Της Μαρίας Χονδρονάσιου,
Οι σχέσεις μεταξύ Αμερικής και Σοβιετικής Ένωσης κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου ήταν ιδιαίτερα τεταμένες, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να μάχονται σθεναρά τον κομμουνισμό σε πολλά μέτωπα (Βιετνάμ, Κορέα, Αφγανιστάν, Νικαράγουα) και την Σοβιετική Ένωση από την άλλη πλευρά να διακατέχεται από έντονα στοιχεία προστατευτισμού και εχθρότητα, απέναντι στον διεφθαρμένο καπιταλιστικό Δυτικό πολιτισμό. Η κατοχή πυρηνικών όπλων και από τις δύο αυτές υπερδυνάμεις για κάποιους, όπως την πρώην Πρωθυπουργό τoυ Ηνωμένου Βασιλείου, Margaret Thatcher, ήταν απαραίτητη για να διατηρηθεί η ισορροπία ισχύος αλλά για άλλους, όπως τον πρώην πρόεδρο της Σοβιετικής Ένωσης, Michael Gorbachev μπορούσαν να σημάνουν την αρχή του τέλους.
Αποτελεί τομή στην παγκόσμια ιστορία και στην διεθνή κοινότητα η στενή συνεργασία και φιλία που αναπτύχθηκε μεταξύ του Προέδρου των Η.Π.Α., Ronald Reagan και του Michael Gorbachev. Κοινό τους όραμα αποτελούσε η μείωση των πυρηνικών όπλων και μη διάδοσή τους. Θα αναρωτιέται κανείς πως γίνεται ένας Ρεπουμπλικάνος Πρόεδρος να συνεργάζεται με έναν ηγέτη κομμουνιστικού καθεστώτος. Πράγματι, στην αρχή ο Reagan ήταν ιδιαίτερα επιφυλακτικός και προσεκτικός απέναντι στον Gorbachev, αλλά γρήγορα αντιλήφθηκε πως δεν πρόκειται για έναν τυπικό σοβιετικό ηγέτη, όπως οι προκάτοχοί του, αλλά για έναν πολιτικό με όραμα. Ο Gorbachev ανέλαβε την εξουσία σε μία περίοδο, όπου η Σοβιετική Ένωση δυσλειτουργούσε. Εισήγαγε μεταρρυθμίσεις οικονομικές και κοινωνικές, γνωστές ως Perestroika, για την βελτίωση της ρωσικής οικονομίας, καθώς και της πολιτικής Glasnost, όπου επέτρεπε την ανοιχτή συζήτηση πολιτικών και κοινωνικών προβλημάτων, κάτι που μέχρι τότε απαγορευόταν στην Σοβιετική Ένωση. Με την προσπάθεια του Gorbachev να δημοκρατικοποιήσει την Ένωση, χωρίς φυσικά να απαρνείται τις κομμουνιστικές ιδεολογίες και αξίες του, οι Αμερικάνοι θεώρησαν πως φύσηξε αέρας αλλαγής στην «Αυτοκρατορία του Κακού».
O ιστορικός H. W. Brands, επισημαίνει πως αν στην θέση του Gorbachev βρίσκονταν κάποιος από τους προηγούμενους ηγέτες (Brezhnev, Andropov, Chernenko), o Reagan δεν πρόκειται να είχε προχωρήσει στην συμφωνία για τα πυρηνικά, καθώς χρειαζόταν έναν ηγέτη που θα μπορούσαν να συνεργαστούν. Και αυτόν τον βρήκε στο πρόσωπο του Gorbachev. Μετά από αρκετές συζητήσεις, διαβουλεύσεις και συναντήσεις μεταξύ των δύο αρχηγών, υπογράφηκε η Συνθήκη για τις Πυρηνικές Δυνάμεις Μεσαίας Εμβέλειας (INF Treaty), με ισχύ από το 1988 μέχρι το 2019. Ήταν η πρώτη φορά, όπου οι δύο υπερδυνάμεις συμφώνησαν να μειώσουν τις πυρηνικές κεφαλές, να καταστρέψουν μία ολόκληρη κατηγορία πυρηνικών όπλων, και να προσλάβουν επιτροπές για εκτενή επιθεώρηση, ώστε να επιβεβαιωθούν οι ενέργειες τους. Ως αποτέλεσμα της συμφωνίας, καταστράφηκαν και από τις δύο πλευρές, συνολικά, 2692 μικρού και μεσαίου βεληνεκούς πύραυλοι, μέχρι την καταληκτική ημερομηνία εφαρμογής της συνθήκης τον Ιούνιο του 1991. Πιο συγκεκριμένα, απαγορεύονταν όλοι οι χερσαίοι βαλλιστικοί πύραυλοι, και πύραυλοι τύπου Κρουζ και εκτοξευτήρες με εύρος 500-1000 χιλιομέτρων. Η συμφωνία δεν περιλάμβανε πυραύλους που εκτοξευόταν από αέρα ή μέσω θαλάσσης.
Μπορεί ο Donald Trump να απέσυρε την Αμερική από την συμφωνία το 2019 και να έπραξαν το ίδιο και οι Ρώσοι την αμέσως επόμενη μέρα, παρ’ όλα αυτά ήταν και θα συνεχίσει να είναι εξέχουσας σημασίας αυτή η σύμπλευση των δύο δυνάμεων στον τομέα των πυρηνικών όπλων. Ο αναλυτής Matthias Dembinski χαρακτηρίζει την συμφωνία «επαναστατική διότι δεν μεριμνούσε μόνον για έλεγχο των εξοπλισμών, αλλά έθεσε στο περιθώριο μία ολόκληρη σειρά επικίνδυνων πυραυλικών συστημάτων» και «ήταν η απαρχή μιας διαδικασίας που οδήγησε στην κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και του Συμφώνου της Βαρσοβίας».
Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πως θα εξελιχθούν τα πράγματα μεταξύ των δύο κρατών, ειδικά σήμερα που πλέον η παγκόσμια πολιτική σκηνή αναβιώνει μία ψυχροπολεμική κατάσταση, και μάλιστα εν μέσω πανδημίας. Παρ’ όλα αυτά, το γεγονός ότι πριν από 34 χρόνια δύο «εχθροί» ανέπτυξαν φιλία και στενές σχέσεις και κατάφεραν να συνεργαστούν και να συμφωνήσουν στην καταστροφή πυρηνικών όπλων, δίνει σε όλους μία ελπίδα για μελλοντική σύμπραξη και εξομάλυνση των σχέσεων. Πάντως, ο Reagan και ο Gorbachev τα κατάφεραν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τι θα σημάνει το τέλος της συμφωνίας για τα πυρηνικά;, DW, διαθέσιμο εδώ
- How Gorbachev and Reagan’s Friendship Helped Thaw the Cold War, History, διαθέσιμο εδώ
- The Intermediate-Range Nuclear Forces (INF) Treaty at a Glance, Arms Control Association, διαθέσιμο εδώ
