Του Γιώργου Δαλακούρα,
Σε συνέχεια του προηγούμενου άρθρου, αναφορικά με τον Α΄ και τον Β΄ Μακεδονικό Πόλεμο, πρόκειται να γίνει λόγος για την τελική φάση των σχέσεων κι επαφών ανάμεσα στο Μακεδονικό Βασίλειο και την ανερχόμενη δύναμη της Μεσογείου, το Ρωμαϊκό Κράτος. Κατά τον 2ο αιώνα π.Χ., οι δύο στρατοί συγκρούστηκαν εκ νέου, καθιστώντας τη Ρώμη νικήτρια κι απόλυτο ρυθμιστή των εν Ελλάδι πραγμάτων, ολοκληρώνοντας οριστικά την ιστορική πορεία του ισχυρότερου βασιλείου που ήκμασε στον ελλαδικό χώρο κατά την αρχαιότητα.
Οι συνθήκες, που είχαν επικρατήσει μετά και το τέλος του Β΄ Μακεδονικού Πολέμου, ασφαλώς κι ευνοούσαν τη Ρώμη, η οποία ήταν και η θριαμβεύτρια του πολέμου. Ωστόσο, η Μακεδονία δεν θα μπορούσε να λεχθεί πως βρισκόταν σε εξαιρετικά δυσχερή κατάσταση, καθώς ακόμη ήταν η κραταιά δύναμη της Ελλάδας, ικανή να κατευθύνει τα δεδομένα, έστω και σε ένα περιορισμένο, σχετικά με παλαιότερα, χωρικό πλαίσιο. Ο ανταγωνισμός των δύο αύξανε συνεχώς και μοναδική λύση αποτελούσε η επικράτηση ενός και μόνο. Ποιος άλλος τρόπος, εκτός από τις πολεμικές συρράξεις, θα μπορούσε δώσει ένα τέλος στην έριδα, που είχε ξεσπάσει ήδη από το τελευταίο τέταρτο του 3ου αιώνα π.Χ.;
Μετά το 179 π.Χ. και τον θάνατο του Φιλίππου Ε΄, η Μακεδονία περιήλθε υπό τις εντολές του νέου βασιλέα, του Περσέα. Ο Περσέας, υιός του Φιλίππου Ε΄, υπήρξε ένας ικανός μονάρχης, ο οποίος, παρ’ όλα αυτά, είχε την «ατυχία» να είναι σύγχρονος της περιόδου της μεσογειακής εξάπλωσης των Ρωμαίων. Οι τελευταίοι επεδίωκαν να λύσουν οριστικά τις διαφορές τους με την έτερη δύναμη, που αποτελούσε αγκάθι στα σχέδιά τους. Ήδη από το 171 π.Χ. ξεκινούν τα πολεμικά γεγονότα, τα οποία συναποτέλεσαν τον Γ΄ Μακεδονικό Πόλεμο. Μέχρι και το 169 π.Χ. οι συγκρούσεις δεν αναδείκνυαν κανέναν από τους δύο ως νικητή. Η έκβαση αυτών ήταν, μάλλον, αμφίρροπη και οι Ρωμαίοι δεν πετύχαιναν τον σκοπό τους. Οι συνθήκες, όμως, μεταβλήθηκαν άρδην, όταν κατέφθασε στον ελλαδικό χώρο ο Λεύκιος Αιμίλιος Παύλος. Ο νέος Ρωμαίος στρατηγός είχε μελετήσει τον μακεδονικό τρόπο πολέμου και γνώριζε πώς να ανταπεξέλθει στις λαμπρές στρατιωτικές δυνατότητές του. Ο πόλεμος μεταφέρθηκε στη Μακεδονία, όπου εκεί, κατά τη διάρκεια της μάχης της Πύδνας (168 π.Χ.), πραγματοποιήθηκε η τελική σύγκρουση. Οι Μακεδόνες κατανικήθηκαν από τις ρωμαϊκές λεγεώνες οριστικά. Η ήττα αυτή υπήρξε συγχρόνως και η πρώτη συντριβή της μακεδονικής φάλαγγας από έναν εξωτερικό εχθρό και σηματοδότησε την πτώση του Μακεδονικού Βασιλείου. Ο Περσέας μετά των υιών του μεταφέρθηκε αιχμάλωτος στη Ρώμη, μετέχοντας στον θρίαμβο, που τέλεσε ο Αιμίλιος Παύλος. Η Μακεδονία εντάχθηκε υπό τον έλεγχο των Ρωμαίων, έχοντας, αρχικά, το καθεστώς της amica.
Η διαμάχη, ωστόσο, Μακεδονίας και Ρώμης δεν είχε ολοκληρωθεί, παρά τη μακεδονική συντριβή. Λίγα χρόνια αργότερα, περί το 149 π.Χ., εμφανίστηκε ένας άνδρας, καταγόμενος, πιθανότατα, από τη Μικρά Ασία, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι ήταν διάδοχος του μακεδονικού θρόνου. Ο άνδρας αυτός λεγόταν Φίλιππος Στ΄ Ανδρίσκος. Ο Ανδρίσκος διατυμπάνιζε τη μακεδονική του καταγωγή κι επεδίωξε με κάθε τρόπο να διεκδικήσει τον θρόνο, που υποτίθεται του είχαν στερήσει έκνομα οι Ρωμαίοι. Το κίνημα του Ανδρίσκου γνώρισε μαζική αποδοχή, ιδιαιτέρως από τα λαϊκά στρώματα. Ειδικά μετά την εμφάνιση του στη θρακική περιοχή, επέτυχε να γίνει ακόμη δημοφιλέστερος και να προσελκύσει κοντά του ακόμα περισσότερους άνδρες. Ο Ανδρίσκος προβλημάτισε τη ρωμαϊκή αρχή, η οποία αντελήφθη πως ένας επίδοξος διεκδικητής του θρόνου θα μπορούσε να αποτελέσει τροχοπέδη στη διατήρηση των ισορροπιών στον ελλαδικό χώρο. Η αναζωπύρωση της ισχύος του Μακεδονικού Βασιλείου ήταν κάτι το οποίο έπρεπε να αποφευχθεί πάση θυσία, για να μην εκτραχυνθεί η κατάσταση.
Η αλήθεια είναι, πως, αν και ο Ανδρίσκος συγκέντρωσε υποστηρικτές, θα ήταν μάλλον απίθανο να κατορθώσει να συνθλίψει τις ρωμαϊκές λεγεώνες, είκοσι χρόνια μετά την τεράστια νίκη, που είχε επιτευχθεί στην Πύδνα. Οι Ρωμαίοι άμεσα έστειλαν στρατεύματα, προκειμένου να ανακόψουν τις ορέξεις του φιλόδοξου επαναστάτη. Πράγματι, σε σύντομο χρονικό διάστημα, το κίνημα αυτό κατεπνίγη, επισημαίνοντας με έντονο τρόπο πως κανείς δεν θα μπορούσε στο εξής να αντιταχθεί στη ρωμαϊκή δύναμη. Κατόπιν των όσων συνέβησαν, η ολοκληρωτική επαρχιοποίηση της Μακεδονίας ήταν πλέον πραγματικότητα.
Ο Γ΄ Μακεδονικός Πόλεμος και ο Πόλεμος του Φιλίππου Στ΄ Ανδρίσκου αποδεικνύουν, με περίτρανο τρόπο, πως οι ισορροπίες στον μεσογειακό χώρο είχαν αλλάξει μια για πάντα. Το άλλοτε κραταιό Μακεδονικό Βασίλειο, το οποίο ήδη επί Φιλίππου Β΄ και ιδιαίτερα επί Αλεξάνδρου Γ΄ είχε κατορθώσει να εδραιωθεί και να ελέγξει πάσα δύναμη, είχε πλέον περάσει στην ιστορία. Η μακεδονική σάρισα, άκαμπτη για πολλούς αιώνες, έχοντας αντιμετωπίσει σειρά εχθρών, Ελλήνων και Βαρβάρων, δεν στάθηκε ικανή να αναχαιτίσει τις ρωμαϊκές λεγεώνες, οι οποίες με ορμή εισέβαλλαν πλέον δυναμικά προς την ανατολική λεκάνη της εσώκλειστης Μεσογείου Θάλασσας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- H. Bengtson (1991), Ιστορία της αρχαίας Ελλάδος (μετάφρ. Γαβρίλης Α.), Αθήνα.
- C. King (2020), Αρχαία Μακεδονία: Η ιστορία του βασιλείου από την ίδρυσή του έως και τη ρωμαϊκή κατάκτηση (μτφ. Κλ. Ζουμπουλάκης), Αθήνα.
- F. Lefevre (2016), Ιστορία του αρχαίου ελληνικού κόσμου (μτφ. Κεφαλά Α., Καρδαμίτσα Μ.), Αθήνα.
