Του Θανάση Κουκόπουλου,
«Σε ηλικία δεκαεννέα ετών οργάνωσα με δική μου εντολή και με δικές μου προσπάθειες το στράτευμα, με το οποίο ελευθέρωσα το πάτριο πολίτευμα (rem publicam) από τη δουλεία όσων συνωμότησαν εναντίον του». Το χωρίο αυτό από τα Res Gestae Divi Augusti (=Τα Πεπραγμένα του Θεϊκού Αυγούστου/Σεβαστού), τα οποία βρίσκονταν χαραγμένα σε δύο χάλκινες στήλες στο εν λόγω μνημείο της «αιώνιας πόλης», αποτελεί την πεμπτουσία του μηνύματος που ήθελε να εκπέμψει ο πρώτος Ρωμαίος αυτοκράτορας Imperator Caesar Divi Filius Augustus (διακυβέρνηση: 27 π.Χ.-14 μ.Χ.).
Ο Γάιος Οκτάβιος, όπως ήταν το αρχικό όνομα του Αυγούστου, ήταν μικρανεψιός του Ιουλίου Καίσαρα, του «δικτάτορα» της ρωμαϊκής πολιτείας, ο οποίος επιχείρησε αποτυχημένα να εγκαθιδρύσει την «ισόβια αρχή του ενός ανδρός». Ο Καίσαρας στη διαθήκη του όριζε ως υιοθετημένο διάδοχό του τον νεαρό Οκτάβιο, ο οποίος και επιδίωξε την άνοδο στην εξουσία. Έπειτα από αλλεπάλληλες διαμάχες και συγκρούσεις με τους πολιτικούς του αντιπάλους, με αποκορύφωμα την περίφημη ναυμαχία στο Άκτιο το 31 π.Χ., ο Γάιος Ιούλιος Καίσαρ Οκταβιανός, όπως ήταν το όνομά του μετά την αποδοχή της υιοθεσίας, κατάφερε να επικρατήσει ολοκληρωτικά και να επιβάλει μέσα από μια σειρά επιδέξιων κινήσεων την «Ηγεμονία» (Principatus) και συνεπακόλουθα να αποκαταστήσει την τάξη στην επί ένα αιώνα ταλανιζόμενη από εμφυλίους πολέμους ρωμαϊκή επικράτεια.
Από τις πρώτες μέριμνες μετά την εγκαθίδρυσή του στην εξουσία ήταν η οικοδόμηση της μνημειακής τελευταίας κατοικίας του. Και αυτό γιατί δεν θα αποτελούσε απλώς ένα κτίριο, αλλά ένα σύμβολο, όπως διαπιστώθηκε και παραπάνω από την παράθεση ενός χωρίου των πεπραγμένων του. Ο τάφος ανεγέρθηκε συγκεκριμένα το 28 π.Χ. Ονομάζεται μαυσωλείο από τον ηγεμόνα της Καρίας Μαύσωλο (4ος αι. π.Χ.), ο οποίος είναι ο πρώτος που οικοδόμησε ένα κολοσσιαίο ταφικό μνημείο για τον εαυτό του στην Αλικαρνασσό της Μικράς Ασίας.
Το μαυσωλείο του Αυγούστου βρισκόταν στο Πεδίο του Άρεως (Campus Martius), χώρο στρατιωτικών συγκεντρώσεων και ασκήσεων εκτός της τότε αρχαίας πόλης. Αυτό έχει την ιδιαίτερη σημασία του, καθώς τα αρχαία νεκροταφεία χωροθετούνταν εκτός των τειχών, ενώ μόνο οι επιφανείς άνδρες θάβονταν εντός. Με αυτή την επιλογή προφανώς ο Αύγουστος ήθελε να δείξει ότι παρέμενε ένας «απλός πολίτης». Άλλωστε, όπως φαίνεται και από τα Res Gestae, προπαγάνδιζε ότι αποκατέστησε το αρχέγονο πολιτειακό καθεστώς. Επιπλέον, με αυτό τον τρόπο δήλωνε και την αφοσίωσή του στην πόλη του Ρωμύλου και του Ρέμου, καθώς ο τελευταίος αντίπαλός του, Μάρκος Αντώνιος, είχε εκφράσει την επιθυμία να θαφτεί στην Αλεξάνδρεια δίπλα στην Κλεοπάτρα.
Το μνημείο συγκροτείται από ομόκεντρους κυλίνδρους και η διάμετρός του είναι 87 μέτρα. Το κατώτερο τμήμα του καλυπτόταν με συσσωρευμένο χώμα, παραπέμποντας σε ετρουσκικά πρότυπα. Άλλοι μάλιστα υποστηρίζουν ότι το πρότυπο είναι ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το άνοιγμα της εισόδου βρισκόταν στη νότια πλευρά. Στην κορυφή υπήρχε μπρούτζινος κολοσσιαίος ανδριάντας του Αυγούστου. Ευθυγραμμισμένη στον άξονά του, μέσα στον κεντρικό θάλαμο θα υπήρχε η τεφροδόχος του ίδιου του πρώτου αυτοκράτορα. Πρέπει επίσης να τονιστεί ότι μέσα στο μαυσωλείο του ο Αύγουστος τοποθέτησε και τις στάχτες ορισμένων προγόνων του. Έτσι, το μνημείο αποτέλεσε ένα μέσο εξύμνησης και αποθέωσης της Ιουλίας γενιάς. Και φυσικά λόγω αυτής της έντονης ιδεολογικής «φόρτισης» δεν είναι τυχαίο που και άλλοι αυτοκράτορες το επέλεξαν ως τόπο εναπόθεσης των τεφρών τους, με τελευταία «ένοικο» την Ιουλία Δόμνα, σύζυγο του Σεπτιμίου Σεβήρου, η οποία πέθανε το 217 μ.Χ.
Από τη δεκαετία του 1970 το μαυσωλείο παρέμεινε κλειστό. Ωστόσο, έχει αναστηλωθεί και από τις 1 Μαρτίου 2021 είναι ξανά ανοιχτό για το κοινό. Εισερχόμενος στο μαυσωλείο ο επισκέπτης αξίζει να προσέξει την καλαίσθητη τοιχοποιία, όπου οι λίθοι τοποθετούνται με τέτοιο τρόπο, ώστε οι αρμοί να δημιουργούν την αίσθηση ενός «διχτυού» (opus reticulatum). Έχουν διαμορφωθεί ειδικοί διάδρομοι, ενώ η οροφή του δεύτερου δακτυλίου καλύπτεται με υαλοπετάσματα, τα οποία σε συνδυασμό με τον επιπρόσθετο τεχνητό φωτισμό, την φροντισμένη εξωτερική πρόσοψη και τα φυτεμένα πάνω στον κατώτερο δακτύλιο κυπαρίσσια δημιουργούν μία πολύ ευχάριστη «ατμόσφαιρα» για τους τουρίστες. Το εισιτήριο κοστίζει 4€, ενώ το μειωμένο 3€. Επομένως, μία επίσκεψη σε αυτό το τόσο σημαντικό τοπόσημο της Ρώμης επιβάλλεται!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Restoration of Mausoleum of Augustus Underway, archaeology.com, διαθέσιμο εδώ
- The Mausoleum Of Augustus Reopens After 14 Years, romeing.it, διαθέσιμο εδώ
- Ramage A. & Ramage N. H., Ρωμαϊκή Τέχνη, μτφρ. Ιωακειμίδου Χ., Θεσσαλονίκη 2000.
- The Mausoleum of Augustus – The restoration project, mausoleodiaugusto.it, διαθέσιμο εδώ
- Von Hesberg H., Ρωμαϊκή Αρχιτεκτονική, μτφρ. Παπαγεωργίου Π., Θεσσαλονίκη 2009.
- Von Volker M. S., «Die ewige Baustelle», Zeit Geschichte: Roms Erster Kaiser Augustus 3 (2014), 60-68.
