Της Τζένης Βέργη,
Την άνοιξη του 431 π. Χ., με την εισβολή των Σπαρτιατών και των συμμάχων τους στην Αττική, εκκινεί ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, ο οποίος διήρκησε μέχρι και το 404 π. Χ.. Σύμφωνα με τους ιστορικούς της εποχής, ο Πελοποννησιακός Πόλεμος εκτυλίχθηκε σε τρεις φάσεις: Η πρώτη φάση ήταν ο Αρχιδάμειος Πόλεμος, ο οποίος ξεκίνησε το 431 π. Χ. και ολοκληρώθηκε το 421 π. Χ., η δεύτερη φάση ήταν η Σικελική Εκστρατεία που τοποθετείται χρονικά στο 415-413 π. Χ. και η τρίτη φάση ήταν ο Δεκελεικός Πόλεμος, ο οποίος έληξε το 404 π. Χ. Η Σπάρτη κατάφερε να γίνει κυρίαρχη στην Ελλάδα, παρόλο που λόγω του πολέμου είχε αποδυναμωθεί αρκετά.
Οι λόγοι που οδήγησαν στην έναρξη του συγκεκριμένου πολέμου ποικίλουν. Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη: «Ήταν η ολοένα αυξανόμενη δύναμη της Αθήνας που προκάλεσε φόβο στους συμμάχους της Σπάρτης και κατέστησε τη σύρραξη ανάμεσα στις δύο πόλεις αναπότρεπτη». Εκείνη την περίοδο, η Αθήνα παρουσίασε επεκτατικές τάσεις, κυρίως προς το Αιγαίο, όπου κατάφερε να κυριαρχήσει. Έχοντας το Αιγαίο ήδη υπό την κυριαρχία της, στράφηκε στην κατάκτηση της Δύσης, και συγκεκριμένα στο Ιόνιο και την Αδριατική. Η κίνηση αυτή είχε ως συνέπεια την αντίδραση της Κορίνθου, η οποία, ως σύμμαχος της Σπάρτης, θεώρησε πως τα οικονομικά της συμφέροντα απειλούνταν.
Επιπροσθέτως, ένας ακόμη λόγος που οδήγησε στην εκδήλωση της σύγκρουσης, ήταν το αγεφύρωτο χάσμα που επικρατούσε μεταξύ της Αθήνας και της Σπάρτης, το οποίο οφειλόταν κατά κύριο λόγο στον διαφορετικό τρόπο ζωής αλλά και στο διαφορετικό πολίτευμα που είχαν οι δύο πόλεις. Η Δημοκρατική Αθήνα γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη και συνεχώς η δύναμή της αυξανόταν. Εν αντιθέσει, η Αριστοκρατική Σπάρτη παρατηρούσε με καχυποψία τις κινήσεις της Αθήνας, χωρίς όμως να πραγματοποιεί κάποια ανάλογη ενέργεια. Θα μπορούσαμε να πούμε πως το αίσθημα κατωτερότητας, λόγω της διαφορετικής ανάπτυξης των νοοτροπιών αποτέλεσε τον πυρήνα της σύγκρουσης.
Εξάλλου, όπως είναι ευρέως γνωστό, η Σπάρτη δε διέθετε ακόμη τα κατάλληλα μέσα για να ανταγωνιστεί την Αθήνα. Την εποχή αυτή, η Αθήνα γνώρισε μεγάλη άνθιση στον τομέα του εμπορίου και συνέχιζε την επεκτατική της πολιτική. Από την άλλη, η Σπάρτη έπρεπε να αντιμετωπίσει ανυπέρβλητα εμπόδια, έτσι ώστε ο υποβιβασμός της σε σχέση με την Αθήνα να αποφευχθεί. Και, καθώς κάτι τέτοιο είχε καταστεί αδύνατο, πολέμησε για να κατακτήσει την ηγεσία της Ελλάδας.
Από την πλευρά της Αθήνας, η απόφασή της να διευρύνει περισσότερο τις εμπορικές της δραστηριότητες, σε συνδυασμό με την επιθυμία της να επεκτείνει τις πολιτικές σχέσεις με τη Μεγάλη Ελλάδα (τη Σικελία και τις πόλεις της Κάτω Ιταλίας), αποτέλεσαν την αφορμή του Πελοποννησιακού Πολέμου. Το μέρος που εξυπηρετούσε τα επεκτατικά συμφέροντα των Αθηναίων στον πολιτικό αλλά και στον εμπορικό τομέα ήταν η Κέρκυρα. Το γεγονός πως σε αυτήν επικρατούσε αριστοκρατικό πολίτευμα δεν επηρέασε την απόφαση της Αθήνας. Εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία που της δόθηκε με απώτερο σκοπό να υλοποιήσει τα σχέδιά της και να προχωρήσει στην επέκτασή της στη Δύση. Ωστόσο, η Κόρινθος υπέσκαπτε τις προσπάθειες της Αθήνας, υποκινούμενη από τις προστριβές που υπήρχαν μεταξύ αυτής και της Κέρκυρας. Τότε η Πελοποννησιακή Συμμαχία συγκεντρώθηκε στη Σπάρτη και πήρε την απόφαση να γίνει πόλεμος.
Παρόλα αυτά, για να αποφευχθεί ένα τέτοιο συμβάν, ζητήθηκε από την Αθήνα να τερματίσει την επέκτασή της και να προχωρήσει σε διάλυση της ηγεμονίας της. Έπρεπε δηλαδή, να σταματήσει να πολιορκεί αρκετές πόλεις, όπως την Ποτίδαια, αλλά και να παραχωρήσει το δικαίωμα λόγου σε γειτονικές πόλεις-κράτη όπως η Αίγινα, έτσι ώστε να αποφασίζουν οι ίδιες για τις υποθέσεις τους. Ακόμη, ζητήθηκε να εξοριστούν οι Αλκμεωνίδες, από τους οποίους καταγόταν και ο Περικλής. Η άρνηση των Αθηναίων σήμαινε και την έναρξη του Πελοποννησιακού Πολέμου.
Έτσι ξεκίνησε ο πόλεμος μεταξύ της Πελοποννησιακής και της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Η πρώτη υπερτερούσε στην ξηρά, εν αντιθέσει με τη δεύτερη, η οποία κυριαρχούσε στη θάλασσα. Ο πόλεμος διήρκησε σχεδόν 30 έτη και ολοκληρώθηκε με τη νίκη της Σπάρτης.
Με τη λήξη του πολέμου, επήλθε και το τέλος της Αθηναϊκής Ηγεμονίας, που άσκησε μεγάλη επιρροή στην Ελλάδα. Πάρα πολλές ελληνικές πόλεις έλαβαν μέρος σε αυτόν και οι πολεμικές συρράξεις έλαβαν χώρα σε όλο σχεδόν τον ελληνόφωνο κόσμο. Παράλληλα, εκτός από την επιρροή που διαδραμάτισε στην εξέλιξη της ιστορίας, αποτέλεσε και το πρώτο αντικείμενο επιστημονικής και ιστορικής ανάλυσης, ασκώντας επιρροή και στην επιστήμη της ιστοριογραφίας. Οι νεότεροι ερευνητές του έδωσαν το όνομα: «Αρχαίος Παγκόσμιος Πόλεμος».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- “Peloponnesian War”, άρθρο στην ιστοσελίδα History. Διαθέσιμο εδώ.
- “The Peloponnesian War”, Άρθρο στην ιστοσελίδα National Geographic. Διαθέσιμο εδώ.
- Mark Cartwright, “Peloponnesian War”, άρθρο στην ιστοσελίδα World History. Διαθέσιμο εδώ.
