Της Κωνσταντίνας Καλλέργη,
Μεσημέρι. Πολύ μεσημέρι. Ήλιος. Πολύς ήλιος. Αέρας λίγος.
Βρεθήκαμε με τα παιδιά έξω απ΄το μετρό, εκεί, ανάμεσα στη βουή, όπου η φασαρία της Συγγρού και της Καλλιρρόης συναντιούνται, σε ένα συνονθύλευμα από φωτεινούς σηματοδότες, αυτοκίνητα και κόσμο που πηγαίνει πάνω κάτω, με μεγαλύτερη συχνότητα από τα λεωφορεία. Παρέα ανηφορήσαμε προς το κτίριο με τη μοντέρνα αισθητική, στη γωνία της Καλλιρρόης με τη Φραντζή, εκεί όπου, άλλοτε, στεγαζόταν το εργοστάσιο ζυθοποιίας Φιξ.
Ένα κτίριο που υιοθετεί τις αρχές του μοντερνισμού και σχεδιάστηκε από τον Τάκη Ζενέτο, για να παραδοθεί το 1961 στη ζυθοποιία Φιξ, η οποία είχε ανάγκη από μεγαλύτερες εγκαταστάσεις, λόγω της αυξημένης ζήτησης για μπύρα στην ελληνική αγορά, που έκανε επιτακτικότερη την ανάγκη για μεγαλύτερη παραγωγή. Στα τέλη της δεκαετίας του ’70, το κτίριο θα εγκαταλειφθεί, για να μεταφερθούν οι εγκαταστάσεις εκτός Αθηνών, ως το 1980, που έρχεται το κλείσιμο της ζυθοποιίας. Το 2002 αποφασίζεται να χρησιμοποιηθεί το κτίριο ως η μόνιμη στέγη του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και το 2014 ολοκληρώνεται η ανακατασκευή του.
Από το 2016 ως το 2019, το μουσείο «λειτούργησε τους χώρους των περιοδικών του εκθέσεων, τους χώρους των Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων, την Αίθουσα Προβολών και το Πωλητήριο», ενώ μετά την έγκριση δωρεάς 3.000.000 ευρώ, από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, για την ολοκλήρωση των χώρων του, παρέμεινε κλειστό για ένα διάστημα κι άνοιξε ξανά τις πόρτες του για το κοινό, όταν ολοκληρώθηκαν οι εργασίες, το Φεβρουάριο του 2020.
Φτάσαμε, λοιπόν, στο κτίριο κι ανεβήκαμε τα κόκκινα σκαλιά για την είσοδο του μουσείου, όπου μας θερμομέτρησαν, προτού μπούμε στο χώρο, όπως επιβάλλουν τα μέτρα προστασίας κατά της πανδημίας. Δε μας πήρε πολλή ώρα για να ξεχάσουμε ότι φοράμε μάσκα, να προσαρμοστούμε στις αποστάσεις που έπρεπε να κρατάμε από τους υπολοίπους και να μπορέσουμε να απολαύσουμε το χώρο, τα έργα και την αισθητική.
Ξεκινώντας, πήραμε τις κυλιόμενες για το υπόγειο, όπου φιλοξενείται ένα μέρος της συλλογής του μουσείου· ανάμεσα σε εκθέματα πολυμορφικά, πολυμεσικά και διαφόρων ειδών, όπως γλυπτά, πίνακες, βίντεο, συνθέσεις, installations και άλλα, τόσο το μάτι όσο και η κάμερα – που κρεμόταν στο λαιμό μου και δεν έλειψε στιγμή από το χέρι μου – κατακλύστηκε από ερεθίσματα. Έργα σκληρά, κι άλλα πιο φιλικά, άλλα με λέξεις, άλλα με εικόνες, άλλα με πράγματα, άλλα χωρίς τίποτα απολύτως, όλα στην προσπάθεια να μεταφέρουν το δικό τους μήνυμα.
Παρακάτω ακολουθεί συλλογή με τα έργα που ξεχώρισα από αυτό το επίπεδο του μουσείου.
Συνεχίσαμε την εξόρμησή μας, πηγαίνοντας προς τους επάνω ορόφους, για να δούμε τα υπόλοιπα τμήματα της μόνιμης συλλογής του μουσείου. Από την επίσημη ιστοσελίδα του ΕΜΣΤ, διαβάζουμε πως «στις αίθουσες της μόνιμης συλλογής παρουσιάζονται 172 έργα 78 Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, με τρεις κατευθύνσεις: Αναφορές μνήμης – Διεκδικήσεις – Πολιτικές αφηγήσεις, Όρια και διελεύσεις και Ετεροτοπίες – Μυθολογίες του οικείου – Νέες προοπτικές.»
Όσο ανεβαίναμε πιο ψηλά, με τα επίπεδα από κυλιόμενες που φάνταζαν ατέλειωτα στο μάτι, τόσο νιώθαμε να «χωνόμαστε» πιο βαθιά στην ιδέα και στη φιλοσοφία της τέχνης, όπως αυτή αποτυπωνόταν κι εκφραζόταν από τα έργα, τα οποία φιλοξενεί το μουσείο. Στην αίθουσα του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, ήρθαμε σε επαφή με αρκετές κατασκευές, φωτογραφίες, πίνακες, συνθέσεις κι installations, – εκθέματα που άλλοτε ήταν μικρότερα, άλλοτε μεγαλύτερα, άλλοτε απλώνονταν στο χώρο και τον διεκδικούσαν κι άλλοτε έστεκαν περήφανα στη μερίδα του δωματίου που τους αναλογούσε – εμπνευσμένα πάντα από κοινωνικά ζητήματα και σύγχρονες θεματικές και καταστάσεις.
Όλα, κάθε ένα ξεχωριστά και με τον τρόπο του, σε «τραβούσαν» κοντά τους, σε έκαναν να σταθείς, να τα κοιτάξεις, να τα παρατηρήσεις, να προβληματιστείς, να αναλογιστείς αυτό που προσπαθούν να σου πουν, να επεξεργαστείς με το βλέμμα σου την τεχνική τους, τα υλικά τους, και πώς αυτά συνυπάρχουν και «παντρεύονται» μεταξύ τους, χωρίς ποτέ να σου επιβάλλουν κάποια οπτική ή κάποιο νόημα, αλλά μένοντας εκεί, μπροστά σου, ανοιχτά για ερμηνεία και πρόθυμα για «συζήτηση».
Ακολουθεί συλλογή φωτογραφιών με ορισμένα από τα έργα της αίθουσας του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.
Παρά την κούραση που είχε αρχίσει να μας γίνεται αισθητή, μετά από την πορεία που είχαμε διαγράψει ως εκείνο σημείο, η ανάγκη να συνεχίσουμε να εξερευνούμε το μουσείο σε κάθε τετραγωνικό του ήταν καθολική και σχεδόν επιτακτική· σα να μην ορίζαμε το σώμα μας, πριν να προλάβουμε να το σκεφτούμε, ανεβαίναμε όλο και πιο πάνω, με μια πείνα, σχεδόν, που έμοιαζε ανίκανη να κορεστεί, ώσπου να δούμε κάθε έκθεμα και να έρθουμε σε επαφή με κάθε γωνιά του κτιρίου.
Συνεχίσαμε, λοιπόν, κι επισκεφθήκαμε τους υπόλοιπους τρεις ορόφους του μουσείου, για να δούμε όλη τη συλλογή του. Μια συλλογή αποτελούμενη από εκθέματα κάθε είδους κι αισθητικής, που απευθύνονται σε όλες τις αισθήσεις, με ήχο, με εικόνα, με κίνηση, με χρώμα, με υλικά καθημερινά αλλά και άλλα, ασυνήθιστα, σε ένα κτίριο που «μέσα από την εικαστική του απλότητα στοχεύει να περιγράψει έναν χώρο, ένα πλαίσιο που δεν αυτοπροσδιορίζεται αισθητικά, αλλά ετεροπροσδιορίζεται κάθε φορά από τα έργα των καλλιτεχνών που ζωντανεύουν στο μουσείο.».
«Η συλλογή αριθμεί συνολικά περίπου 1.300 έργα, 965 στον τομέα Ζωγραφικής και Τρισδιάστατων έργων, 323 στον τομέα Φωτογραφίας και Νέων Μέσων και 8 στον τομέα Αρχιτεκτονικής και Βιομηχανικού Σχεδίου, 151 Ελλήνων και 105 ξένων καλλιτεχνών», όπως διαβάζουμε στην επίσημη ιστοσελίδα του ΕΜΣΤ.
Στις παρακάτω φωτογραφίες παρουσιάζονται εκθέματα που ξεχωρίσαμε κατά την επίσκεψή μας και την εξερεύνηση της συλλογής του μουσείου.
Τέλος, κατεβαίνοντας και πάλι στο ισόγειο του μουσείου, δε θα μπορούσαμε να φύγουμε χωρίς να επισκεφθούμε μια από τις περιοδικές εκθέσεις που φιλοξενεί αυτό το διάστημα (ως και τις 22/8/21), με «66 έργα 34 καλλιτεχνών από τη Συλλογή Χάρη Δαυίδ να παρουσιάζονται σε πέντε δωμάτια» και με τίτλο «Ubuntu».
Ο όρος «Ubuntu», προερχόμενος από τη Νότια Αφρική, «μεταφράζεται είτε ως «ανθρωπότητα» είτε ως «ανθρωπιά», όπως αυτή καθορίζεται μέσα από τη σχέση του ατόμου με τους άλλους και με το κοινωνικό σύνολο, με την ανθρώπινη φύση και την αίσθηση της κοινής μοίρας του ανθρώπου πέρα από σύνορα και διακρίσεις», με λίγα λόγια, πρόκειται για όρο συνυφασμένο με τη συλλογικότητα.
Ακολουθώντας την επικαιρότητα περί φυλετικών διακρίσεων, αλλά και τη διεθνή στροφή προς την ανάδειξη του πολιτισμού και της τέχνης χωρών όπως η Αφρική, μέσα στο κλίμα πολυφωνίας της σύγχρονης τέχνης, «η έκθεση φιλοδοξεί να φέρει κοντά το κοινό με την σύγχρονη αφρικανική τέχνη και τις διαφορετικές εκφράσεις της».
Σε δωμάτια διαδοχικά, όπου τα χρώματα στους τοίχους έρχονται σε αντίθεση με τη ζωντάνια και την ποικιλία χρωμάτων και μοτίβων, που χαρακτηρίζει τα εκθέματα, και βοηθά στην ανάδειξή τους, βλέπουμε έργα εμπνευσμένα από τον αφρικανικό πολιτισμό κι όλες τις περιστάσεις κι αλλαγές που έχουν λάβει χώρα στην ήπειρό του. Ερχόμαστε σε μια πρώτη επαφή με τις παραδόσεις, τη ζωή, την ιστορία και τις εμπειρίες ενός λαού κι ενός πολιτισμού, ιδωμένων κι αποτυπωμένων μέσα από τη μάτια αρκετών καλλιτεχνών. Μια διαδρομή που έχει αρκετά να προσφέρει σε όσους επισκεφθούν την έκθεση.
Ακολουθεί φωτογραφικό υλικό από την έκθεση «Ubuntu».
Κάπως έτσι, πέρασε εκείνη η Τρίτη με μια βουτιά στην τέχνη και τον πολιτισμό, με έργα που μας προβλημάτισαν κι άλλα που ίσως ξεχάσαμε, με έργα που μας «μίλησαν» κι άλλα που θα θέλαμε να ξαναδούμε. Κι έτσι, γεμάτοι, βγήκαμε ξανά στον – απογευματινό πλέον – αέρα, πάνω στο πέσιμο του ήλιου και στην απαράλλαχτη φασαρία του δρόμου, που είχαμε ξεχάσει. Εδώ, λοιπόν, θα σας αφήσω, γιατί ακολούθησε καφές και κουβέντα… κι είχαμε πολλά να πούμε!
Τώρα που τα μουσεία άνοιξαν και πάλι τις πόρτες τους στο κοινό, αξίζει να κάνετε κι εσείς μια επίσκεψη στο ΕΜΣΤ και να δείτε από κοντά όλα αυτά, αλλά και πολλά άλλα έργα.
Κλείνοντας, θα ευχαριστήσω τα φιλαράκια Δάφνη και Ιάσωνα, που ήταν η συντροφιά της Τρίτης μου και μοντέλα σε κάποιες από τις φωτογραφίες!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΕΜΣΤ – Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, διαθέσιμο εδώ.
- ΕΜΣΤ: Με δύο εκθέσεις ανοίγει η νέα σεζόν, tovima.gr, διαθέσιμο εδώ.
