Της Χριστίνας Πάτερου,
Κάθε φορά που αναφερόμαστε στο Βιετνάμ, η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από τον πόλεμο μεταξύ της κυβέρνησης του Νοτίου και της κυβέρνησης του Βορείου Βιετνάμ, γεγονός που πυροδότησε ισχυρές αντιδράσεις σε παγκόσμια κλίμακα, κυρίως λόγω της εμπλοκής των Η.Π.Α., και οδήγησε στην άνθιση του αντιπολεμικού κινήματος που δεν σταμάτησε να διχάζει την αμερικανική κοινωνία μέχρι σήμερα. Το Βιετνάμ επομένως στην συλλογική μνήμη, έχει συνδεθεί με εμφυλίους, πολεμικές συρράξεις και απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης. Εντούτοις, η θεώρηση αυτή διαψεύδεται από την πραγματικότητα, καθώς το Βιετνάμ τις τελευταίες δεκαετίες έχει εξελιχθεί σε αναδυόμενη οικονομική δύναμη της Νοτιοανατολικής Ασίας, ενώ ανήκει στα 20 κράτη παγκοσμίως με την γρηγορότερη ανάπτυξη των δεικτών ανθρώπινης ανάπτυξης (HDI).
Το Βιετνάμ (Socialist Republic of Vietnam), βρίσκεται στα παράλια της Νοτιοανατολικής Ασίας και συνορεύει με την Κίνα στα Βόρεια και το Λάος, την Καμπότζη και την Ταϊλάνδη στα Δυτικά. Ο πληθυσμός της χώρας ανέρχεται σε 78 εκατομμύρια και είναι κατά πλειοψηφία αγροτικός (65,6%). Η επίσημη γλώσσα είναι τα βιετναμέζικα και η πλειοψηφούσα θρησκεία του κράτους ο βουδισμός, αν και το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού δεν υιοθετεί κάποια θρησκεία (81,8%). Το εθνικό νόμισμα της χώρας είναι το dong, ενώ αποτελεί το πέμπτο εναπομείναν κομμουνιστικό κράτος στον κόσμο. Η χώρα, αν και κομμουνιστική, ακολουθεί μια πολιτική ανοιχτής οικονομίας από το 1986, γνωστή και ως “doi moi”, ενώ παράλληλα είναι μέρος διεθνών οργανισμών όπως η ASEAN και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (WTO). Πώς κατάφερε το Βιετνάμ να μετεξελιχθεί από ένα αδύναμο οικονομικά κράτος με κατεστραμμένες δομές, στο σημερινό success story της Ασίας;
Δύο είναι οι κύριοι παράγοντες που επέτρεψαν την ραγδαία οικονομική ανάπτυξη του Βιετνάμ. Ο πρώτος παράγοντας είναι η αποκατάσταση των εξωτερικών σχέσεων της χώρας και ο δεύτερος σχετίζεται με την εσωτερική πολιτική σταθερότητα των τελευταίων δεκαετιών. Όσον αφορά τον πρώτο παράγοντα, το Βιετνάμ μέχρι την δεκαετία του 1980 ήταν πεδίο αιματηρών πολεμικών συγκρούσεων ήδη από την εποχή της Γαλλικής Ινδοκίνας. Αποτέλεσε την πρώτη χώρα που διακήρυξε την ανεξαρτησία της από την Γαλλική αποικιοκρατία υπό την ηγεσία των Βιετμίνχ και του Χο Τσι Μιν, οι οποίοι ανακηρύξαν την δημιουργία της «Λαϊκής Δημοκρατίας του Βιετνάμ». Tα επόμενα 9 χρόνια η χώρα ενεπλάκη τον Α’ πόλεμο της Ινδοκίνας, ο οποίος υποστηρίχθηκε και από τις ΗΠΑ και ολοκληρώθηκε με την υπογραφή των Συμφωνιών της Γενεύης το 1954. Οι συμφωνίες αυτές όριζαν την αποχώρηση των γαλλικών στρατευμάτων από την Ινδοκίνα και την διενέργεια ελεύθερων εκλογών. Οι Η.Π.Α. παρόλα αυτά αρνήθηκαν να υπογράψουν τις συμφωνίες, λόγω της υιοθέτησης της «θεωρίας του ντόμινο», σύμφωνα με την οποία η ενδεχόμενη επικράτηση του κομμουνισμού στο Βιετνάμ, θα οδηγούσε στην εδραίωση παρόμοιων καθεστώτων στις γειτονικές χώρες, με την απειλή του κομμουνιστικού κινδύνου να φτάνει μέχρι την Καλιφόρνια. Αυτή η πεποίθηση της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, είχε ως αποτέλεσμα την υπόθαλψη της δημιουργίας ενός καινούργιου κράτους στο Νότιο Βιετνάμ, φίλα προσκείμενο στις Ηνωμένες Πολιτείες, υπό την ηγεσία του Νγκο Ντιν Ντιέμ.
Ακολούθησε η γιγάντωση του πολέμου του Βιετνάμ με την εμπλοκή των Η.Π.Α. υπέρ της κυβέρνησης του Νοτίου Βιετνάμ και της ΕΣΣΔ και της Κίνας υπέρ των ανταρτών του Χο Τσι Μιν και του Βορείου Βιετνάμ. Μετά από σχεδόν μια δεκαετία αιματηρών συγκρούσεων, που περιελάμβαναν μεταξύ άλλων βομβαρδισμούς και βασανισμούς αμάχων και έσπειραν τον θάνατο σε περίπου 3.595.000 ανθρώπους εκ των οποίων περί τα 2.000.000 ήταν άμαχοι, ο πόλεμος έληξε με την νίκη των δυνάμεων του βορρά και την επανένωση της χώρας τo 1975. Στη συνέχεια ακολούθησε ο πόλεμος με την Καμπότζη και ο συνοριακός πόλεμος με την Κίνα, γεγονότα που οδήγησαν σε γενικευμένο εμπάργκο προς τη χώρα, το οποίο σε συνδυασμό με το εμπάργκο των Ηνωμένων Πολιτειών από το 1964 προς το Βιετνάμ, οδήγησε σε οικονομική ασφυξία. Αν προσθέσουμε σε αυτό, τη μειωμένη οικονομική υποστήριξη από την ΕΣΣΔ καθώς και την εφαρμογή ενός οικονομικού μοντέλου κεντρικής παραγωγής, γίνεται εύκολα αντιληπτό πως το Βιετνάμ είχε οδηγηθεί σε οικονομική καταστροφή.
Η στροφή 180 μοιρών της οικονομικής πολιτικής το 1986 και η απόσυρση των βιετναμέζικων στρατευμάτων από την Καμπότζη, οδήγησαν στην οικονομική άνθιση του Βιετνάμ και στην αποκατάσταση του κύρους της χώρας στο διεθνές στερέωμα. Αν προσθέσουμε σε αυτό τον δεύτερο παράγοντα, δηλαδή την εσωτερική πολιτική σταθερότητα, που επικρατεί εδώ και δεκαετίες στη χώρα, κατανοούμε ότι είχε δημιουργηθεί πρόσφορο έδαφος για οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη.
Πιο συγκεκριμένα με αφετηρία την πολιτική ανοίγματος της οικονομίας, ως αποτέλεσμα των παραπάνω εξελίξεων, η κυβέρνηση κατάφερε να ισορροπήσει ανάμεσα στην εφαρμογή πολιτικών της ελεύθερης αγοράς, όπως για παράδειγμα τη δημιουργία φιλικού κλίματος για επενδύσεις και την αύξηση των εξαγωγών, και την παράλληλη ενίσχυση του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας κυρίως με την αύξηση της χρηματοδότησης για το εκπαιδευτικό σύστημα και τις δομές υγείας. Τα παραπάνω μέτρα είχαν ως αποτέλεσμα τη ραγδαία αύξηση των δεικτών ανθρώπινης ανάπτυξης. Αναλυτικότερα από το 2014 έως το 2016, το Βιετνάμ κατάφερε να μειώσει την φτώχεια κατά 9,6%, ενώ το 70% των πολιτών έχει χαρακτηριστεί ως οικονομικά ασφαλές.
Παρόλη την οικονομική ανάπτυξη της χώρας όμως, το Βιετνάμ παραμένει μία σχετικά φτωχή χώρα, έχοντας αρκετά μεγάλη διαφορά από το ορόσημο των $4,000 για το κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Έτσι λοιπόν με μέσο εισόδημα $2,715 για το 2019 παραμένει μία χώρα χαμηλού εισοδήματος και δεν έχει περάσει ακόμη στην κατηγορία του μεσαίου εισοδήματος. Από το διάγραμμα φαίνεται επίσης η θετική πορεία της οικονομίας της χώρας, η οποία περιγράφεται και πιο επάνω. Το Βιετνάμ έχει αυξήσει το κατά κεφαλήν ΑΕΠ του κατά περίπου 12 φορές από το 1985! Και πάλι όμως παραμένει μία αναπτυσσόμενη χώρα. Μία σημαντική κάμψη στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ είχε λάβει χώρα από το 1987 μέχρι και το 1989. Εκείνη την περίοδο το Βιετνάμ ενεπλάκη σε αψιμαχίες με τις γειτονικές χώρες και η πιο χαρακτηριστική από αυτές συνέβη το 1988. Κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης αυτής με το κινεζικό ναυτικό σκοτώθηκαν 64 Βιετναμέζοι στρατιώτες. Μετά την επίλυση των θεμάτων αυτών όμως, η χώρα ακολούθησε μία μακρά αναπτυξιακή πορεία, η οποία συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.
Επιπρόσθετα, όσον αφορά την υγεία των κατοίκων, η χώρα κατατάσσεται μαζί με τις ανεπτυγμένες χώρες σχετικά με το προσδόκιμο ζωής, το οποίο κατά μέσο όρο ανέρχεται στα 75,8 έτη, ενώ το ποσό που διατίθεται για την δημόσια υγεία ξεπερνά κατά πολύ τον μέσο όρο των κρατών της Ασίας και προσεγγίζει αυτόν των ανεπτυγμένων κρατών. Παράλληλα, το κράτος έχει αναπτύξει πολιτικές διασφάλισης της πρόσβασης στο σύστημα υγείας των μειονοτήτων με ίσους όρους.
Όσον αφορά την εκπαίδευση, το Βιετνάμ κατατάσσεται και εκεί σε πολύ υψηλότερη θέση από τα υπόλοιπα κράτη της Νοτιοανατολικής Ασίας. Πιο συγκεκριμένα, ο μέσος όρος των ετών εκπαίδευσης έχει διαμορφωθεί στα 12,7 έτη, τοποθετώντας τη χώρα στα κράτη με υψηλή ανάπτυξη στον τομέα αυτό. Η κυβέρνηση παράλληλα φαίνεται να επενδύει περισσότερο στην τεχνική εκπαίδευση, με σκοπό αυτή να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της οικονομίας, καθιστώντας την ενδεχόμενη αυτοματοποίηση της εργασίας, πιθανό κίνδυνο για μεγάλο μέρος του εργατικού δυναμικού.
Παρόλες τις εξαιρετικές επιδόσεις του Βιετνάμ στον τομέα της οικονομίας, η επιδόσεις του στον τομέα του κράτους δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παραμένουν ιδιαίτερα χαμηλές. Πιο συγκεκριμένα η κυβέρνηση της χώρας δέχεται συχνά κριτική σχετικά με τη συγκέντρωση της πολιτικής εξουσίας στο Κομουνιστικό Κόμμα, το οποίο αποτελεί και το μοναδικό αναγνωρισμένο κόμμα, καθώς και σχετικά με τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων με έμφαση στην απουσία της ελευθερίας του τύπου και στις φυλακίσεις δημοσιογράφων και ακτιβιστών, καθώς και στην έλλειψη ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας. Όλα αυτά αποτυπώνονται και στην περιορισμένη αναπτυξιακή πορεία της χώρας. Μπορεί το Βιετνάμ να αύξησε κατά 12 φορές το κατά Κεφαλήν Εισόδημά του, αν όμως δεν προχωρήσει σε βαθιές μεταρρυθμίσεις και δεν προσδώσει ουσιαστικές ελευθερίες στους πολίτες του, δεν θα γνωρίσει την πραγματική ανάπτυξη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Vietnam continues to reduce poverty according to WB report, Word Bank, Retrieved from here
- Human Development report, Retrieved from here
- Vietnam strides forward in Human Development index growth, Phan Anh, Retrieved from here
- The story of Vietnam’s economic miracle, Peter Vanham, World Economic Forum, Retrieved from here
- Vietnam War, history.com, Retrieved from here
