Της Δήμητρας Σαρούδη,
Πόσοι στη πραγματικότητα γνωρίζουν τι ακριβώς είναι η δαρβινική θεωρία; Πόσοι στη πραγματικότητα έψαξαν να μάθουν κάτι παραπάνω, εκτός από τη συνθήκη πως ότι η καταγωγή του ανθρώπου ανάγεται στον πίθηκο; Πόσοι ξέρουν πως η θεωρία δεν είναι μόνο του Δαρβίνου, αλλά ενός ακόμα ανθρώπου με περιέργεια για την ανακάλυψη της γνώσης και των αρχών της αλήθειας, που διέπουν αυτόν τον κόσμο; Μάλλον, ελάχιστοι!
Ας οριοθετήσουμε, όμως, τι είναι η συγκεκριμένη θεωρία. Ο δαρβινισμός είναι η θεωρία της εξέλιξης και της διαδοχικής αλληλοπροέλευσης των μορφών του ενόργανου και ζώντος κόσμου, όπως διατυπώθηκε από κοινού, από τον Κάρολο Δαρβίνο και τον Άλφρεντ Ουάλας (υπήρξε φυσιοδίφης, εξερευνητής, γεωγράφος, ανθρωπολόγος και βιολόγος). Η ανεξάρτητη πρόταση του Ουάλας για τη θεωρία της εξέλιξης προέτρεψε τον Δαρβίνο να δημοσιοποιήσει τη δική του, πιο ανεπτυγμένη και βασισμένη σε μεγαλύτερη έρευνα, θεωρία, όμως, ανέκδοτη για περίπου 20 χρόνια και που αναπτύχθηκε αργότερα από τον ίδιο στο έργο του Η καταγωγή των ειδών μέσω της φυσικής επιλογής, το 1859. Βάση της θεωρίας είναι η επικράτηση του καταλληλότερου σε ορισμένες συνθήκες έμβιου οργανισμού. Επιπλέον, ο παράγων της τυχαιότητας είναι μέρος της θεωρίας της, καθώς τυχαία βρίσκονται ορισμένα είδη (η ακριβής λέξη για τη συγκεκριμένη θεωρία) σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον, στο οποίο μπορούν να επιβιώσουν και το ίδιο τυχαία σε ένα άλλο όχι. Ο Δαρβίνος βασίστηκε τόσο σε παρατηρήσεις στα νησιά Γκαλαπάγκος όσο και στο αρχείο απολιθωμάτων της εποχής.
Η συγκεκριμένη θεωρία έφερε έντονες αναταραχές. Αναλυτικότερα, σε μια θρησκευτική κοινωνία της εποχής του Δαρβίνου, αποτελούσε αναντίρρητη αρχή η προέλευση και ο σχεδιασμός του κόσμου από το σοφό και φιλεύσπλαχνο Θεό-Δημιουργό. Πλέον, η θεωρία αυτή κατέρριπτε με τον πιο πρόδηλο τρόπο ό,τι πρέσβευε ένα από τα ισχυρότερα προτασιακά συστήματα του κόσμου, η Εκκλησία. Επιπλέον, αυτή η θεωρία μεταφέρθηκε και στην κοινωνία, δηλαδή ο ισχυρός θα επιβίωνε και ο ανίσχυρος θα συνέχιζε να επιβιώνει μέχρι να εξαφανιστεί, καθώς οι συνθήκες διαβίωσης δε θα μπορούσαν να ήταν ευνοϊκές, ώστε να ζήσει. Με πιο απλά λόγια, προκάλεσε διχασμό και στη σύσταση της κοινωνίας, έδωσε ώθηση στην ανάπτυξη των διακρίσεων, κυρίως κοινωνικών και κατά συνέπεια οικονομικών (κοινωνικός δαρβινισμός).
Ωστόσο, η θεωρία δεν έκανε λόγο ούτε για ανωτερότητα, ούτε για κατωτερότητα, ούτε για κάποιας μορφής πρόοδο, ούτε συνδύασε το μεταφυσικό στοιχείο με οποιοδήποτε τρόπο. Παρουσίασε γεγονότα, βασισμένα σε παρατηρήσεις. Χάρις στη δαρβινική θεωρία, έχουν αναπτυχθεί ο κλάδος της βιολογίας αλλά και της γενετικής ως ξεχωριστές επιστήμες. Μέσω της γενετικής, ανακαλύφθηκαν οι μεταλλάξεις και ίσως για πολλούς θεωρείται ο νεοδαρβινισμός της εποχής. Επιπρόσθετα, επιδράσεις του πυρήνα της θεωρίας εντοπίζονται στις οικονομικές επιστήμες, στην κοινωνιολογία, στην ευγονική και στην ψυχολογία (Εξελικτική Ψυχολογία).
Συνεπώς, ο άνθρωπος διαμορφώθηκε και εξελίχθηκε μέσω της φυσικής και γενετικής επιλογής. Κατά τη διαδικασία αυτή, διαμορφώθηκαν οι διάφορες φυλές. Ο άνθρωπος διαφέρει από τα ζώα στο βαθμό της λογικής και άρα στην ηθική, ενώ στα ζώα υπερτερεί το ένστικτο της επιβίωσης. Το μοντέλο αυτό, μάλιστα, αντιστράφηκε, όσο επηρέαζε πιο έντονα τους κόλπους της κοινωνίας η θεωρία, από τον Ζίγκμουντ Φρόιντ, ο οποίος αναγνώρισε ότι συχνά μπορεί να είναι δύσκολο να ελέγξει ο ορθολογικός νους τα ζωώδη ένστικτα που είναι θαμμένα στο ασυνείδητο. Η ιδέα της προέλευσης των ειδών απασχόλησε και αρχαίους φιλοσόφους, όπως τον Εμπεδοκλή και τον Αριστοτέλη, χωρίς ωστόσο 162 χρόνια μετά τη δημοσίευση της θεωρίας να υπάρχει μια κοινή αντιμετώπιση για αυτήν, παρά το γεγονός της ανάπτυξης και εξέλιξης των επιστημών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Συλλογικό, 70 φιλόσοφοι, εκδόσεις Τόπος,2007
- Η ιστορία της νεότερης επιστήμης, Bowler&Morus , Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης
- Τι είναι ο Δαρβινισμός;, greelane.com, διαθέσιμο εδώ
- Δαρβινισμός, el.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Η Ιδιοφυία του Δαρβίνου (Κεφ. 1) – Richard Dawkins, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
- Βιολογία Β’ Λυκείου: Η θεωρία της εξέλιξης, youtube.com, διαθέσιμο εδώ
