Της Κατερίνας Μπουμπούλη,
Ο εγκέφαλος αποτελεί το σημαντικότερο τμήμα του κεντρικού νευρικού συστήματος, καθώς περιοχές του είναι υπεύθυνες για τις αισθήσεις, την αντίληψη, τον έλεγχο και τον συντονισμό των μυϊκών κινήσεων και τις ανώτερες πνευματικές λειτουργίες. Ωστόσο, όπως και κάθε άλλο όργανο του οργανισμού μας, είναι δυνατόν να μολυνθεί, με την πρόκληση φλεγμονής, γνωστής ως εγκεφαλίτιδας. Η λοίμωξη μπορεί να είναι αποτέλεσμα διάφορων αιτιών, με την πιο συχνή να είναι ιικής προέλευσης.
Υπάρχουν δύο τύποι εγκεφαλίτιδας, η πρωτογενής και η δευτερογενής. Η πρώτη προκύπτει, όταν ένας ιός ή κάποιος άλλος παράγοντας μολύνει απευθείας τον εγκέφαλο. Η λοίμωξη μπορεί να περιορίζεται σε μια συγκεκριμένη περιοχή ή να αφορά ευρύτερα αυτή του εγκεφάλου. Η επανενεργοποίηση ενός ιού, που είχε εισέλθει στον οργανισμό από προηγούμενη λοίμωξη, είναι δυνατόν να προκαλέσει πρωτογενή εγκεφαλίτιδα. Η δευτερογενής προκύπτει από ανικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να αντιμετωπίσει μόλυνση σε κάποιο άλλο σημείο του σώματος. Έτσι, αντί να εντοπίσει και να καταστρέψει τον εισβολέα, επιτίθεται και στα υγιή κύτταρα του εγκεφάλου.
Γενικά, τα συμπτώματα, που εμφανίζει ένας οργανισμός με εγκεφαλίτιδα, είναι ήπια και περιλαμβάνουν πονοκέφαλο, πυρετό, πόνο στους μύες και στις αρθρώσεις, κόπωση και αδυναμία. Σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, μπορεί να είναι πιο σοβαρά, όπως διέγερση, σύγχυση, παραισθήσεις, επιληπτικές κρίσεις, απώλεια αίσθησης ή παράλυση σε κάποιο μέρος του προσώπου ή του σώματος, αδυναμία μυών, προβλήματα με την ομιλία ή την ακοή, απώλεια συνείδησης, ακόμα και κώμα. Επιπρόσθετα, σε βρέφη και μικρά παιδιά εμφανίζεται διόγκωση μαλακών σημείων του κρανίου, ναυτία, εμετός, ακαμψία σώματος, κακή σίτιση και ευερεθιστότητα.
Η λοίμωξη είναι δυνατόν να οφείλεται σε κάποιο ιό, βακτήριο ή και σε μη μολυσματική φλεγμονή. Οι ιοί του έρπητα είναι υπεύθυνοι για την εμφάνιση εγκεφαλίτιδας. Μάλιστα, αυτή που προκαλείται από τον ιό του απλού έρπητα τύπου Ι θεωρείται εξαιρετικά σπάνια και ευθύνεται για εγκεφαλική βλάβη ή και θάνατο. Άλλοι ιοί αυτής της κατηγορίας είναι ο Epstein-Barr και ο ζωστήρας. Ακόμη, οι εντεροϊοί, όπως ο ιός της πολιομυελίτιδας ή ο ιός Coxsackie, υποδηλώνουν την παρουσία τους με συμπτώματα παρόμοια της γρίπης, φλεγμονή στα μάτια και κοιλιακό άλγος. Τέλος, ιοί που μεταδίδονται από κουνούπια και κρότωνες (τσιμπούρια), ο ιός της λύσσας και παιδικές ασθένειες, όπως η ιλαρά και η ερυθρά, θεωρούνται κοινές αιτίες εγκεφαλίτιδας.
Ωστόσο, δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι τις ίδιες πιθανότητες να νοσήσουν. Τα μικρά παιδιά και οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ενήλικες θεωρείται πως έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν ιογενή εγκεφαλίτιδα και, μάλιστα, με πιο σοβαρά συμπτώματα. Στην ίδια κατηγορία, περιλαμβάνονται άτομα με αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα, όπως αυτοί που έχουν μολυνθεί από HIV ή που λαμβάνουν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα. Σημαντικοί παράγοντες θεωρούνται και η διαμονή σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές, αλλά και η περίοδος του καλοκαιριού, που οι ιοί των κουνουπιών και των κροτώνων είναι συχνότεροι.
Όσον αφορά τις επιπλοκές της ασθένειας, εξαρτώνται από την ηλικία του ασθενή, την αιτία μόλυνσης, τη σοβαρότητα των αρχικών συμπτωμάτων και τον χρόνο που μεσολάβησε μέχρι την αντιμετώπισή τους με κάποια θεραπεία. Σε γενικές γραμμές, τα άτομα που εκδήλωσαν ήπια συμπτώματα αναρρώνουν μέσα σε διάστημα λίγων εβδομάδων χωρίς επιπλοκές, ενώ σε άλλους εμφανίζονται και παραμένουν για μήνες ή και μόνιμα. Πιθανές επιπλοκές θεωρούνται η επίμονη κόπωση, η αδυναμία συντονισμού μυών, οι διαταραχές στην ομιλία. Σπανιότερα, η μόλυνση προσβάλει τον εγκέφαλο και οδηγεί σε κώμα ή θάνατο.
Προκειμένου, όμως, να αποφευχθούν οι δυσάρεστες συνέπειες της εγκεφαλίτιδας, είναι απαραίτητη η σωστή πρόληψη. Η υγιεινή και το τακτικό πλύσιμο των χεριών, η χρήση των σκευών αποκλειστικά από ένα άτομο και ο εμβολιασμός πρέπει να κατέχουν πρωτεύοντα ρόλο στην καθημερινότητα. Εξίσου σημαντική είναι η επιλογή μακρυμάνικων μπλουζών και παντελονιών σε εξωτερικούς χώρους τις βράδυνες ώρες, όταν δηλαδή τα κουνούπια είναι πιο ενεργά, αλλά και σε δασώδεις περιοχές με ψηλά χόρτα και θάμνους, όπου τα τσιμπούρια είναι κοινά. Φυσικά, συνίσταται η χρήση εντομοαπωθητικού και εντομοκτόνου, αλλά και η απομάκρυνση στάσιμων νερών, όπου τα κουνούπια συνηθίζουν να γεννούν αυγά.
Η διάγνωση μπορεί να πραγματοποιηθεί με ποικίλους τρόπους. Απεικονιστικές μέθοδοι, όπως η μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου, είναι ικανές να αποκαλύψουν πρήξιμο του εγκεφάλου ή άλλες παθήσεις που προκαλούν συμπτώματα, όπως οι όγκοι. Επίσης, με την οσφυϊκή παρακέντηση, δηλαδή με την εισαγωγή βελόνας στο κατώτερο σημείο της πλάτης και την αφαίρεση εγκεφαλονωτιαίου υγρού, δηλαδή του προστατευτικού υγρού που περιβάλλει εγκέφαλο και σπονδυλική στήλη, είναι δυνατός ο προσδιορισμός αλλαγών στην σύστασή του. Τέτοιες μεταβολές μπορεί να υποδηλώνουν λοίμωξη και φλεγμονή του εγκεφάλου. Μάλιστα, δείγματα του υγρού μπορούν να δοκιμαστούν για την αναγνώριση του ιού ή άλλου μολυσματικού παράγοντα. Το ίδιο ισχύει και για δείγματα αίματος, ούρων ή εκκρίσεων από το πίσω μέρος του λαιμού. Άλλη μέθοδος διάγνωσης είναι η διενέργεια ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος, με κάποια μη φυσιολογικά πρότυπα ηλεκτρικής δραστηριότητας του εγκεφάλου να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.
Για την αντιμετώπιση της εγκεφαλίτιδας απαιτείται ξεκούραση και λήψη άφθονων υγρών. Συμπληρωματικά δίνονται αντιφλεγμονώδη δισκία για την ανακούφιση από πονοκεφάλους και πυρετό, αλλά και αντιικά φάρμακα, στα οποία, όμως, δεν ανταποκρίνονται οι ιοί που μεταδίδονται από έντομα. Σε σοβαρότερες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί αναπνευστική υποστήριξη και προσεκτική παρακολούθηση της αναπνοής και της καρδιακής λειτουργίας, χορήγηση υγρών ενδοφλέβια για την εξασφάλιση της κατάλληλης ενυδάτωσης και των επιπέδων των απαραίτητων μετάλλων, αντιφλεγμονώδη για μείωση του πρηξίματος και της πίεσης μέσα στο κρανίο και αντιεπιληπτικά για τη διακοπή ή την πρόληψη επιληπτικών κρίσεων. Η εγκεφαλίτιδα, ως λοίμωξη που επηρεάζει τον εγκέφαλο, το σημαντικότερο τμήμα του νευρικού συστήματος, πρέπει να αντιμετωπίζεται εγκαίρως, καθώς μπορεί να αποβεί μοιραία για τον οργανισμό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Encephalitis, MAYO CLINIC, διαθέσιμο εδώ
