Της Ανθής Ρούσσου,
Το 2018, οι κάτοικοι της Πάρου ανέλαβαν να οργανώσουν το Paros Festival, ένα εκθεσιακό πρόγραμμα στην πρωτεύουσα του νησιού, προκειμένου να φέρουν τον κόσμο σε επαφή με τα πολιτισμικά και ιστορικά πλούτη της. Η ανάδειξη του πολιτισμού της Παροικιάς πραγματοποιήθηκε με διάφορα μέσα, περιλαμβάνοντας συναυλίες, τουριστικές ξεναγήσεις σε εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους, εκθέσεις, διαλέξεις, ταινίες και ντοκιμαντέρ, εκπαιδευτικές δραστηριότητες για παιδιά, αλλά και για ενηλίκους, ενώ ταυτόχρονα δόθηκε η ευκαιρία στο κοινό να δει για πρώτη φορά το εσωτερικό των αρχοντικών οικιών του νησιού.
Ένα από τα σημαντικότερα και επιβλητικότερα οικήματα της Πάρου ήταν το αρχοντικό της οικογένειας Κρίσπη. Το συγκεκριμένο αρχοντικό βρίσκεται στον κεντρικό δρόμο της αγοράς της Παροικιάς (οδός Λοχαγού Γράβαρη), δίπλα στην εκκλησία των Τριών Ιεραρχών. Περισσότερες πληροφορίες για την επιφανή οικογένεια διαθέτουμε από το 1929, που η Μαίρη Ολυμπίου-Κρίσπη εγκαταστάθηκε στην Πάρο, στον τόπο καταγωγής της, όπου και παντρεύτηκε τον Μιχαήλ Κρίσπη, παππού του σημερινού ιδιοκτήτη του σπιτιού. Ο Μιχαήλ Κρίσπης (1896-1981) ήταν μηχανολόγος-ηλεκτρολόγος, Πρόεδρος της Παροικιάς και συνέβαλε στην ανάπτυξη του τόπου, με μεγαλύτερο επίτευγμα την αποξήρανση της ελώδους περιοχής στο ΒΑ τμήμα του νησιού, που είχε ως αποτέλεσμα την εξάλειψη της ελονοσίας και τη διάνοιξη ενός δρόμου, παραλιακά της Παροικιάς, μπροστά από τον Άγιο Κωνσταντίνο και το Βενετικό κάστρο, ενώνοντας έτσι την περιοχή από το λιμάνι ως τον Κάτω Γιαλό.
Η οικογένεια Κρίσπη, ξεκινώντας από το 1383 με τον δούκα Francisco Crispo ως δυναστεία των Κυκλάδων μετά την ηγεσία των Sanudo, είχε αρκετούς προγόνους κτηματίες, οι οποίοι ασχολήθηκαν με τη γη για αιώνες. Παράλληλα, αρκετά μέλη των Κρίσπη έστρεψαν το ενδιαφέρον τους τόσο στις θετικές επιστήμες όσο και στην πολιτική. Οι προπαππούδες του σημερινού ιδιοκτήτη, Νικόλαος και Κωνσταντίνος Κρίσπης, διετέλεσαν βουλευτές στο πλευρό του Βενιζέλου. Λόγω των συνεχών πολιτικών συναντήσεων, οι ιδιοκτήτες διαμόρφωσαν ειδικό χώρο για τις συνευρέσεις τους στο σπίτι, μετατρέποντας ένα σαλόνι σε πολιτικό εντευκτήριο. Η ενασχόληση με την πολιτική στοίχησε τη ζωή ενός μακρινού οικογενειακού μέλους, του Μιχαήλ, ο οποίος δολοφονήθηκε από τους πολιτικούς αντιπάλους του μπροστά στην εκκλησία των Τριών Ιεραρχών το 1832. Ο τάφος του βρίσκεται στον προαύλιο χώρο της Εκατονταπυλιανής, με χαραγμένο πάνω το οικόσημο της οικογένειας Κρίσπη (3 ρόμβους και 2 σπαθιά).
Το σπίτι θεμελιώθηκε το 1885 από τον Νικόλαο Κ. Κρίσπη, σύμφωνα με επιγραφή που βρίσκεται στο μπαλκόνι: ΝΚΚ 1885. Το διώροφο κτίριο διαθέτει μια νεοκλασική εξωτερική όψη, κεραμοσκεπή και στο πλάι βρίσκεται ένα οδικό πέρασμα με τη μορφή στοάς, πολεοδομική λειτουργία που αισθητικά και κατασκευαστικά αποτελεί παράδοση στη νησιωτική αρχιτεκτονική από το Μεσαίωνα. Προχωρώντας στο εσωτερικό του σπιτιού, παρατηρεί κανείς την λιτότητα και πολυτέλεια του αρχοντικού περιβάλλοντος που επικρατούσε εκείνη την περίοδο σε πολλά οικήματα της Πάρου. Στο συγκεκριμένο αρχοντικό έχουν βρεθεί αρχειακά τεκμήρια, όπως: ψηφοδέλτιο από την περίοδο που διατέλεσε βουλευτής ο Νικόλαος Κρίσπης, προσκλητήριο στο γάμο του Βασιλιά Κωνσταντίνου και της Πριγκίπισσας Σοφίας της Πρωσίας, γράμμα του Κωνσταντίνου Ν. Κρίσπη στη μητέρα του από το Παρίσι, ένα δίπλωμα με την υπογραφή του Ελευθερίου Βενιζέλου, καθώς και μερικά από τα προσωπικά αντικείμενα της Μαίρης Κρίσπη, από πτυχία πιάνου έως χτενάκι μαλλιών.
Επιπρόσθετα, ο επισκέπτης, μετά την περιήγησή του στο αρχοντικό Κρίσπη, κατευθυνόμενος προς την πάνω πόρτα του Κάστρου, αξίζει να δώσει λίγο χρόνο και στο αρχοντικό της οικογένειας Βαρούχα. Στην οδό Αρχιλόχου 11 βρίσκεται η οικία του Ανδρέα Βαρούχα, γενάρχη της οικογένειας και σύζυγο της Παριανής Μαρίας Βενιέρη, ένα απλοποιημένο κλασικό οίκημα με μαρμάρινες λεπτομέρειες. Στο συγκεκριμένο σπίτι γεννήθηκε και μεγάλωσε η Ειρήνη Βαρούχα, Ελληνίδα αρχαιολόγος η οποία, παρόλο που έφυγε σε μικρή ηλικία από το νησί, εξακολουθούσε να το χρησιμοποιεί ως καταφύγιο για την ξεκούρασή της.
Το Paros Festival για 3 ημέρες τον Ιούλιο (16-18 Ιουλίου) δίνει την ευκαιρία στους επισκέπτες να ταξιδέψουν στον χρόνο, να γνωρίσουν καλύτερα την τοπική ιστορία και τα πρόσωπα που την πλαισίωσαν, περιλαμβάνοντας δραστηριότητες για όλους, με απώτερο σκοπό την ανάδειξη της πολιτισμικής κληρονομιάς του νησιού. Η επίσκεψη στα αρχοντικά του νησιού φέρνει τον επισκέπτη σε επαφή με μία από τις σημαντικότερες οικογένειές του, την τοπική ιστορία και την σχέση της Πάρου με την Ελλάδα και την εθνική ιστορία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ζουγανέλης Ι. Γ., Ιστορία του Ελληνισμού του Μεσαίωνα – Τουρκοκρατία, Φραγκοκρατία και Βενετοκρατία στην Ελλάδα, Αθήνα, εκδ. Παπαζήσης, 2015
- Περράκης Ν. Φ., Τ’ αρχοντικά της Πάρου και της Αντιπάρου: τα κτίσματα και οι δημιουργοί τους, Αθήνα, ΑΩ Εκδόσεις, 2020
- Μαρτυρίες του Μιχάλη Κρίσπη
- Η κρυφή γοητεία της παλιάς αριστοκρατίας, Parola Paros Freepress, διαθέσιμο εδώ
- Το αρχοντικό Βαρούχα, Parola Paros Freepress, διαθέσιμο εδώ
