Της Μυρτούς Κατσούλη,
«Ένα κρουασάν βουτύρου, βρώμη με γάλα αμυγδάλου και ειδικό μέλι του βουνού στον κύριο Μένιο μας, παρακαλώ!». Ειδική παραγγελία και special treatment, κάθε μέρα προκύπτει κάτι διαφορετικό, όπως σκόρπιες απεργίες πείνας, που εκδηλώνονται με τη μορφή εκβιασμού για την ιδιαίτερη μεταχείριση βετεράνων των ελληνικών φυλακών. Ή τουλάχιστον τέτοια εξωφρενικά περιστατικά έρχονται στη δημοσιότητα και λαμβάνουν διαστάσεις άνευ προηγουμένου και μεγάλης σημασίας σε σχέση με τις πραγματικές συνθήκες που επικρατούν στα σωφρονιστικά ιδρύματα.
Δυστυχώς, στη χώρα μας το σύστημα, οι εγκαταστάσεις ακόμα και οι στόχοι του σωφρονισμού απέχουν πολύ από τις απαιτήσεις μιας σύγχρονης, διορατικής ευρωπαϊκής κοινωνίας. Φυσικά, οι χρόνια ανεπαρκείς οικονομικοί πόροι αναστέλλουν τη συντήρηση, τη βελτίωση και την αναβάθμιση των χώρων των φυλακών, ενώ δημιουργείται και θέμα συγχρωτισμού στα κελιά, με αποτέλεσμα οι κρατούμενοι να αποζητούν πιο ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης.
Το θέμα, όμως, δεν είναι μόνο οι ελλιπείς παροχές και τα κακοσυντηρημένα κτίρια, που κι αυτά δημιουργούν ένα αίσθημα αποκλεισμού από τη δυτική κι εξελιγμένη κοινωνία, αλλά και η νοοτροπία του ελληνικού σωφρονισμού από τη ρίζα του. Γιατί δεν είναι λογικό η ποινή σαν ποινή να συνίσταται μόνο στον προσωπικό περιορισμό σε ένα σωφρονιστικό κατάστημα και την ευλαβική τήρηση κανόνων, που, στην τελική, δεν προσφέρουν τίποτα χρήσιμο στον άνθρωπο. Και αυτό, καθώς οι άνθρωποι δεν είναι άγρια ζώα που πρέπει να απομακρυνθούν από την κοινωνία για να ημερέψουν, αλλά ξεχωριστές οντότητες που χρειάζεται να καλλιεργηθούν από την αρχή για να επανενταχθούν στην κοινωνία σαν χρήσιμα και αναπόσπαστα μέλη της.
Και ναι, η αποστέρηση της προσωπικής ελευθερίας για τον σύγχρονο άνθρωπο, ίσως, να είναι η μεγαλύτερη τιμωρία που μπορεί να υποστεί. Γιατί, λοιπόν, το ίδιο κράτος πρέπει να τον δυσκολεύει να διαχειριστεί μια τέτοια συνθήκη και γιατί δεν μεριμνά, ώστε να βοηθήσει τους ανθρώπους αυτούς να αποβάλουν οποιοδήποτε νοσηρό στοιχείο τούς οδήγησε εξ αρχής να παρεκκλίνουν από το σύγχρονο κανονιστικό πλαίσιο;
Η αλήθεια είναι πως είναι πολύ δύσκολο, ακόμα και σε ένα ιδανικό περιβάλλον, να απαλλάξουμε την κοινωνία από την κακοήθεια, πόσω μάλλον στους χώρους των φυλακών, όπου ο άνθρωπος μπορεί να δείξει και τον χειρότερό του εαυτό. Αυτό, όμως, δε σημαίνει πως ένα καλά οργανωμένο πρόγραμμα με καλή ροή δε μπορεί να εξαλείψει συμπεριφορές και, αντίστοιχα, να βελτιώσει ακόμα και να προκαλέσει τις επιθυμητές αλλαγές στη σκέψη και την πράξη κάθε ανθρώπου, για να επιστρέψει πίσω στην κοινωνία χωρίς να υπάρχει κίνδυνος να υποτροπιάσει.
Και οι πρωτοβουλίες που έχει αναλάβει η τωρινή δημόσια εξουσία, μάλλον τείνουν να εκπληρώσουν ένα όραμα προς τον «εξανθρωπισμό» του σωφρονιστικού συστήματος που θα εστιάζει στην πραγματική και ριζική βελτίωση του υπάρχοντος. Γιατί είναι αυτονόητο ότι οι άνθρωποι στις φυλακές πρέπει να απολαμβάνουν ίσες ευκαιρίες, όσον αφορά την εκπαίδευση, την επιμόρφωση και την κατάρτιση, πρέπει να συμμετέχουν σε δραστηριότητες και να αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο σε ατομικές και κοινωνικές δράσεις, προκειμένου να μπορέσουν να επανέλθουν ομαλά στην καθημερινότητα της υπόλοιπης κοινωνίας. Αλλά, ακόμα, το άτομο χρειάζεται και την κατάλληλη ιατρική περίθαλψη, τον δικό του προσωπικό χώρο και χρόνο, αξιοπρέπεια στη διαβίωση και τη σίτιση και κάθε άλλο δικαίωμα που απορρέει από το σύγχρονο δημοκρατικό πολίτευμα.
Και, μάλιστα, όσες ενέργειες ληφθούν θα κινηθούν στην υιοθέτηση των σύγχρονων ευρωπαϊκών και διεθνών προτύπων. Και αυτό είναι και το λογικό, άλλωστε, καθώς η ελληνική κοινωνία δεν μπορεί να είναι εξελιγμένη κατά το ήμισυ ούτε να προσποιείται την εξέλιξη και την αλλαγή σε συγκεκριμένους, μόνο, τομείς. Γιατί έτσι δεν ανταποκρίνεται στις σύγχρονες συνθήκες ζωής. Ωστόσο, με ένα καθόλα αρμονικά βελτιωμένο σύνολο μπορεί να σταθεί επάξια σε όλες τις καλές εκδοχές, που έχει γνωρίσει και από τις οποίες οφείλει να παραδειγματιστεί για να πετύχει το καλύτερο δυνατό.
Γιατί σε ένα πλαίσιο που προάγεται η εκπαίδευση, η πρωτοβουλία και η ανάληψη ευθυνών μπορεί ο άνθρωπος να επαναπροσδιορίσει αρχές και αξίες, να αντιληφθεί πραγματικά τα σφάλματά του και να επιλέξει μια πορεία ζωής που θα τον οδηγεί στο καλύτερο. Και σε αυτό ακριβώς οφείλει να εστιάζει κάθε κράτος και να λαμβάνει μέτρα που θα καταστήσουν εφικτές τις θεμιτές αυτές ενέργειες. Σίγουρα, μια ριζική επανατοποθέτηση σε έναν τέτοιο κλάδο δεν είναι εύκολη και απαιτούνται πολλές και αποτελεσματικές μεταρρυθμίσεις, αλλά μόνο υπό την προϋπόθεση ότι η κοινωνία θα επαναπροσδιορίσει την ιδέα της απέναντι στο σωφρονισμό και τα μέσα υλοποίησής του, θα προοδεύσει πραγματικά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Βουλή: Αντιπαράθεση για το σωφρονιστικό σύστημα, naftemporiki.gr, διαθέσιμο εδώ
