Της Παναγιώτας Μιχαήλ,
Όσο μεγαλώνω, συνειδητοποιώ ότι η προσπάθεια των ανθρώπων να βελτιώνονται, να γίνονται αρεστοί και αποδεκτοί από το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, δεν έχει τέλος. Από πολύ νεαρή ηλικία μαθαίνουμε να πειθαρχούμε σε κανόνες και να ακολουθούμε τις οδηγίες που μας δίνονται, με χαρακτηριστικά παραδείγματα την ανατροφή από το οικογενειακό μας περιβάλλον και τη συνύπαρξη με τους συμμαθητές μας στο σχολείο. Με την πάροδο των ετών, όμως, οι απαιτήσεις αυξάνονται και οι προσπάθειες γίνονται ολοένα και πιο δύσκολες. Οι κόποι για διόρθωση σφαλμάτων και για αυτοβελτίωση πολλαπλασιάζονται. Δεν γνωρίζω, όμως, αν πρέπει να συνοδεύσω τις παραπάνω προτάσεις με ένα ευτυχώς ή ένα δυστυχώς. Έχω αυτήν την αμφιβολία, διότι, από τη μια, η επιθυμία για συνεχή προσωπική εξέλιξη και αυτοβελτίωση είναι σίγουρα θετικό και λογικό να υπάρχει, ειδικά στον σύγχρονο κόσμο με την ατελείωτη λίστα υποχρεώσεων, που σχεδόν μας «επιβάλλει» όλους να πληρούμε. Από την άλλη, όμως, μήπως το αίσθημα για αυτοβελτίωση μας οδηγεί σε έναν αέναο αγώνα διαρκούς αλλαγής και αυτοκριτικής, με μοναδικό αντίπαλο τον εαυτό μας; Μήπως, αντί να βελτιωνόμαστε προσωπικά, ηθικά και ειλικρινά, απλώς προσπαθούμε κατ’ επανάληψη να «πλησιάζουμε» πρόσωπα και καταστάσεις, που παρουσιάζονται από την κοινωνία ως «ορθότερα», «ομορφότερα» ή «καλύτερα» σε μια δεδομένη χρονική περίοδο;
Κοινωνία της ανασφάλειας
Καταρχάς, έχει σημασία να αναφέρουμε ότι στην κοινωνία της εξέλιξης μόνο φυσικό κι επόμενο είναι να αυξάνονται οι απαιτήσεις, τα δεδομένα, αλλά και τα ζητούμενα. Εξάλλου, διαφορετικά, η έννοια της εξέλιξης δεν θα είχε νόημα. Δυστυχώς, όμως, μαζί με όλα τα προαναφερθέντα στοιχεία, αυξάνονται παράλληλα οι ανασφάλειες, το άγχος, η μαζοποίηση και ο κοινωνικός κομφορμισμός. Σήμερα, μικροί και μεγάλοι ενδιαφέρονται μονάχα για την κοινωνική, οικονομική και επαγγελματική τους αποδοχή-επιβεβαίωση, ακόμη κι αν αυτές συνεπάγονται την ολοκληρωτική τους μετάλλαξη. Οι ανταγωνιστικές συνθήκες ζωής και εργασίας έχουν καταστήσει -προφανώς λανθασμένα- σαφές ότι, αν δεν είσαι ένα με το σύνολο, δεν μπορείς να συνδράμεις στα «έργα των σπουδαίων». Κατά συνέπεια, η ανασφάλεια, η έλλειψη αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης και φυσικά το αίσθημα ανικανοποίησης είναι στοιχεία που χαρακτηρίζουν πλήρως την κοινωνία του σήμερα. Κάπως έτσι, οι περισσότεροι, ανεξαρτήτως ηλικίας, κοινωνικής θέσης ή οικονομικής κατάστασης αδυνατούν να αντισταθούν στα κοινωνικά ή άλλου είδους «πρότυπα» της εποχής, με αποτέλεσμα να αλλάζουν πολύ συχνά την εξωτερική τους εμφάνιση, το στυλ τους ή τον γενικότερο τρόπο συμπεριφοράς τους. Ως εκ τούτου, απομακρύνονται από τα πραγματικά στοιχεία του χαρακτήρα τους και χάνουν την αληθινή, προσωπική τους ταυτότητα.
Αιτίες, αφορμές και σφάλματα
Οι εικόνες και τα μηνύματα που λαμβάνουμε καθημερινά από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ή από τα άτομα της δημοσιότητας είναι, αδιαμφισβήτητα, περιεχόμενα που μας επηρεάζουν, μας προβληματίζουν και σε πολλές περιπτώσεις μας αλλάζουν και μάλιστα, όχι πάντα προς το καλύτερο…
Θα ήταν ανόητο και ολίγον τι εγωιστικό, βέβαια, να οδηγηθούμε στο συμπέρασμα ότι η ίδια η εξέλιξη βλάπτει την κοινωνία ή ότι η σύγχρονη πραγματικότητα, με την επικαιρότητα, τη μόδα και τις εκάστοτε τάσεις και ανάγκες της, ευθύνονται εξ ολοκλήρου για το πρόβλημα της κακής ψυχολογίας των ανθρώπων. Θα ήταν, ωστόσο, ανώριμο να μην διακρίνουμε την τρομακτικά μεγάλη επιρροή που ασκούν στους πολίτες τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σίγουρα, θα ήταν μεγάλο σφάλμα να μην αναγνωρίσουμε το τεράστιο μερίδιο ευθύνης που φέρουν όλοι εκείνοι που προωθούν στερεοτυπικά ή αντίστοιχου είδους μηνύματα που, αν μη τι άλλο, διαιωνίζουν το πρόβλημα.
Δυστυχώς, σε ένα περιβάλλον όπου η συνύπαρξη, η συνεργασία και η αλληλεπίδραση είναι αναπόφευκτες, η σύγκριση του εαυτού μας με τους άλλους αποτελεί μονόδρομο. Ειδικά, αν αναλογιστεί κανείς τον έντονο ανταγωνισμό που κυριαρχεί σήμερα. Προς επίρρωση των ειρημένων, ας δούμε το παράδειγμα της εξωτερικής εμφάνισης και της επιφάνειας. Η κοινωνία του εμπορίου, της συνεχούς ανανέωσης και της βιομηχανίας του θεάματος είναι πολύ γνωστός εχθρός της ψυχολογίας. Πλέον, το άτομο που αισθάνεται πραγματικά άνετα με τον εαυτό του και δεν ζει με οδηγό την ανασφάλεια είναι είδος υπό εξαφάνιση. Ο «μαζοποιημένος» πολίτης θα κάνει σήμερα το παν για να φτάσει ή τουλάχιστον να πλησιάσει στα «ιδανικά» για την εκάστοτε εποχή «πρότυπα».
Μολονότι η οικονομική δυσχέρεια είναι στα ύψη, ο σύγχρονος θεατής-θαυμαστής-μίμος, σχεδόν πάντα, βρίσκει χρόνο και χώρο για να καλύψει μερικές από τις πλασματικές ανάγκες που του πλασάρουν όλοι οι «άνετοι και προνομιούχοι» του φαίνεσθαι. Εδώ, όμως, βρίσκεται μια μεγάλη παγίδα, που δεν καταφέρνουν να αποφύγουν πολλοί. Οι περισσότεροι από αυτούς τους δημοφιλείς και «ευτυχισμένους» ανθρώπους δεν βρίσκονται σε αυτή τη θέση, επειδή είναι πιο όμορφοι ή πιο άξιοι πλούτου και πολυτέλειας. Βρίσκονται σε αυτή τη θέση, διότι η διαφήμιση, το μάρκετινγκ και η προσοχή στην εξωτερική εμφάνιση, για παράδειγμα, αποτελούν μέρος της δουλειάς τους. Όπως ακριβώς ισχύει και στα υπόλοιπα επαγγέλματα. Άλλωστε, μην ξεχνάς ότι πολλά από αυτά που έχουν στην κατοχή τους είναι χαρισμένα από εταιρείες και καταστήματα, αποκλειστικά και μόνο γι’ αυτόν τον λόγο. Την προώθηση, δηλαδή, συγκεκριμένων ιδεών ή υλικών σε άτομα όπως εσύ, άτομα που είναι έξω από τα συγκεκριμένα πράγματα και που κατά πάσα πιθανότητα θα ήθελαν να βρεθούν -έστω και προσωρινά- στη θέση του «δημοφιλούς» ή του «προσεγμένου».
«Συμβουλές» και Συμπεράσματα
Το κυνήγι της «τέλειας ζωής» ή του «τέλειου εαυτού» μας δεν έχει κανένα απολύτως νόημα, αν το «τέλειο» ορίζεται από την κοινωνία και τα εκάστοτε «θέλω» της. Ας μην γελιόμαστε, πάντα θα βρίσκεται κάποιος με «περισσότερα ή καλύτερα προσόντα» από εμάς –τουλάχιστον βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων και επιλογών- είτε πρόκειται για γνώσεις και δεξιότητες είτε για χαρακτηριστικά γνωρίσματα εξωτερικής εμφάνισης. Ωστόσο, δεν μπορώ παρά να ρωτήσω, ποιος και με ποιον τρόπο ορίζει το «καλύτερο» ή το «ομορφότερο». Προσωπικά, θεωρώ ότι εδώ η απόφαση λαμβάνεται με υποκειμενικά κριτήρια. Φυσικά, δεν μιλώ για γνώσεις και ικανότητες που είναι απαραίτητες για εξειδικευμένες θέσεις, όπως λόγου χάριν θέσεις εργασίας, διότι εκεί πρέπει σαφώς να πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις για το καλό όλων. Αυτό στο οποίο αναφέρομαι είναι τα κριτήρια με τα οποία κάποιος τρίτος κρίνει, κατακρίνει ή απλώς χαρακτηρίζει ένα άτομο, είτε κρίνοντάς το από την εξωτερική του εμφάνιση πριν το γνωρίσει είτε εκ των υστέρων, μαθαίνοντας πρώτα τα στοιχεία του χαρακτήρα του. Η απάντηση στην παραπάνω ερώτηση είναι κανένας. Κανένας δεν μπορεί να επιβάλλει τον τρόπο ένδυσης, έκφρασης και γενικότερης εμφάνισης στην προσωπική ζωή κάποιου άλλου. Αν ένα άτομο σέβεται τους γύρω του και δεν προσβάλλει κανέναν με λόγια ή πράξεις, τότε δεν χωρεί κανένας άλλος περιορισμός ως προς τον τρόπο συμπεριφοράς του. Πόσο μάλλον ως προς τον τρόπο ένδυσης και εξωτερικής του εμφάνισης. Άλλωστε, ο καθένας είναι ελεύθερος να εκφράζεται όπως επιθυμεί, κι ας θεωρηθεί από κάποιους επικριτικούς «διαφορετικός», «εκτός μόδας» ή «εκτός τόπου και χρόνου».
Συνεπώς, αυτό που έχει πραγματική σημασία είναι το κυνήγι της τέλειας εκδοχής του εαυτού μας. Αν ο καθένας από ‘μας προσπαθεί διαρκώς να εξωτερικεύει τον πραγματικό του εαυτό και μάθει να αγαπά αληθινά τον εαυτό του, τότε καμία διαφήμιση, κανένα κοινωνικό μοντέλο ή πρότυπο δεν θα είναι ικανό να τον αντικαταστήσει. Όλοι μας έχουμε όμορφα στοιχεία και στοιχεία που θα θέλαμε να αλλάξουμε ή να «βελτιώσουμε». Μην ξεχνάς, όμως, ότι τα τελευταία είναι και αυτά που μας διαχωρίζουν από το σύνολο και μας καθιστούν τόσο μα τόσο ξεχωριστούς και μοναδικούς!
Υ.Γ. Απόσπασμα από το τραγούδι του 12ου πίθηκου με τίτλο «Ψεύτικα Είδωλα»:
«Δεν έχουν όλοι πράσινα μάτια ή μπλε
Δεν είναι όλοι το ίδιο όμορφοι στον κόσμο, αδερφέ
Ομορφιά! Λέξη υποκειμενική δηλαδή
Γωνιά οπτική σε όψη έσω και εξωτερική
Ας μην κοροϊδευόμαστε, αντικειμενικά
Μετράει η εμφάνιση, μη την μετατρέπεις σε μάχη άνιση
Αν δεν έχεις αυτά που έχουν οι άλλοι δεν είσαι ανίκανος
Με όνομα ψυχή, χαμόγελο, να ’σαι περήφανος!»
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- «Ψεύτικα Είδωλα», 12ος Πίθηκος, promolyrics.gr, Διαθέσιμο εδώ
