Της Ιωάννας Γιαβρούτα,
Με έναν συνδυασμό φωτορυθμικών και εθνικιστικών μηνυμάτων πάνω από την Αγία Σοφία, επέλεξε η Τουρκία να «εορτάσει» φέτος τα 568 χρόνια από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, ακούστηκαν και ευχαριστίες προς το πρόσωπο του Ερντογάν για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε Τζαμί, ενώ εμφανίστηκε πάνω από το βυζαντινό μνημείο, μέσω οπτικοακουστικής τεχνολογίας, ο Μωάμεθ ο Πορθητής και η επιγραφή 1453. Ταυτόχρονα, σε ανάρτησή του στο Twitter, ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, έγραψε: «Χρόνια Πολλά για την 568η επέτειο της κατάκτησης της Κωνσταντινούπολης, μίας από τις πιο ένδοξες νίκες στην ιστορία μας. Τιμούμε τον σουλτάνο Μωάμεθ, ο οποίος με την ευλογία του προφήτη κληροδότησε τον πολιτισμό στη μοναδική αυτή πόλη. Ο Μωάμεθ είπε ότι «η Κωνσταντινούπολη σίγουρα θα κατακτηθεί. Τι σπουδαίος στρατηγός, ο στρατηγός που θα την κατακτήσει, πόσο μεγάλος στρατός είναι αυτός ο στρατός».
Η Αγία Σοφία είναι το «Μέγα Μοναστήρι». Για μία περίπου χιλιετία, εθεωρείτο η μεγαλύτερη Εκκλησία της Ορθοδοξίας. Αυτό το μαρτυρούν η μακραίωνη ιστορία της και το κρατούν ζωντανό στη μνήμη μας, ακόμη και σήμερα, τα ψηφιδωτά των Αγίων της. Η Αγία Σοφία είναι η Ρωμιοσύνη η ίδια, το σύμβολό μας.
Στις 10 Ιουλίου 2020, ο Πρόεδρος της Τουρκίας υπέγραψε διάταγμα, με το όποιο η Αγία Σοφία μετατρεπόταν και πάλι σε Τζαμί, το οποίο θα ανοιχτό σε όλους τους μουσουλμάνους, τους χριστιανούς και τους ξένους, όπως είχε δηλώσει πέρυσι. Τον δρόμο προς αυτή την κατεύθυνση είχε ανοίξει νωρίτερα με απόφασή του το Συμβούλιο της Επικρατείας, το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο της Τουρκίας, ακυρώνοντας το προεδρικό διάταγμα του Κεμάλ Ατατούρκ στις 24 Νοεμβρίου 1934.
Η ιστορικός Μαρία Ευθυμίου είχε δηλώσει «Ο κ. Ερντογάν ματαιοπονεί. Ακόμα και τους τοίχους της Αγίας Σοφίας να ξύσει, για να μετατρέψει το μνημείο σε τζαμί, βυζαντινοί ύμνοι θα αναδίδονται. Σε θεσπέσια Ελληνικά. Στους αιώνες των αιώνων».
Η ιστορική και θρησκευτική βεβήλωση, που υπέστη για άλλη μια φορά, πέρυσι, αυτό το αρχιτεκτονικό θαύμα της χριστιανοσύνης από τον πρόεδρο της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, εκτός από τη συναισθηματική φόρτιση, που μας προκαλεί, μας προσφέρει γόνιμο έδαφος για συζητήσεις και προβληματισμό για το αν στάθηκαν σωστά στο ύψος των περιστάσεων κυρίως οι πολιτικοί της Ελλάδας, αλλά και η Δύση εν γένει.
REUTERS / YANNIS BEHRAKIS
Δυστυχώς, πρέπει να υπογραμμισθεί ότι μεγάλη ευθύνη για αυτή την κατάληξη φέρει η διπλωματική πρακτική της ελληνικής πλευράς, διότι η Αγία Σοφία δεν αναφέρεται ξεκάθαρα από την UNESCO ως μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά είναι μέρος από το 1985 της παγκόσμιας ιστορικής κληρονομιάς του «Ιστορικού Τομέα της Κωνσταντινούπολης», στον οποίο συγκαταλέγονται και άλλα οικοδομήματα. Οι Έλληνες πολιτικοί αδρανούν. Δεν φαίνεται να έχουν μία ξεκάθαρη πολιτική ατζέντα και στρατηγική. Είναι φανερό, ότι ο Ερντογάν θα εργαλειοποιήσει την Αγία Σοφία, όπως έχει κάνει και με το μεταναστευτικό, για να έχει δεμένα τα χέρια της Ελλάδας, όταν θα καθίσουν στο διαπραγματευτικό τραπέζι.
Κατά την αρχαιοελληνική σκέψη και τον Δημόκριτο, η πολιτική είναι η πιο σπουδαία τέχνη. Απουσιάζει, όμως, σήμερα από την ελληνική πολιτική σκέψη η σοφία και η πολιτική ικανότητα. Πράγματι, προκαλεί εκνευρισμό η οκνηρία της Δύσης απέναντι στην ύβρι αυτή και δη των Ελλήνων –με ένα Βυζάντιο στην πλάτη τους. Είναι απορίας άξιο τι πρέπει να γίνει, ώστε να ξυπνήσει η ελληνική πολιτική και να μπει δυναμικά στο παιχνίδι των διαπραγματεύσεων και της διεκδίκησης, στο πλαίσιο της κλιμακούμενης τουρκικής προκλητικότητας, με κορωνίδα την Αγία Σοφία.
Αναμφίβολα, υπάρχουν νομικές οδοί, που μπορούν να ακολουθηθούν για την απόδοση του δικαίου και να εδραιωθεί στη συνείδηση το «ούκ εάλω». Αυτό που εννοείται με αυτή τη φράση είναι ότι ο Ναός της του Θεού Σοφίας είναι ο ίδιος ο κύριος ο Θεός. Εξ ου και το όνομα του Ναού. Κάτι που δεν μπορεί να καταλάβει ο ιερόσυλος Ερντογάν. Στο σημείο αυτό, αξίζει να αναφερθεί αυτό που έγραψε ο Θουκυδίδης κατά τη Σικελική Εκστρατεία, ο εκτός των Αθηνών Νικίας είπε προς τους Αθηναίους: «άνδρες γαρ πόλις, και ου τείχη, ου δε νήες ανδρών κεναί»· κάτι παρόμοιο συνέβη και με το ναό σήμερα. Ανάλογα και στην Αποκάλυψη του Ιωάννη «Ναόν ούκ είδον εν τη πόλει» και «ο γαρ κύριος ο θεός Ναός αυτής εστίν». Η αναζήτηση της δικαιοσύνης και της ειρήνης, και όχι μέσω του πολέμου, μπορεί να επιτευχθεί από το Στρασβούργο, το Παρίσι και τη Χάγη μέχρι τη Γενεύη και τη Νέα Υόρκη, μετά των αρμοδίων διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων. Από το Διεθνές Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, την UNESCO και το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, μέχρι τις ανά τον κόσμο διευθύνσεις του ΟΗΕ. Μαζί με τους Ευρωπαϊκούς θεσμούς.
Η Ελλάδα αντί να αποποιείται των ευθυνών της και να επικαλείται ότι η μετατροπή του Ναού σε τζαμί, ένα περίπου χρόνο πριν, δε συνιστά ελληνοτουρκική διαφορά, πρέπει να αναλάβει το μερίδιο της ευθύνης, που της αναλογεί, αναλογιζόμενη τη βαριά ιστορική και πνευματική κληρονομιά της και κατόπιν να προβεί σε πράξεις προς την κατεύθυνση της ακύρωσης της νέας αυτής τουρκικής βεβήλωσης.
