Του Γιώργου Κοσματόπουλου,
Τις τελευταίες εβδομάδες έχει φουντώσει η συζήτηση αναφορικά με τα «προνόμια» που θα απολαμβάνουν οι εμβολιασμένοι πολίτες εν αντιθέσει με τους ανεμβολίαστους. Κυβέρνηση, ειδικοί, ΜΜΕ στέργουν στην άποψη ότι η θέσπιση των «προνομίων» δύναται να λειτουργήσει εν είδει κινήτρου, ώστε όλο και περισσότεροι συμπολίτες μας να σπεύσουν να εμβολιαστούν και, κατά συνέπεια, το πολυπόθητο «τείχος ανοσίας» να προκύψει το συντομότερο. Εκ πρώτης όψεως, η πτυχή αυτή της εθνικής στρατηγικής έναντι της πανδημίας φαίνεται λογική. Στην ουσία, όμως, η συζήτηση περί προνομίων μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες ατραπούς.
Στο πλαίσιο της αντιμετώπισης του Covid-19 θεσπίστηκαν, κατόπιν πολιτικής αποφάσεως της κυβέρνησης και μετά από εισήγηση της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του Υπουργείου Υγείας, μέτρα περιοριστικά βασικών μας δικαιωμάτων. Η στάθμιση των διαθέσιμων δεδομένων οδήγησε στο συμπέρασμα ότι η περιστολή των δικαιωμάτων αυτών ήταν αναγκαία και δικαιολογημένη, προκειμένου να προστατευθούν τα αγαθά της δημόσιας υγείας και της ανθρώπινης ζωής από την πανδημία που ενέσκηψε στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως. Ορισμένα εκ των δικαιωμάτων αυτών αποκαταστάθηκαν συνολικά ή εν μέρει, όταν η βελτίωση των υγειονομικών δεικτών το επέτρεψε. Η ήδη συντελεσθείσα αποκατάσταση και η προγραμματισμένη άρση των εναπομεινάντων περιορισμών σχετίζονται άρρηκτα με το εμβολιαστικό πρόγραμμα. Όσο προχωρά η εφαρμογή του τόσο μειώνεται το ποσοστό του πληθυσμού το οποίο είναι ευπρόσβλητο από τον κορωνοϊό και ως εκ τούτου τόσο μειώνονται οι αριθμοί κρουσμάτων, εισαγωγών και διασωληνώσεων στα νοσοκομεία και, φυσικά, θανάτων. Η αποσυμφόρηση του Ε.Σ.Υ. και ο περιορισμός της διασποράς της νόσου επιτρέπουν τη σταδιακή αποκατάσταση των δικαιωμάτων κι εν γένει την επάνοδο στους κανονικούς ρυθμούς της ζωής μας. Η δόμηση του «τείχους ανοσίας» είναι αυτή που θα συμβάλει στην αποτροπή της επανεμφάνισης πανδημικών χαρακτηριστικών του ιού και κατά συνέπεια στη διασφάλιση ότι -τουλάχιστον εξαιτίας του Covid-19- δεν θα οδηγηθούμε εκ νέου σε lockdown. Η πρόσβαση δε στα εγκεκριμένα εμβόλια είναι ελεύθερη και δωρεάν.
Εντός του ανωτέρω πλαισίου, ο εμβολιασμός είναι καταρχήν προαιρετικός. Υπάρχουν συζητήσεις για τη θέσπιση της υποχρεωτικότητάς του σε ορισμένες κατηγορίες εργαζομένων, τον οποίων ο ρόλος στον κρατικό μηχανισμό ή σε δομές του ιδιωτικού τομέα, άμεσα συνδεόμενες με τη δημόσια υγεία και την πορεία της πανδημίας, το επιτάσσει. Μέτρο, το οποίο κινείται στην ορθή κατεύθυνση, αλλά χρήζει επίσης άρτιου νομικού ορισμού, ώστε να είναι σύμφωνο με τα οριζόμενα στο Σύνταγμα και τους νόμους της χώρας. Σε ό,τι αφορά, όμως, το σύνολο του πληθυσμού όπου δεν μπορεί αν επιβληθεί οριζοντίως ο εμβολιασμός, είναι σαφές ότι η άρνηση σημαντικής μερίδας πολιτών να εμβολιαστεί λειτουργεί ανασχετικά προς την όλη προσπάθεια. Το γεγονός ότι, εξαιτίας της στάσης τους, καθυστερεί η συλλογική και συνολική έξοδος από την κρίση δεν συνεπάγεται ότι οι εμβολιασμένοι συμπολίτες τους υποχρεούνται να υφίστανται περιορισμούς της στιγμή που οι ίδιοι έχουν πράξει τα δέοντα για την άρση τους. Δικαιούνται την αποκατάσταση της ελευθερίας του τρόπου ζωής τους. Αυτό, όμως, δεν αποτελεί «προνόμιο» αλλά αποκατάσταση βασικών, αυτονόητων δικαιωμάτων τους. Ταυτοχρόνως, η διατήρηση του περιοριστικού καθεστώτος για τους αρνητές του εμβολιασμού δεν αποτελεί τιμωρία αλλά φυσική συνέπεια, προς εκπλήρωση της αποστολής της Πολιτείας για τη διασφάλιση της δημόσιας υγείας και της ζωής των πολιτών της. Δεν έχουμε, επομένως, «προνομιούχους» και μη, αλλά υγειονομικά συνεπείς και μη. Όπως το κράτος δεν μπορεί να επιβάλλει τον οριζόντιο υποχρεωτικό εμβολιασμό του συνόλου των πολιτών, αντιστοίχως, δεν είναι ανεκτό να υποχρεώσει αυτούς που έχουν συμμορφωθεί με τις οδηγίες του να ζουν σαν να μην το έκαναν. Η χρήση λέξεων όπως «προνόμια» και «διευκολύνσεις» ενέχουν την έννοια της εξαίρεσης και δη της αυθαίρετης και μεροληπτικής, κάτι το οποίο δεν ισχύει, αλλά μπορεί να δώσει όπλα στους ακολούθους του ανορθολογισμού και της συνωμοσιολογίας, προκειμένου να επιχειρήσουν την αυτό-θυματοποίησή τους.
Το πρόγραμμα εμβολιασμού της Ελλάδας, η επιχείρηση «Ελευθερία», αποτελεί μία μεγάλη συλλογική πρόκληση. Η έκβασή του θα κρίνει τη θεσμική επάρκεια της Πολιτείας και την επιχειρησιακή της ικανότητα. Ταυτοχρόνως, όμως, κρίνεται και η ωριμότητα της ελληνικής κοινωνίας, βάσει των αντιστάσεων που διαθέτει στους παραλογισμούς που απειλούν τη συνοχή της. Όσο πιο ώριμη είναι μια κοινωνία τόσο λιγότερα κίνητρα χρειάζεται για να πράξει τα αυτονόητα κι όσο πιο σίγουρη είναι η πολιτική ηγεσία για την αποστολή της τόσο λιγότερες λεκτικές υπερβολές χρειάζεται να μεταχειριστεί.
