Του Λευτέρη Καντίνου,
Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και την επικράτηση των δυνάμεων του Μάο Τσετούνγκ για τον έλεγχο της Κίνας, η ασιατική χώρα ήταν πολύ διαφορετική από αυτό που είναι σήμερα. Με το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού να απασχολείται στον αγροτικό τομέα, ο βιομηχανικός τομέας της Κίνας ήταν ανύπαρκτος. Παράλληλα, το βιοτικό επίπεδο τον Κινέζων βρισκόταν σε τρομακτικά χαμηλά επίπεδα, ως αποτέλεσμα την πολιτικής αστάθειας που προκλήθηκε τα χρόνια του εμφύλιου πολέμου. Όμως, οι οικονομικές πολιτικές του Μάο δεν μπόρεσαν να λύσουν το πρόβλημα, αντίθετα το έκαναν χειρότερο. Το «Μεγάλο Άλμα Προς τα Εμπρός», το σχέδιο του Μάο για την εκβιομηχάνιση της Κίνας, αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες καταστροφές του 20ου αιώνα, αφήνοντας νεκρούς από λιμό πάνω από 10 εκατομμύρια ανθρώπους, ενώ η «Πολιτιστική Επανάσταση» που ακολούθησε προκάλεσε περαιτέρω οικονομική καταστροφή.
Η κατάσταση άλλαξε μετά τον θάνατο του Μάο το 1976, με το Κινέζικο Κομμουνιστικό Κόμμα να είναι έτοιμο να κάνει ριζικές μεταρρυθμίσεις στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούσε η κινεζική οικονομία. Βήμα προς αυτή την κατεύθυνση αποτέλεσε το σχέδιο των 4 Εκσυγχρονισμών, δηλαδή 4 στόχων που τέθηκαν από τον τότε Γ.Γ. της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας Τένγκ Σιαοπίνγκ και αφορούσαν τον εκσυγχρονισμό της Κίνας στους τομείς της βιομηχανίας, της γεωργίας, της επιστήμης και της εθνικής άμυνας. Μία από τις πρώτες πολιτικές που εφαρμόστηκαν ήταν η παραχώρηση του δικαιώματος στους αγρότες για ιδιωτική ιδιοκτησία των εδαφών που καλλιεργούσαν, με αυτό τον τρόπο επιλύθηκε και το θέμα των λιμών που ταλάνιζε για χρόνια την Κίνα. Σημαντικό ήταν επίσης και το άνοιγμα της κινεζικής οικονομίας σε ξένους επενδυτές, οι οποίοι θέλοντας να εκμεταλλευτούν το χαμηλό εργατικό κόστος αλλά και να αποκτήσουν πρόσβαση σε μία αγορά εκατομμυρίων ανθρώπων, μετέφεραν τα εργοστάσια τους από τις Η.Π.Α. και την Ευρώπη στην Κίνα. Παράλληλα, δοκιμάστηκε και η δημιουργία δεκατεσσάρων «ελεύθερων οικονομικών ζωνών», δηλαδή περιοχών με ειδική νομοθεσία και προνομιακή φορολογία, με στόχο την προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Επιπρόσθετα, με τη μείωση των δασμών των κινεζικών προϊόντων στην παγκόσμια αγορά και την είσοδο της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, το επίπεδο των εξαγωγών της εκτοξεύτηκε στα ύψη.
Εντυπωσιακό αποτελεί το γεγονός, ότι ως αποτέλεσμα των οικονομικών μεταρρυθμίσεων του Τενγκ Σιαοπίνγκ η Κίνα αναπτύσσεται από το 1978 με τον μέσο ρυθμό αύξησης του Α.Ε.Π. να είναι 9.4%. Οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις, εκτός του ότι κατάφεραν να μετατρέψουν την Κίνα σε μία από τις οικονομικά πιο ισχυρές χώρες του πλανήτη, βελτίωσαν τις συνθήκες διαβίωσης εκατομμυρίων ανθρώπων. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, περισσότερο από 850 εκατομμύρια άνθρωποι ξέφυγαν από την ακραία φτώχεια, ενώ εκτιμάται ότι σε μόλις μερικά χρόνια το ποσοστό των ανθρώπων στην Κίνα που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας θα είναι μηδενικό. Παράλληλα, το ποσοστό των Κινέζων με πανεπιστημιακή εκπαίδευση συνεχώς αυξάνεται με διάφορες εκτιμήσεις να προβλέπουν ότι μέχρι το 2030 το ποσοστό του κινεζικού εργατικού δυναμικού με πανεπιστημιακή εκπαίδευση θα φτάσει το 27%, ποσοστό ίσο με αυτό της Γερμανίας. Η Κίνα όμως δεν σταματάει εδώ, έχει ήδη αρχίσει να εκτελεί τα σχέδια της για την αύξηση της οικονομικής της επιρροής, σηματοδοτώντας την άνοδό της από αναπτυσσόμενη σε ανεπτυγμένη οικονομία. Αυτό θα πραγματοποιηθεί μέσω της Πρωτοβουλίας μιας Ζώνης και ενός Δρόμου (Belt and Road Initiative), ενός μεγαλεπήβολου προγράμματος επενδύσεων με στόχο τη σύνδεση όλου του κόσμου με την κινεζική αγορά.
Παρόλη αυτήν την εξαιρετική πρόοδο στους τομείς της οικονομικής ανάπτυξης και βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου των πολιτών, η Κίνα αντιμετωπίζει πληθώρα προβλημάτων που την απειλούν. Καταρχάς, οι οικονομικές ανισότητες ειδικότερα μεταξύ των μεγάλων πόλεων και των επαρχιών έχουν αυξηθεί δραματικά. Με λίγα λόγια, παρά το γεγονός ότι η κινεζική οικονομία αυξάνεται με ταχύτατους ρυθμούς, οι «καρποί» της οικονομικής ανάπτυξης δεν μοιράζονται με δίκαιο τρόπο στους πολίτες της χώρας. Επιπρόσθετα, η Κίνα θα αντιμετωπίσει στο μέλλον ένα δυσβάσταχτο δημογραφικό πρόβλημα. Ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που συντέλεσαν στην συνεχόμενη επί 40 έτη οικονομική ανάπτυξη της Κίνας, αποτελούσε το τεράστιο μέγεθος του εργατικού της δυναμικού, όμως σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη το εργατικό δυναμικό της Κίνας θα σημειώσει πτώση κατά 6.8%, με τις προσπάθειες της κυβέρνησης να αντιστρέψει την κατάσταση με την αύξηση του ορίου γεννήσεων στα 3 παιδιά ανά οικογένεια να πέφτουν στο κενό. Τέλος, η Κίνα θα αντιμετωπίσει προβλήματα όσον αφορά τον τομέα των ακινήτων. Χαρακτηριστικά είναι τα στοιχεία για την κινεζική αγορά ακινήτων που δείχνουν ότι παρά την πανδημία οι Κινέζοι επένδυσαν τον τελευταίο χρόνο 1,4 τρισεκατομμύρια δολάρια σε αγορές ακίνητης περιουσίας, 600 εκατομμύρια παραπάνω από όσα ξόδεψαν οι Αμερικανοί λίγο πριν την κατάρρευση της αμερικανικής αγοράς ακινήτων που προκάλεσε την κρίση του 2008. Είναι αναγκαίο λοιπόν, για την κυβέρνηση της Κίνας να δράσει άμεσα και να αποτρέψει την κατάρρευση μιας αγοράς αξίας 52 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.
Με βάση τα παραπάνω καταλαβαίνουμε ότι η προσπάθεια της Κίνας όσον αφορά την οικονομική της ανάπτυξη και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών της αποτελεί χωρίς αμφιβολία παράδειγμα προς μίμηση για όλες τις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Όμως, η Κίνα θα έρθει στο μέλλον αντιμέτωπη με προβλήματα τα οποία θα θέσουν σε κίνδυνο τη μέχρι τώρα ανοδική πορεία της, γι’ αυτό τον λόγο και η κυβέρνησή της οφείλει μέσω της χάραξης μιας καλά οργανωμένης οικονομικής στρατηγικής να περιορίσει ή ακόμα και να εξαλείψει τις συνέπειες των κινδύνων που την ταλανίζουν, όπως ακριβώς έχει κάνει και στο παρελθόν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The $52 Trillion Bubble: China Grapples With Epic Property Boom, The Wall Street Journal. Διαθέσιμο εδώ.
- China anniversary: How the country became the world’s ‘economic miracle’, BBC. Διαθέσιμο εδώ.
- Economic policy changes, Britannica. Διαθέσιμο εδώ.
- Behind Recent Good News, China’s Economic Prospects Look Dubious, Forbes. Διαθέσιμο εδώ.
