Του Γιάννη Τσούπρου,
Πριν 4 εβδομάδες περίπου, 171 επιβάτες της πτήσης FR4978 της Ryanair από την Αθήνα με προορισμό το Vilnius της Λιθουανίας έγιναν μάρτυρες ενός πρωτοφανούς περιστατικού. Ανάμεσά τους βρισκόταν ο Roman Protosevich, Λευκορώσος δημοσιογράφος και αντικαθεστωτικός, ο οποίος είχε εγκαταλείψει ήδη από το 2019 τη χώρα του φοβούμενος για τη ζωή του. Ένα μαχητικό αεροσκάφος MiG-29, κατόπιν εντολής του Προέδρου της Λευκορωσίας, Alexander Lukashenko, ανάγκασε το Boeing 737 να αλλάξει πορεία και να προσγειωθεί στο Minsk προειδοποιώντας για πιθανή ύπαρξη εκρηκτικών. Έπειτα από εξονυχιστικό έλεγχο στις αποσκευές του ο 26χρονος δημοσιογράφος συνελήφθη όπως και η Ρωσίδα φίλη του, Sofia Sapega. Ποιος είναι, όμως, ο εκκεντρικός και απολυταρχικός Πρόεδρος, ο οποίος συχνά κεντρίζει το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης λόγω των ακραίων δηλώσεών του;
Γεννημένος τον Αύγουστο του 1954 στο Kopys της Λευκορωσίας, ο Lukashenko, αφού αποφοίτησε από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Mogilev κατατάχθηκε στον στρατό της Σοβιετικής Ένωσης, όπου παρέμεινε έως το 1982. Η απουσία του πατέρα του υπήρξε ένα γεγονός το οποίο στιγμάτισε την παιδική του ηλικία. Αφετηρία της πολιτικής του σταδιοδρομίας αποτέλεσε η εκλογή του ως αντιπρόσωπος του Ανώτατου Σοβιέτ της Δημοκρατίας της Λευκορωσίας. Η κατάρρευση του «Σιδηρού Παραπετάσματος» και οι επακόλουθες αυτής γεωπολιτικές μεταβολές στον χώρο της Ανατολικής Ευρώπης προκάλεσαν την ανάδυση πλήθους κρατών. Παρότι θεωρήθηκε λαϊκιστής χωρίς σαφές πολιτικό πρόγραμμα, τον Ιούλιο του 1994 κατόρθωσε να κερδίσει την εμπιστοσύνη των Λευκορώσων και να αναλάβει τα ηνία της χώρας. Ένα χρόνο νωρίτερα είχε κατηγορήσει 70 ανώτατους κυβερνητικούς αξιωματούχους, μεταξύ των οποίων τον Πρόεδρο του Ανώτατου Σοβιέτ, Stanislav Shushkevich, και τον μετέπειτα συνυποψήφιό του, Vyacheslav Kebich, για προσπόριση και διασπάθιση δημοσίων πόρων. Ύστερα από το αμφισβητούμενο, τόσο από την εγχώρια αντιπολίτευση όσο και από την διεθνή κοινότητα, δημοψήφισμα του Νοεμβρίου του 1996, το οποίο του παρέσχε την δυνατότητα να διαλύει το Κοινοβούλιο, κατέστη απόλυτος κυρίαρχος.
Ο “bat΄ka”, δηλαδή ο «πατέρας», όπως αποκαλούν οι υποστηρικτές του τον Lukashenko, έχει εκτοπίσει όλους του τους αντιπάλους από το πολιτικό προσκήνιο της Λευκορωσίας. Η φυγή του Valery Tsepkalo από τη χώρα καθώς και η φυλάκιση των Sergei Tikhanovsky και Viktar Babaryka είναι ενδεικτικές της αυταρχικής του διακυβέρνησης. Τον Αύγουστο του 2020 αναδείχθηκε για ακόμη μία φορά νικητής των εκλογών. Η επικεφαλής της αντιπολίτευσης Sviatlana Tsikhanouskaya έκανε λόγο για νοθεία. Σύντομα άρχισαν να εκδηλώνονται μαζικές διαμαρτυρίες. Κάθε Κυριακή οι δρόμοι του Minsk και των υπόλοιπων μεγάλων πόλεων πλημμύριζαν από χιλιάδες Λευκορώσους, οι οποίοι ζητούσαν την αποκατάσταση της δημοκρατικής τάξης και την άμεση απομάκρυνση του Alexander Lukashenko. Οι αστυνομικές αρχές προσπάθησαν να καταστείλουν τις διαδηλώσεις χρησιμοποιώντας χειροβομβίδες κρότου λάμψης και πλαστικές σφαίρες. Ο 34χρονος Alexander Tarakhovsky υπήρξε το πρώτο θύμα των σφοδρών συγκρούσεων. Εμπειρογνώμονες του «Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα» κατέγραψαν περισσότερες από 450 τεκμηριωμένες περιπτώσεις βασανιστηρίων, σεξουαλικής κακοποίησης και γενικότερα κακομεταχείρισης των συλληφθέντων. Οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και ο Καναδάς αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν τα αποτελέσματα, ενώ σε συνέντευξή του ο Ύπατος Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, Josep Borrell, δήλωσε ρητά ότι «η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αναγνωρίζει τον Alexander Lukashenko ως νόμιμο Πρόεδρο της Λευκορωσίας με τον ίδιο τρόπο που δεν αναγνωρίζει τον Nicolás Maduro ως νόμιμο Πρόεδρο της Βενεζουέλας».
Η στήριξη του Ρώσου Προέδρου Vladimir Putin επιτρέπει την πολιτική «επιβίωση» του Lukashenko. Οι σχέσεις μεταξύ των δύο ηγετών είναι πολύ στενές χωρίς, ωστόσο, να εκλείπουν οι προστριβές και οι εντάσεις. Ο ισχυρός άνδρας της Ρωσίας επιδιώκοντας την αναχαίτιση των επεκτατικών βλέψεων του NATO και τη μείωση της επιρροής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον χώρο της Ανατολικής Ευρώπης, παρέχει στην Λευκορωσία την αναγκαία οικονομική στήριξη. Παράλληλα, ο Lukashenko αναπροσαρμόζει την πολιτική του ανάλογα με τις προτεραιότητες και τα συμφέροντά του και προσπαθεί να επωφεληθεί από τις αντιπαραθέσεις των δύο πλευρών παραβλέποντας, όμως, τη διαρκή μεταβολή των ισορροπιών και τις επιπτώσεις.
Ο Lukashenko εμφανίζεται αμετανόητος. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη δρομολογήσει μία δέσμη οικονομικών κατά βάση κυρώσεων εις βάρος της Λευκορωσίας, ο εναέριος χώρος της οποίας έχει κηρυχθεί ως μη ασφαλής. «Πρόκειται για επίθεση κατά της δημοκρατίας, επίθεση κατά της ελευθερίας της έκφρασης και επίθεση κατά της ευρωπαϊκής κυριαρχίας», δήλωσε η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ursula von der Leyen, ενώ η Επίτροπος για τις Αξίες και τη Διαφάνεια, Věra Jourová, τόνισε ότι «οι δημοκρατίες πρέπει να σχηματίσουν ενιαίο μέτωπο, να υπερασπιστούν τις αξίες τους και να αναλάβουν δράση». Οι Ευρωπαίοι ηγέτες των κρατών-μελών πρέπει να επιδείξουν αποφασιστικότητα προχωρώντας σε στοχευμένες κινήσεις, οι οποίες δε θα αφήσουν περιθώρια αντίδρασης στον Λευκορώσο Πρόεδρο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Λευκορωσία: Ποιες κυρώσεις εξετάζει η Ευρώπη για την «αεροπειρατεία» Λουκασένκο, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, διαθέσιμο εδώ
- Λευκορωσία, η χώρα του ενός και μόνου Προέδρου, ONEMAN, διαθέσιμο εδώ
