Της Ελπίδας Καλαμαράκη,
Το Μαλάουι βρίσκεται μεταξύ των χωρών με τα μεγαλύτερα ποσοστά ρύπανσης από πλαστικό. Συγκεκριμένα, υπολογίζεται ότι 75.000 τόνοι πλαστικών παράγονται στη χώρα κάθε χρόνο, σύμφωνα με μία πρόσφατη μελέτη της κυβέρνησης, και τουλάχιστον το 80% αυτών είναι μίας χρήσης και πετιούνται αμέσως. Ως εκ τούτου, τα πλαστικά απορρίμματα του Μαλάουι χρειάζονται περισσότερα από 100 χρόνια για αποσύνθεση, διάστημα που -δυστυχώς- μπορεί να επιμηκυνθεί ακόμη περισσότερο, εξαιτίας της συνεχούς κατασκευής πλαστικών.
Το προαναφερθέν πρόβλημα κλήθηκε να αντιμετωπίσει η Gloria Majiga-Kamoto, μία τριαντάχρονη περιβαλλοντική ακτιβίστρια από το Μαλάουι, η οποία είναι και υπεύθυνη προγράμματος στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Πολιτικής και Συνηγορίας, η οποία αποφάσισε να αφιερώσει τη ζωή της στον τερματισμό της παραγωγής πλαστικών μίας χρήσης. Μαζί και με άλλους ακτιβιστές και περιβαλλοντικές ομάδες, η Kamoto διεξήγαγε πορείες και διαμαρτυρίες έξω από το δικαστήριο και οργάνωσε επισκέψεις σε περιοχές που έχουν πληγεί σφοδρά από την εκτεταμένη χρήση πλαστικού, ώστε να έχει τεκμηριωμένα και απτά αποδεικτικά στοιχεία. Το αποτέλεσμα των προσπαθειών της ήταν τον Ιούλιο του 2019 το Ανώτατο Δικαστήριο του Μαλάουι να επικυρώσει την εθνική απαγόρευση παραγωγής, εισαγωγής, διανομής και χρήσης λεπτών πλαστικών και το 2020 να κλείσει 3 εταιρείες παραγωγής πλαστικών. Το γεγονός αυτό της χάρισε το διάσημο περιβαλλοντικό βραβείο Goldman για την Αφρική, καθιστώντας την μία από τους 6 παγκόσμιους νικητές του πολυπόθητου αυτού βραβείου. Παρακάτω περιγράφεται αναλυτικότερα η πορεία δράσης της.
Το 2015, μετά από ισχυρή πίεση των περιβαλλοντικών ακτιβιστών σχετικά με τη στρατηγική διαχείρισης αποβλήτων της κυβέρνησης, η κυβέρνηση του Μαλάουι επέβαλε εθνική απαγόρευση στην παραγωγή, διανομή και εισαγωγή λεπτών πλαστικών πάχους ίσου ή μικρότερου των 60 microns –ισοδυναμεί με το πάχος μίας πλαστικής σακούλας που χρησιμοποιείται σε παντοπωλεία για φρούτα και λαχανικά. Πέρα από σακούλες, συμπεριλαμβάνονταν σεντόνια και διάφορες μικρές συσκευασίες. Ωστόσο, το 2016, προτού τεθεί σε εφαρμογή η απαγόρευση, ο Σύνδεσμος Παραγωγής Πλαστικών του Μαλάουι άσκησε έφεση για την πολιτική και το δικαστήριο εξέδωσε εντολή αναστολής εφαρμογής της. Το 2017, όταν η Majiga-Kamoto συνειδητοποίησε ότι η κυβέρνηση δεν έλαβε τα κατάλληλα μέτρα για την αποκατάσταση της απαγόρευσης των πλαστικών, δημιούργησε έναν συνασπισμό ακτιβιστών και ΜΚΟ, ώστε να αναγκάσει την κυβέρνηση να εφαρμόσει την απαγόρευση. Μέσα από συνεντεύξεις στα ΜΜΕ υποστήριξε τη θέση της, εμφανίζοντας στο προσκήνιο μαρτυρίες αγροτών που υπέστησαν τρομερές ζημίες και προβάλλοντας τα πραγματικά ποσοστά των ζώων που σκοτώθηκαν εξαιτίας των πλαστικών και της μόλυνσης που προκαλούν. Επιπλέον, έθεσε δικηγόρο δημοσίου συμφέροντος για να συμμετάσχει στην υπόθεση.
Στον αντίποδα, η ισχυρή βιομηχανία πλαστικών ισχυρίστηκε ότι η απαγόρευση θα κόστιζε θέσεις εργασίας και θα έβλαπτε την οικονομία του έθνους, ενώ, ταυτόχρονα, προσπάθησε να παρατείνει τις δικαστικές διαδικασίες, διατηρώντας επ’ αόριστον τη διαταγή αναστολής. Αρνούμενη να τους αφήσει να επηρεάσουν την κοινή γνώμη, η Kamoto αντέκρουσε με απτά στοιχεία τον ψευδή ισχυρισμό περί μείωσης των θέσεων εργασίας, εξήγησε τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της πλαστικής ρύπανσης στις λίμνες, τα ποτάμια, τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την άγρια ζωή του Μαλάουι και κατέκρινε δημόσια την αποτυχία της κυβέρνησης να δράσει. Το αποτέλεσμα ήταν να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση του κοινού αναφορικά με τη σημασία της απαγόρευσης και αρκετά καταστήματα σταμάτησαν εκουσίως να χρησιμοποιούν λεπτό πλαστικό, ως ένδειξη υποστήριξης της δράσης των ακτιβιστών. Έπειτα από τις συνεχείς και αδιάκοπες δημόσιες πορείες διαμαρτυρίας του 2018 και τις πιέσεις που άσκησε η ακτιβίστρια στην κυβέρνηση, στις 31 Ιουλίου 2019, το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάσισε υπέρ της επιβολής της απαγόρευσης παραγωγής, εισαγωγής, διανομής και χρήσης λεπτών πλαστικών, όπως προαναφέραμε, εξουσιοδοτώντας, έτσι, την κυβέρνηση να επιβάλλει χρηματικές κυρώσεις σε εταιρείες ή εργοστάσια παραγωγής λεπτών πλαστικών. Για παράδειγμα, τον Σεπτέμβριο του 2020, η κυβέρνηση κατήγγειλε τα μηχανήματα κατασκευής πλαστικών μίας εταιρείας που παραβίασε την απαγόρευση και απείλησε με ποινή φυλάκισης δύο ετών τον διευθυντή της εταιρείας, εάν συνεχιστούν οι παραβιάσεις.
Γιατί όμως ο αγώνας κατά του πλαστικού είναι τόσο σημαντικός και επίμαχος; Σύμφωνα με ευρήματα μίας κυβερνητικής μελέτης, το Μαλάουι παράγει περισσότερα απορρίμματα πλαστικών από οποιαδήποτε άλλη χώρα της Υποσαχάριας Αφρικής, που ξεπερνούν μάλιστα σε μεγάλο βαθμό το σύστημα διαχείρισης αποβλήτων που διαθέτει. Επιπλέον, στην πόλη Mponela της κεντρικής περιοχής του Μαλάουι βρέθηκε ότι περίπου το 40% των σφαγέντων ζώων είχε καταπιεί πλαστικά θραύσματα, ενώ στην πρωτεύουσα της χώρας Lilongwe η κακή διαχείριση των πλαστικών απορριμμάτων θεωρείται υπεύθυνη για ορισμένες από τις πολλές επικίνδυνες πλημμύρες των τελευταίων ετών που έχουν οδηγήσει στον εκτοπισμό χιλιάδων ανθρώπων. Τέλος, μπλοκάρεται το σύστημα αποχέτευσης και προκαλείται βιότοπος που ενισχύει τον πολλαπλασιασμό μικροοργανισμών και κατ’ επέκταση τις ασθένειες.
Το βασικό πρόβλημα της χώρας έγκειται στην έλλειψη τεχνολογίας και στην αδυναμία επεξεργασίας και ανακύκλωσης των πλαστικών απορριμμάτων. «Είναι αλήθεια ότι βρισκόμαστε πολύ πίσω σε αυτό, διότι δεν υπάρχουν τα κατάλληλα μέσα και υποδομές», δηλώνει η Kamoto σε συνέντευξή της. «Το πλαστικό είναι μία πολύ χρήσιμη καινοτομία, αλλά το πρόβλημα είναι ότι το χρησιμοποιούμε με μη βιώσιμο τρόπο. Επομένως, τα άτομα πρέπει να γνωρίζουν τη δική τους συμβολή στο χάος και να διευκολύνουν τα πλαστικά να καταλήγουν στο σωστό μέρος, ενδεχομένως και να ανακυκλώνονται», προσθέτει.
Γίνεται, λοιπόν, αντιληπτό ότι χωρίς την σωστή εκμάθηση και συμβολή του κόσμου σε αυτόν τον πολυτάραχο και δύσκολο αγώνα, η όποια προσπάθεια ακτιβιστών και κυβέρνησης δε θα είναι αρκετή. Άλλωστε, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι συνέπειες της ύπαρξης του συγκεκριμένου φαινομένου σε μία χώρα είναι παγκόσμιες, διότι οι περιβαλλοντικές καταστροφές, που προκαλούνται, δεν έχουν σύνορα. Ας παραδειγματιστούμε από το έργο της Gloria Majiga-Kamoto, που παρά τις αντίξοες συνθήκες κατάφερε να πετύχει έναν από τους στόχους της. Δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε, καθώς ο δρόμος είναι μακρύς, αλλά να προσπαθήσουμε όλοι μαζί να κερδίσουμε τον αγώνα κατά του πλαστικού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Gloria Majiga-Kamoto -2021 Goldman Prize Recipient Africa-, The Goldman Environmental Prize, διαθέσιμο εδώ
- Malawi’s landscape is clogged with plastic waste that could linger for 100 years. One woman has taken on plastic companies and won, CNN, διαθέσιμο εδώ
