θα παρέμβαινε, οι κινηματίες θα προσπαθούσαν να ξεσηκώσουν τον ελληνικό λαό.
Για τους άνωθεν λόγους η Αντιβασιλεία προχωρά τον Σεπτέμβριο του 1833 στη σύλληψη επιφανών μελών της αντιπολίτευσης. Μεταξύ αυτών βρίσκονταν οι Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και Δημήτριος Πλαπούτας. Οι δύο συλληφθέντες μεταφέρονται στο Ιτς-Καλέ (Ακροναυπλιά), όπου και περνούν τους επόμενους έξι μήνες, φυλακισμένοι σε διαφορετικά κελιά και χωρίς το δικαίωμα να έρθουν σε επαφή με κανέναν. Στο διάστημα κατά το οποίο οι δύο άνδρες βρίσκονταν φυλακισμένοι, ο Maurer εργάστηκε με ζήλο προκειμένου να εξασφαλιστεί η καταδίκη των δύο ανδρών, όταν θα έφτανε η ώρα της δίκης. Η επίτευξη του προσωπικού του στόχου, όμως, τον οδήγησε να υπερβεί τα νόμιμα πλαίσια συλλογής αποδεικτικών στοιχείων.
Τη διαδικασία των ανακρίσεων ανέλαβε ο Edward Mason, Σκωτσέζος φιλέλληνας, ο οποίος εκείνη την περίοδο εκτελούσε χρέη Γενικού Εισαγγελέα, έχοντας εκλέξει ως βοηθό του τον Κανέλλο Δεληγιάννη, προσωπικό αντίπαλο του Πλαπούτα λόγω οικογενειακών αντιδικιών. Έπειτα από μία σειρά ανακρίσεων, που διήρκεσαν έξι μήνες, ο Mason επιθυμούσε την καταδίκη των δύο ανδρών για εσχάτη προδοσία. Η κατηγορία αυτή ήταν εξαιρετικά σοβαρή και η ποινή της οδηγούσε τον κατηγορούμενο σε θάνατο.
Τον Απρίλιο του 1834 ξεκίνησε η δίκη, η προετοιμασία της οποίας χαρακτηρίστηκε από διαδικασίες αμφιβόλου αξιοκρατίας. Ο χώρος όπου θα εξεταζόταν η υπόθεση ήταν το Βουλευτικό, το κτίριο όπου στεγάστηκε η πρώτη βουλή της επαναστατημένης Ελλάδας. Το δικαστικό σώμα απαρτιζόταν από τον πρόεδρο του δικαστηρίου Αναστάσιο Πολυζωίδη και τους δικαστές Δημήτριο Βούλγαρη, Γεώργιο Τερτσέτη, Φωκά Φραγκούλη και Δημήτριο Σούτσο. Η Αντιβασιλεία θεωρούσε ότι είχε υπό την επιρροή της την πλειοψηφία του σώματος και παρουσιαζόταν βέβαιη για την καταδικαστική απόφαση. Την υπεράσπιση των κατηγορουμένων ανέλαβαν οι Παναγιώτης Βαλσαμάκης και Χριστόδουλος Κλωνάρης.
Η δίκη διήρκεσε 29 μέρες με ένα μεγάλο πλήθος μαρτύρων να εξετάζεται. Ειδικότερα, παρουσιάστηκαν συνολικά 44 μάρτυρες κατηγορίας και 115 μάρτυρες υπεράσπισης. Οι κατήγοροι χρησιμοποίησαν κάθε έννομο και παράνομο μέσο που διέθεταν, μέχρι και την απόπειρα χρηματισμού του προέδρου Πολυζωίδη. Ακολούθησε μία πολύωρη αγόρευση του Mason, έχοντας ως στόχο να ενισχύσει τη θέση του. Το τέλος της διαδικασίας βρίσκει τους δικαστές στη δύσκολη θέση της έκδοσης απόφασης. Οι φήμες που πλανώνται πάνω από το Ναύπλιο αναφέρουν καταδικαστική απόφαση. Πράγματι, τα τρία πέμπτα του σώματος, οι Σούτσος, Βούλγαρης και Φραγκούλης, είχαν ταχθεί υπέρ της καταδίκης των δύο ανδρών, με τις φιλότιμες προσπάθειες του Πολυζωίδη να μη στέκονται ικανές να ανατρέψουν την απόφασή τους.
Όταν το κείμενο της καταδικαστικής απόφασης δόθηκε στους δικαστές προς υπογραφή, ο πρόεδρος Πολυζωΐδης και ο Τερτσέτης, πιστεύοντας ακράδαντα στην αθωότητα των κατηγορουμένων, αρνήθηκαν να υπογράψουν. Η δυσάρεστη για την Αντιβασιλεία είδηση έφθασε στον υπουργό δικαιοσύνης, Κωνσταντίνο Σχινά και τον Maurer. Ο τελευταίος, φανερά δυσαρεστημένος με την πρωτόγνωρη αυτή στάση των Πολυζωΐδη και Τερτσέτη, δίνει εντολή στον Σχινά να τους συμμορφώσει σύμφωνα με τη θέλησή του. Ο υπουργός μεταβαίνει στο Βουλευτικό με τη συνοδεία χωροφυλάκων, αλλά μάταια. Τελικά, οι δύο άνδρες δεν υπέγραψαν και σύρθηκαν με τη βία στα δικαστικά τους έδρανα, προκειμένου να αναγνωσθεί η απόφαση παρόντος του συνόλου του δικαστικού σώματος.
Την εκφώνηση της απόφασης συνόδευσε ένα κύμα συμπαράστασης του ακροατηρίου προς τους δύο κατηγορουμένους. Ο Κολοκοτρώνης την αποδέχθηκε την καταδίκη του ψύχραιμα και παρέμεινε ανέκφραστος. Αντιθέτως, ο Πλαπούτας, μικρότερος ηλικιακά από τον Γέρο του Μοριά και πατέρας 7 παιδιών, δεν μπόρεσε να κρύψει την πικρία του και ξέσπασε σε δάκρυα.
Η καταδικαστική απόφαση όριζε την εφαρμογή της θανατικής ποινής. Ωστόσο, λίγες στιγμές πριν την εφαρμογή της τελευταίας, η ποινή μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη και οδηγήθηκαν στο Παλαμήδι, πράγμα που ερμηνεύθηκε από το λαό ως εφαρμογή της βασιλικής επιείκειας, απονομή της βασιλικής δικαιοσύνης και ως μια προσωπική ήττα της πλειοψηφίας της Αντιβασιλείας και του διαμαρτυρόμενου Κωλέττη. Η ενηλικίωση του βασιλιά Όθωνα συνοδεύτηκε και με την απονομή χάρης στους δύο άνδρες, οι οποίοι 11 μήνες μετά την καταδίκη τους, μπορούσαν να αφήσουν πίσω τους αυτή την περιπέτεια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Θεόδωρος Κ. Κολοκοτρώνης (1846) Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως τα 1836, Αθήνα: Τύποις Χ. Νικολαΐδου Φιλαδελφέως
- Διονύσιος Α. Κόκκινος (1974) Η Ελληνική Επανάστασις, τόμος 6ος, 6η έκδοση, Αθήνα: Εκδ. Μέλισσα
- Τάκης Χ. Κονδηλώρος (1908) Η δίκη του Κολοκοτρώνη και η Επανάστασις της Πελοποννήσου, Αθήνα: Ακαδημία Αθηνών
- George Finley (2021) Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, τόμος Β΄, Αθήνα: Εκδ. Ελληνικά Γράμματα, ειδική έκδοση για την εφημερίδα «Το Βήμα»
- Συλλογικό Έργο (1980), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΓ΄, Αθήνα: Εκδ. Αθηνών
