Του Κωνσταντίνου Δήμου,
Αμέσως μετά την ανάρρηση του ανήλικου Όθωνα στο θρόνο ως «Βασιλιά της Ελλάδος» ο πατέρας του, βασιλιάς της Βαυαρίας Λουδοβίκος Α΄, φρόντισε ώστε να οριστεί άμεσα ήδη από τις 11/23 Ιουλίου 1832 ο τρόπος λειτουργίας και άσκησης της εξουσίας από τους τρεις διορισμένους από τον ίδιο αντιβασιλείς. Η τριανδρία θα έπρεπε να λαμβάνει ομόφωνα τις αποφάσεις εκ μέρους του ανήλικου Όθωνα, με γνώμονα το συμφέρον του Ελληνικού Βασιλείου.
Ωστόσο, η δέσμευση περί αγαστής συνεργασίας ανάμεσα σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, του προέδρου της Αντιβασιλείας κόμη Άρμανσμπεργκ και των καθηγητή Μάουρερ και στρατηγού Χάιντεκ δεν τηρήθηκε, καθώς ο καθένας από αυτούς, εκτός από αξιωματούχοι επί Βαυαροκρατίας, υπήρξαν επίσης και εντολοδόχοι των Μεγάλων Δυνάμεων. Οι δολοπλοκίες και οι έριδες, επομένως, δεν άργησαν να ξεσπάσουν.
Ο Άρμανσμπεργκ, παρά το γεγονός ότι ήταν έκπτωτος υπουργός οικονομικών της βαυαρικής κυβέρνησης, χάνοντας μάλιστα και την εύνοια του ίδιου του βασιλιά Λουδοβίκου Α΄, παρέμενε χρήσιμος για τον τελευταίο, καθώς τόσο η Αγγλία, όσο και η Αυστρία, η Γαλλία και η Ρωσία συμφωνούσαν ως προς την τοποθέτησή του ως υπεύθυνο και διαχειριστή των οικονομικών υποθέσεων της Ελλάδας. Επίσης, οι φιλελεύθερες πεποιθήσεις του Άρμανσμπεργκ αντιμετωπίστηκαν ευμενώς από την Αγγλία και τη Γαλλία, ενώ η επιθυμία του να ασκεί τα καθήκοντα του αυτόνομα από τον έλεγχο του Βαυαρού βασιλιά, τον κατέτασσαν υψηλά στη λίστα προτίμησης υποψηφίων για την Αντιβασιλεία. Ουσιαστικά με αυτόν τον τρόπο, η αγγλική διπλωματία θα μπορούσε να έχει ένα άμεσο έρεισμα στα οικονομικά πράγματα του ελληνικού της προτεκτοράτου.
Η ανεξαρτησία του κατά τη διάρκεια της Α΄ Αντιβασιλείας (Φεβρουάριος 1833-Ιούλιος 1834) αρχικά υποστηρίχθηκε από τα υπόλοιπα μέλη της. Όμως ο κόμης δεν ήθελε απλώς να έχει το μεγαλύτερο έλεγχο, αλλά επιθυμούσε να αποκτήσει τον ολοκληρωτικό έλεγχο της Αντιβασιλείας, παρακάμπτοντας τους άλλους Αντιβασιλείς, τους συμβούλους και το Υπουργικό Συμβούλιο, εγκαθιδρύοντας ένα άτυπο είδος προσωποπαγούς δεσποτισμού, με την αιτιολογία ότι οι Έλληνες δεν ήταν ακόμη αρκετά ώριμοι ώστε να αναλάβουν τα ηνία της εξουσίας, ούτε και διέθεταν τις απαραίτητες διοικητικές και οργανωτικές γνώσεις των δυτικότροπων Ευρωπαίων.
Η Αντιβασιλεία αγνόησε επιδεικτικά τους Έλληνες οπλαρχηγούς και στρατιωτικούς παράγοντες, δείχνοντας προτίμηση σε ορισμένους μόνο Έλληνες κυβερνητικούς και στο βαυαρικό στοιχείο, ιδίως όσον αφορά τη διοίκηση, την αναδιοργάνωση και τον εκσυγχρονισμό του τακτικού στρατεύματος, έναντι των αμιγώς ατάκτων ελληνικών σωμάτων. Επίσης η Αντιβασιλεία προσπάθησε μονομερώς να περιορίσει την επιρροή και τη συμμετοχή των ελληνικών ξενικών κομμάτων, όπως του γαλλικού και του ρωσικού, των Ναπαίων, στην πολιτική σκηνή, μειώνοντας συνεπώς σημαντικά την ανάμειξη της Γαλλίας και της Ρωσίας στα ελληνικά πράγματα, αλλά και προσωπικοτήτων όπως αυτή του Ιωάννη Κωλέττη, ο οποίος τον καιρό εκείνο τελούσε καθήκοντα Υπουργού Ναυτικών.
Φυσικά, τα παραπάνω μέτρα προκάλεσαν αντιδράσεις. Οι ταραχές στη Μάνη το 1834, τα επικριτικά σχόλια του Τύπου (εφημερίδες «Χρόνος», «Ήλιος» «Τριπτόλεμος»), αλλά και οι επιστολές του Κολοκοτρώνη και των Ναπαίων προς τον Τσάρο, ζητώντας την κατάργηση της Αντιβασιλείας και την ανάληψη της εξουσίας από τον ίδιο τον Όθωνα, ήταν όλα επακόλουθα των κακών πολιτικών χειρισμών και αποφάσεων της Αντιβασιλείας. Ο Άρμανσμπεργκ εξέλαβε τα παραπάνω όχι ως πολιτική κρίση, αλλά ως μια ευκαιρία να ξεφορτωθεί τους συνεργάτες του, έτσι ώστε ο ίδιος να αναλάβει ολοκληρωτικά την εξουσία. Σε συνεννόηση με τον καθηγητή Φραντς, διερμηνέα στα γραφεία της Αντιβασιλείας, κυκλοφόρησε μια παράκληση προς το βασιλιά Λουδοβίκο Α΄, με την οποία ζητούσε την απομάκρυνση των Μάουρερ και Χάιντεκ, εννοώντας, εμμέσως πλην σαφώς, ότι αυτοί οι δύο ήταν υπεύθυνοι για την πολιτική αστάθεια στην Ελλάδα.
Με αποκορύφωμα τη σύλληψη και τη δίκη του Κολοκοτρώνη το Μάιο του 1834, ο Άρμανσμπεργκ επιτυγχάνει το σχέδιο του να μείνει μόνος του στην Αντιβασιλεία, αφού οι Μάουρερ, Χάιντεκ και ο γραμματέας και αναπληρωτής Καρλ φον Άμπελ, η αποκαλούμενη και «πλειοψηφία της Αντιβασιλείας», ανακλήθηκαν τελικά τον Ιούνιο του 1834 από το Λουδοβίκο Α΄. Ταυτόχρονα, ο Άρμανσμπεργκ κατάφερε να παραμείνει απαραίτητος για τις Μεγάλες Δυνάμεις, διατηρώντας την εύνοια της Αγγλίας και κερδίζοντας (εκ νέου) -τουλάχιστον φαινομενικά- τη γαλλική και ρωσική ευμενή ουδετερότητα, μετά τη σύσκεψη των πρεσβευτών των Μεγάλων Δυνάμεων στο Μόναχο, τον Απρίλιο του 1834.
Πηγή εικόνας: wikipedia.org
Ο Αρχιγραμματέας/Αρχικαγκελλάριος Άρμανσμπεργκ συνέχισε να ασκεί την εξουσία μέχρι και τη Β΄ Αντιβασιλεία (Ιούλιος 1834-Φεβρουάριος 1835). Αντικαταστάτης του Μάουρερ ορίστηκε ο Agid von Cobell (Έγκιντ φον Κόμπελ), ο οποίος δεν έφερνε αντίρρηση στις επιταγές του Άρμανσμπεργκ. Όμως τα πρώτα ρήγματα στις σχέσεις του αρχιγραμματέα με τον Κωλέττη, τότε Υπουργό Εσωτερικών, αλλά και με τον ίδιο το βασιλιά Όθωνα, δεν άργησαν να φανούν. Ο Κωλέττης επιθυμούσε να υπονομεύσει το κύρος του Αντιβασιλέα και να παραμείνει ο μοναδικός ευνοούμενος του Όθωνα και της Γαλλίας, ως ο κατεξοχήν γνώστης της ελληνικής πολιτικής πραγματικότητας. Πιστεύεται ότι υπήρξε ο υποκινητής εξεγέρσεων κατά της Αντιβασιλείας, ενώ υποστήριξε ένθερμα την υποψηφιότητα του Βαυαρού Υπουργού των Στρατιωτικών Λεζυϊρ, ως κύριου διαδόχου του Άρμανσμπεργκ. Βέβαια, ο Άρμανσμπεργκ κατάφερε τελικά όχι μόνο να διώξει τον Κωλέττη από το υπουργικό αξίωμα, αλλά να ξεφορτωθεί τον Λεζυϊρ και τον Χάιντεκ από το πλευρό του βασιλιά.
Την κατάλυση της Αρχιγραμματείας του Άρμανσμπεργκ (Ιούνιος 1835-Φεβρουάριος 1837) αποφάσισε ο ενήλικος πλέον Όθωνας. Ο Όθωνας ήταν πολύ δυσαρεστημένος με τις μηχανορραφίες του κόμη, ειδικά μετά την απομάκρυνση της πλειοψηφίας της Αντιβασιλείας και τις στενές σχέσεις που είχε αναπτύξει με Άγγλους διπλωμάτες, όπως οι πρεσβευτές Ντόουκινς και σερ Έντμουντ Λάυονς. Η σταγόνα ωστόσο που ξεχείλισε το ποτήρι υπήρξε η προσπάθεια του Άρμανσμπεργκ να αμφισβητήσει την ικανότητα του Όθωνα να κυβερνήσει επί του ελληνικού βασιλείου, παρουσιάζοντας την κατάθλιψη του βασιλιά ως δείγμα «φυσικής και διανοητικής ανικανότητας» να κυβερνήσει. Ο προσωπικός γιατρός του Όθωνα, Βίμπερ, είχε αποστείλει στο Λουδοβίκο Α΄ χωρίς τη γνώση του ίδιου του Όθωνα τέσσερις αναφορές, προσυπογραμμένες από αρκετούς αξιωματούχους του στενού περιβάλλοντος του Άρμανσμπεργκ, στις οποίες ισχυρίζεται ότι ο Όθων αδυνατούσε να ανταποκριθεί στα βασιλικά του καθήκοντα.
Ο Όθωνας λοιπόν, σε συνεργασία με την πλειοψηφία της Αντιβασιλείας, με την οποία εξακολουθούσε να διατηρεί επαφή, αποφασίζει την οριστική αποπομπή του Αρχικαγκελλάριου, δύο σχεδόν χρόνια μετά την ενηλικίωση του, το Φεβρουάριο του 1837. Ταυτόχρονα με την «απόλυση» του Άρμανσμπεργκ, η Αντιβασιλεία καταργείται και αντικαταστάτης του ορίζεται ο Ιγνάτιος φον Ρούντχαρντ, ως νέος πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου και Πρωθυπουργός της Ελλάδος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό Έργο (1980) Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τομ. ΙΓ΄, Αθήνα: Εκδ. Αθηνών.
- Τρύφωνας Ε. Ευαγγελίδης (1894) Ιστορία του Όθωνος: Βασιλέως της Ελλάδος (1832-1862), 2η έκδοση, Αθήνα: Εκδ. Αριστείδης Γ. Γαλανός
- Α. Σ. Σκανδάμη (1961), Η Τριακονταετία της Βασιλείας του Όθωνος: Σελίδες Πολιτικής Ιστορίας και Κριτικής, Τόμος Α΄, Μέρος Α΄, Αθήνα: χωρίς εκδότη
