Της Μαρίας Καράμπελα,
Οι υπανάπτυκτες χώρες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την εισροή ξένων κεφαλαίων που προέρχεται από τις πλούσιες χώρες και η οποία μπορεί να χρηματοδοτήσει τις εγχώριες επενδύσεις. Αυτή η εισροή κεφαλαίων μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους. Ένας τρόπος είναι ο εξωτερικός δανεισμός, με τον οποίο η χώρα δανείζεται κεφάλαια από το εξωτερικό για να χρηματοδοτήσει τις επενδύσεις της. Ένας άλλος τρόπος εισροής κεφαλαίων είναι δια μέσου των ξένων άμεσων επενδύσεων, ενώ μία άλλη μορφή χρηματοδότησης είναι η ξένη βοήθεια με την παροχή χαμηλότοκων δανείων, δωρεών, τεχνικής βοήθειας και ειδικών επιστημόνων.
Στις υπανάπτυκτες χώρες η αποταμίευση δεν επαρκή για τη χρηματοδότηση επενδύσεων. Έτσι, οι χώρες αυτές αναγκάζονται να δανειστούν από τις εμπορικές τράπεζες του εξωτερικού, στο εκάστοτε επιτόκιο της αγοράς. Με τον τρόπο αυτό, μπορούν να εισάγουν κεφαλαιουχικό εξοπλισμό που θα χρησιμοποιήσουν για παραγωγικούς σκοπούς. Όμως, ο εξωτερικός δανεισμός δεν αποτελεί πανάκεια. Στο παρελθόν, πολλές χώρες, ιδίως η Νότια Αμερική, οδηγήθηκαν σε χρηματοοικονομική κρίση, καθώς αδυνατούσαν να αποπληρώσουν τα χρέη τους. Αυτό συνέβη τόσο εξαιτίας της αύξησης των επιτοκίων τη δεκαετία του 1980, όσο και από το γεγονός ότι μέρος των δανείων διοχετευόταν στην κατανάλωση αντί για την επένδυση. Πολλές χώρες ήταν αναγκασμένες να χρησιμοποιήσουν όλα τα έσοδα από τις εξαγωγές τους για να πληρώσουν τους τόκους για το εξωτερικό χρέος.
Συχνά αυτές οι χώρες, αναγκάζονται να προσφύγουν στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ή την Παγκόσμια Τράπεζα για να ζητήσουν μακροχρόνια δάνεια, με τα οποία θα αποπληρώσουν παλαιότερα δάνεια. Εκτός από την παροχή δανείων, η Παγκόσμια Τράπεζα είναι μία σημαντική πηγή βοήθειας για την εκπαίδευση, την υγεία και γενικότερα την καταπολέμηση της φτώχειας. Η παροχή βοήθειας συνδυάζεται με προγράμματα προσαρμογής, που θέτουν οι παραπάνω φορείς και τα οποία επιβάλλουν μία συγκεκριμένη δημοσιονομική και νομισματική πολιτική. Εναλλακτικά, οι χώρες έχουν τη δυνατότητα να ζητήσουν την αναδιάρθρωση του χρέους από τις τράπεζες που έχουν δανειστεί, επιμηκύνοντας την περίοδο αποπληρωμής του χρέους. Αυτό τις βοηθά όταν υπάρχουν προοπτικές βελτίωσης μακροχρόνια. Ωστόσο, αρκετές δυτικές τράπεζες έχουν υποστεί ζημιές, αφού αναγκάστηκαν να παραγράψουν χρέη από δάνεια που είχαν συνάψει με χώρες που δεν είχαν τη δυνατότητα αποπληρωμής του χρέους.
Η άμεση ξένη επένδυση σε μία χώρα, αφορά την εξαγορά μίας υπάρχουσας παραγωγικής μονάδας, ή τη δημιουργία μίας νέας, από μία εταιρεία του εξωτερικού. Μπορεί ακόμη, να αφορά τη συγχώνευση μίας εγχώριας εταιρείας με μία θυγατρική εταιρεία του εξωτερικού που εδρεύει στη χώρα αυτή. Σε αντίθεση με τον εξωτερικό δανεισμό, όπου οι πόροι μπορούν να διατεθούν στους τομείς που η κυβέρνηση μιας χώρας δίνει προτεραιότητα, η ξένη άμεση επένδυση αφορά επιλογή των ξένων εταιρειών. Ακόμη, επειδή η άμεση ξένη επένδυση προϋποθέτει τη διοίκηση και τον έλεγχο της εγχώριας μονάδας από τον ξένο επενδυτή, πολλές κυβερνήσεις, φοβούμενες την εκμετάλλευση των εγχώριων πόρων, είναι απρόθυμες να δεχτούν ξένες επενδύσεις.
Ωστόσο, τα οφέλη των άμεσων ξένων επενδύσεων είναι τεράστια για τις χώρες που τις έχουν ενθαρρύνει. Οι ξένες επενδύσεις συμβάλλουν θετικά στην ανάπτυξη μίας αναπτυσσόμενης χώρας και δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας. Σε πολλές περιπτώσεις οι επενδύσεις αυτές είναι εντάσεως κεφαλαίου και η συμβολή τους είναι μεγαλύτερη στην αύξηση του κατά κεφαλή προϊόντος της χώρας παρά στην απασχόληση. Μολονότι οι φτωχές χώρες δεν έχουν τη δυνατότητα εξέλιξης της τεχνολογίας, η οποία αναπτύσσεται στις πλούσιες χώρες, οι ξένες επενδύσεις βοηθούν στη μεταφορά της τεχνολογίας και τεχνογνωσίας προς τις φτωχές χώρες. Προϋπόθεση για να συμβεί αυτό, είναι η εκπαίδευση του εργατικού δυναμικού, ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της νέας τεχνολογίας.
Η ξένη βοήθεια αποτελεί επί τω πλείστων μία μεταβιβαστική από τις πλούσιες προς τις φτωχές χώρες. Αυτή η βοήθεια παρέχεται με τη μορφή χαμηλότοκων δανείων, κάτω από το επιτόκιο της αγοράς, με δωρεές σε τροφή και κεφαλαιουχικό εξοπλισμό, καθώς και με τεχνική και συμβουλευτική βοήθεια από ειδικούς. Σκοπός της είναι να μειώσει την ανισότητα που υπάρχει μεταξύ των πλουσίων και φτωχών χωρών, όπως συμβαίνει και μέσα και σε κάθε χώρα, όπου η φορολογία παίζει έναν αναδιανεμητικό ρόλο μεταφέροντας δια μέσου μεταβιβαστικών πληρωμών, πόρους από τους πλούσιους στους φτωχούς.
Ένας ασφαλής και σύντομος τρόπος για να μειωθεί η ανισότητα του εισοδήματος, είναι να επιτρέψουν οι πλούσιες χώρες τη μετανάστευση από τις φτωχές χώρες. Αυτό ωφελεί τους μετανάστες των χωρών, που μπορούν να αυξήσουν το εισόδημά τους. Ευνοεί, όμως, και τους κατοίκους της φτωχής χώρας, καθώς οι πόροι της χώρας θα μοιράζονται σε μικρότερο πληθυσμό. Επιπλέον, οι μετανάστες στέλνουν πίσω στη χώρα τους εμβάσματα που βοηθούν στην ανάπτυξη της πατρίδας τους. Η μετανάστευση πολλών Ευρωπαίων μετά το δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στη Βόρεια Αμερική και την Αυστραλία, βοήθησε τις χώρες τους δια μέσου των μεταναστευτικών εμβασμάτων. Η μετανάστευση από χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και άλλες ‘κλειστές’ χώρες, όπως η Αλβανία στην ΕΕ, ωφελεί τους μετανάστες, αλλά και τις χώρες τους. Όμως, η περιορισμένη εξειδίκευση αυτών των μεταναστών δυσχεραίνει την απορρόφηση τους στην παραγωγή, αλλά και την κοινωνία, με το επιχείρημα ότι οι εξειδικευμένοι κάτοικοι μίας χώρας επιδοτούν τους ανειδίκευτους μετανάστες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μακροοικονομική θεωρία, W. Nicholson, C. Snyder.
- Εισαγωγή στην οικονομική επιστήμη, Ελευθέριος Ζαχαρίας.
- Πολιτική οικονομία του Καπιταλισμού, Ανδριάνα.
