Συνέντευξη στη Μαρία Κελεπούρη,
Η Εύη Τσιτιρίδου – Χριστοφορίδου σπούδασε Παιδαγωγικά, καθώς και Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων. Την αγάπη της για τη λογοτεχνία, τη μοιράστηκε με το κοινό, έχοντας ως δίαυλο εκπαιδευτικά προγράμματα, που προήγαγαν τον πολιτισμό, αλλά και μέσω της πολυετούς συγγραφικής της παρουσίας στο ένθετο περιοδικό της Καθημερινής, «Οι ερευνητές πάνε παντού».
Στο είδος της παιδικής λογοτεχνίας εμφανίστηκε το 2005 και από τότε έχει ακολουθήσει ένα πλήθος δημοσιευμένων παιδικών βιβλίων, πολλά από τα οποία έχουν βραβευτεί. Παράλληλα, διατηρεί το δικό της ιστολόγιο, όπου μοιράζεται με τους αναγνώστες στιγμές από το ταξίδι της ζωής της.
Με χαρά αποδέχθηκε την πρόσκληση του OffLine Post και μας παραχώρησε μια συνέντευξη για το βιβλίο της Ερωτόκριτος, σε διασκευή για παιδικό θέατρο από τις Εκδόσεις Σοκόλη, τη διαδικασία διασκευής του, καθώς και τις προοπτικές της θεατρικής αγωγής στην εκπαίδευση.
- Ο «Ερωτόκριτος» αποτελεί ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα της Kρητικής Aναγέννησης, που πλάθει έναν υπερχρονικό κόσμο, δεδομένων των αναχρονισμών, που εμπεριέχονται. Πόσο δύσκολο ήταν να διατηρήσετε τα κεντρικά θέματα του πρωτότυπου έργου και να κινηθείτε με άξονα αυτά στο δικό σας πόνημα;
Έργα, όπως ο «Ερωτόκριτος», τα ομηρικά έπη και οι αρχαίες τραγωδίες, είναι διαχρονικά και χαρακτηρίζονται κλασικά, ακριβώς επειδή η δομή τους είναι ξεκάθαρη, η τέχνη και η οικονομία του λόγου θαυμαστή και η πλοκή και οι χαρακτήρες τους αφορούν στον άνθρωπο κάθε εποχής και σε αυτά που τον συγκινούν, τον προβληματίζουν, τον κινητοποιούν και τον εμπνέουν στη ζωή. Έχοντας γνώση και εμπειρία σχετική με το κοινό, για το οποίο εργάστηκα -τα παιδιά και τα δικά τους ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, ανάγκες και προσδοκίες, αλλά και τους εκπαιδευτικούς λειτουργούς και εμψυχωτές, οι οποίοι εργάζονται μαζί και για αυτά- πραγματικά απόλαυσα τη διεργασία της διασκευής του έργου.
- Υπάρχουν κάποια στοιχεία του έργου, στα οποία δώσατε παραπάνω έμφαση, λόγω του ότι θα μπορούσαν να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των μικρών μας φίλων;
Τα σημερινά παιδιά, παιδιά που μεγαλώνουν κυρίως με γρήγορη εναλλαγή εικόνων μπροστά σε οθόνες, γοητεύονται από την έντονη δράση, τις περιπετειώδεις ανατροπές, το στοιχείο του απροσδόκητου, που βάζει τους ήρωες σε δοκιμασίες, που ξεπερνούν νικηφόρα. Γοητεύονται, επίσης, από τα έντονα συναισθήματα, που προκαλούν τους ήρωες να ξεπεράσουν τους εαυτούς τους, για ν’ ανταποκριθούν σε αυτά. Ο «Ερωτόκριτος» διαθέτει με το παραπάνω όλα αυτά τα στοιχεία. Αυτό που είχα να κάνω ήταν να τα «ξαναδώ» με τα μάτια των παιδιών, ώστε να τα φέρω στα δικά τους μέτρα, πάντα με σεβασμό στο πρωτότυπο κείμενο.
- Δεδομένου πως η Αρετούσα έχει ήδη έναν δικό της άνθρωπο να τη συμβουλεύει, την κυρά-Φροσύνη, ποιος είναι ο ρόλος της νέας της φίλης, Ανθής;
Η διασκευή μου έχει ως βασικό στόχο να αποτελέσει εργαλείο θεατρικής αγωγής, έκφρασης και δράσης σε σχολικά περιβάλλοντα. Οργανώνοντας μια θεατρική παράσταση με μία σχολική τάξη, πρέπει -μεταξύ πολλών άλλων- να σκεφτείς πως θα μοιραστούν οι ρόλοι, έτσι ώστε όλα τα παιδιά να βιώσουν με άνεση και χαρά τη διαδικασία και να συμμετέχουν ισότιμα σε αυτήν. Ιδιαίτερα τα παιδιά που το έχουν περισσότερη ανάγκη, για διάφορους λόγους. Ο ρόλος της Ανθής, της συνομήλικης φίλης της Αρετούσας, αυτό το στόχο εξυπηρετεί. Κάθε εκπαιδευτικός γνωρίζει τι δυνατότητες και τι αδυναμίες και δυσκολίες έχει το δυναμικό της τάξης του και η θεατρική αγωγή τού δίνει την ευκαιρία να βρει τρόπους να τις διαχειριστεί με αγάπη και επινοητικότητα. Για παράδειγμα, ένα κοριτσάκι που ντρέπεται υπερβολικά, μπορεί να ενθαρρυνθεί να εκφραστεί πλάι στην «πρωταγωνίστρια» Αρετούσα, ως η καλύτερη φίλη της. Προτείνω στους εκπαιδευτικούς να αξιοποιήσουν αυτό το βιβλίο όσο πιο ευφάνταστα και δημιουργικά μπορούν μαζί με τους μαθητές τους, κάνοντας και τις δικές τους αυτοσχέδιες προσθήκες, συνθέσεις ή αφαιρέσεις. Και να περάσουν υπέροχα κατά τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού μέχρι και τη μέρα της παράστασης.
- Απηχήσεις του «Ερωτόκριτου» εντοπίζονται από τις κρητικές μαντινάδες έως και σε λαϊκές παραστάσεις στα Επτάνησα, ενώ η επίδρασή του είναι φανερή σε έργα της νεοελληνικής γραμματείας. Στην απόφασή σας, να διασκευάσετε θεατρικά τον «Ερωτόκριτο», συνέβαλε το γεγονός, πως το έργο είναι ιδιαίτερα δημοφιλές και λόγω της μουσικής παράδοσης;
Λέω συχνά, ότι το θέατρο εμπεριέχει όλες τις τέχνες. Η μουσική έχει πάντα σημαντικό ρόλο σε μια παράσταση και η επιρροή της στους θεατές είναι καταλυτική. Στον «Ερωτόκριτο» ειδικά προσφέρεται η ευκαιρία, να κάνουμε ένα μακρύ και ενδιαφέρον μουσικό ταξίδι μαζί με τα παιδιά, που μπορούν να συναντηθούν μελωδίες της Αναγέννησης και παραδοσιακοί ρυθμοί και μελωδίες με τάσεις και προτάσεις από τη νεότερη μουσική σκηνή. Και όχι μόνο! Φαντασία και όρεξη να έχουμε, για ν’ ανακαλύψουμε τους θησαυρούς της Μούσας Ευτέρπης, με οδηγό μας το υπέροχο έργο του Βιτσέντζου Κορνάρου. Μην ξεχνάμε, επίσης, ότι το έργο είναι έμμετρο και αυτό από μόνο του εμπεριέχει τον ρυθμό και υπονοεί τη μουσική.
- Δεδομένου ότι το βιβλίο προορίζεται για μικρούς αναγνώστες, η ιδιωματική γλώσσα του Κορνάρου ήταν για σας μία πρόκληση, ώστε να επιτύχετε μια σύγχρονη και πιο κατανοητή μορφή της;
Έχω κρητική καταγωγή από την πλευρά της μητέρας μου και μεγάλωσα με τα ακούσματα της κρητικής ντοπιολαλιάς, ειδικά τα καλοκαίρια κοντά στον παππού και τη γιαγιά, στη Σητεία, στα μέρη του Βιτσέντζου Κορνάρου. Αγαπώ πολύ τη γλώσσα του «Ερωτόκριτου» και τη θεωρώ ύψιστη μορφή της τέχνης του λόγου. Αλλά, όταν απευθύνεσαι σε μικρά παιδιά, οφείλεις να συνυπολογίσεις τις δικές τους δυνατότητες να προφέρουν, να κατανοήσουν, ν’ αγαπήσουν τη γλώσσα. Και ξεκινάς με μικρά, προσεκτικά βήματα τη μύησή τους σε αυτήν, για να μην δυσκολευτούν πολύ, τρομάξουν, αποθαρρυνθούν και τελικά αρνηθούν να τη γνωρίσουν και να μάθουν να τη χρησιμοποιούν σωστά. Γι’ αυτό επέλεξα τη μικρότερη έκταση στους στίχους της διασκευής, κράτησα φυσικά την ομοιοκαταληξία, που αγαπούν πολύ και τα παιδιά, και «μπόλιασα» το κείμενο της διασκευής με λίγη αύρα από την κρητική ντοπιολαλιά. Για ν’ ανοίξει σιγά σιγά η όρεξη για περισσότερη γνώση με απόλαυση, καθώς τα παιδιά θα μεγαλώνουν, πάντα με τη βοήθεια και την ενθάρρυνση των ενηλίκων, γονιών και εκπαιδευτικών, που έχουν στο πλάι τους.
- Η χρήση του ευθέος λόγου εκ μέρους των προσώπων δημιουργεί την ψευδαίσθηση ενός θεατρικού έργου. Αυτή η ιδιότητα, σε συνδυασμό με τη μίξη των αφηγηματικών τρόπων, διευκόλυνε τη δραματοποίησή του;
Η παρούσα διασκευή είναι μία σύνθεση όλων των στοιχείων που αναφέρετε στην ερώτησή σας, για την επίτευξη του τριπλού στόχου της αισθητικής καλλιέργειας, της βιωματικής μάθησης και της ψυχαγωγίας των παιδιών, μέσω της δημιουργικής εμπλοκής τους στο θεατρικό γίγνεσθαι. Επιστρατεύονται αφηγητές, νέοι ήρωες, όπως η Ανθή, η φίλη της Αρετούσας και το «Πουλί, το Αηδόνι», που παραπέμπει και στους «από μηχανής θεούς» του δημοτικού μας τραγουδιού, πλάι στους βασικούς ήρωες του έργου. Ευθύς λόγος και αφήγηση εναλλάσσονται, για να εξελίσσεται κατανοητά και αβίαστα η πλοκή του έργου και να διατηρείται αμείωτο το ενδιαφέρον των παιδιών, που συμμετέχουν σε αυτό, αλλά και των θεατών τους, συνομηλίκων και ενηλίκων. Από εκεί και πέρα, εναπόκειται στον εκάστοτε σκηνοθέτη της παράστασης να αξιοποιήσει όλα τα «εργαλεία», που έχει στα χέρια του, ώστε να προκύψει ένα ενδιαφέρον και δυναμικό αποτέλεσμα.
- Με τη διασκευή του «Ερωτόκριτου» συστήνετε στους μικρούς αναγνώστες όχι μόνο ένα θεμελιώδες έργο της λογοτεχνίας, αλλά και τον κόσμο του θεάτρου. Ήταν ένας από τους συγγραφικούς σας στόχους να αποτελέσει αυτό το βιβλίο έναυσμα για την επαφή των παιδιών με την ηθοποιία;
Εννοείται πως ναι. Όχι αποκλειστικά με την ηθοποιία, αλλά με τον κόσμο του θεάτρου γενικότερα, εντός και εκτός σκηνής. Πριν από την παρουσίαση της διασκευής του «Ερωτόκριτου» από τους εκάστοτε εκπαιδευτικούς ή εμψυχωτές, συστήνω πάντα να προηγούνται δράσεις, που μυούν τα παιδιά στο θέατρο και τον κόσμο του, τους ανθρώπους όλων των ειδικοτήτων που εργάζονται για και σε αυτό και όχι μόνο τους ηθοποιούς, τα πλαίσια και τους χώρους, που το υπηρετούν, κ.τ.λ.. Εκτός από το ότι εκφράζεσαι καλύτερα συμμετέχοντας σε κάτι, όταν το γνωρίζεις μέσα και έξω, η διεργασία αυτή αποτελεί και κοινωνική δεξιότητα και γνώση, που τα παιδιά πρέπει να αποκτούν από νωρίς, για να μετέχουν στην πολιτιστική ζωή του τόπου τους ενεργά και απολαυστικά. Γι’ αυτό και στο βιβλίο υπάρχει παράρτημα με προτεινόμενες εκπαιδευτικές δραστηριότητες και πλουσιότατη βιβλιογραφία.
- Η θεατρική αγωγή στο σχολείο παρουσιάζει μεγάλη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια ως διδακτικό εργαλείο. Ποιες δεξιότητες θεωρείτε ότι μπορούν τα παιδιά να καλλιεργήσουν μέσω αυτής;
Θα έλεγα, ότι, ενώ υπάρχει τεράστια ανάγκη και ενδιαφέρον από τους εκπαιδευτικούς λειτουργούς και όχι μόνο για την ουσιαστική ένταξη της θεατρικής αγωγής στο σχολείο, αυτή παρεμποδίζεται με κάθε τρόπο, επίσημο και ανεπίσημο, από το ισχύον εκπαιδευτικό μας σύστημα και από εκείνους που κάθε φορά ορίζουν τα χαρακτηριστικά του. Γεγονός πραγματικά πολύ λυπηρό, που αποθαρρύνει και όσους «μάχιμους» εκπαιδευτικούς έχουν τη διάθεση, τα εφόδια και το όραμα να προσφέρουν μέσω της θεατρικής παιδείας και αγωγής στα σχολικά τους περιβάλλοντα. Όσο για το ποιες δεξιότητες μπορούν να καλλιεργήσουν τα παιδιά μέσω της θεατρικής αγωγής, θα σας πω με μια λέξη, όλες. Δεν υπάρχει κάτι που δεν δουλεύεται, και μάλιστα πολυεπίπεδα, διαθεματικά και διεπιστημονικά και τελικά αρμονικά και εξαιρετικά, μέσα από τη συμμετοχή μικρών και μεγάλων στο θεατρικό βίωμα. Είναι τόσο ακατανόητο και αναχρονιστικό να μην το αντιλαμβάνονται και να μην το υποστηρίζουν εμπράκτως και με θέρμη οι πολιτικά υπεύθυνοι του Υπουργείου Παιδείας, που οφείλει επιτέλους να είναι Παιδείας και Πολιτισμού.
- Θα ήταν μια μελλοντική σας σκέψη να διασκευάσετε και βυζαντινές ερωτικές μυθιστορίες, που δεν είναι τόσο διαδεδομένες στο ευρύ κοινό, όπως, παραδείγματος χάριν, η «Αφήγησις Λιβίστρου και Ροδάμνης»;
Μου δίνετε μια ωραία ιδέα. Γιατί όχι; Νομίζω ότι για εφήβους και νέους θα ήταν εξαιρετική επιλογή…
Η αφήγηση ενός αποσπάσματος από τη διασκευή της συγγραφέως διατίθεται στον παρακάτω σύνδεσμο.
Ευχαριστούμε θερμά την κυρία Εύη Τσιτιρίδου – Χριστοφορίδου για την παραχώρηση της συνέντευξης!
