Της Δανάης Λυπιρίδη,
Τον Ιούνιο του 2020, η γερμανική κυβέρνηση ανακοίνωσε την Εθνική Στρατηγική για το Υδρογόνο (National Hydrogen Strategy), η οποία περιλαμβάνει τη χρήση και τη διάδοση «πράσινου υδρογόνου» παραγόμενου, αποκλειστικά, από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ), ως κρίσιμου πυλώνα της στρατηγικής της για την επίτευξη του στόχου της οικονομίας μηδενικών ρύπων μέχρι το 2050. Εν ολίγοις, αυτή η στρατηγική αποσκοπεί στη δημιουργία μιας εξαγωγικής βιομηχανίας επόμενης γενιάς, προωθώντας την εισαγωγή εγκαταστάσεων αξιοποίησης υδρογόνου και υποστηρίζοντας την ανάπτυξη και διάδοση τεχνολογιών, οι οποίες μετατρέπουν την πλεονάζουσα ηλεκτρική ενέργεια, που προέρχεται από ΑΠΕ, σε υδρογόνο, αέρια καύσιμα και υγρά καύσιμα. Βάσει προβλέψεων ότι θα είναι αδύνατο να ικανοποιηθεί η μελλοντική ζήτηση για πράσινο υδρογόνο μέσω της εγχώριας παραγωγής του, η Γερμανία άρχισε να συνεργάζεται με την Ολλανδία και τη Γαλλία για την παραγωγή του. Η Βόρεια Αφρική, η Ουκρανία και η Ρωσία θεωρούνται, επίσης, δυνητικοί προμηθευτές και η Γερμανία σκοπεύει να αξιοποιήσει στο έπακρο το υφιστάμενο δίκτυο αγωγών φυσικού αερίου εντός και εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διανομή του.
Το υδρογόνο έχει πολλαπλές χρήσεις. Ως πρώτη ύλη χρησιμοποιείται, ήδη, σε μεγάλη κλίμακα στη χημική βιομηχανία και αποτελεί τη βάση για πολλά διαφορετικά δευτερογενή προϊόντα, όπως αμμωνία, μεθανόλη ή πλαστικά. Επιπλέον, το υδρογόνο μπορεί να είναι και καύσιμο ή να χρησιμεύσει ως ταμιευτήρας ενέργειας σε χημική μορφή. Το υδρογόνο μπορεί, επίσης, να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στις διαδικασίες παραγωγής χαμηλών εκπομπών ρύπων στη χαλυβουργία. Tέλος, το υδρογόνο δύναται να χρησιμοποιηθεί σε τομείς οι οποίοι θα ήταν δύσκολο να εφοδιαστούν άμεσα με ηλεκτρική ενέργεια, όπως οι μεταφορές βαρέος τύπου, η ναυτιλία και οι αερομεταφορές. Η σημασία του υδρογόνου για την επίτευξη των στόχων της «πολιτικής για το κλίμα» αναγνωρίζεται, επίσης, όλο και περισσότερο από τους πολιτικά υπεύθυνους λήψης αποφάσεων. Ωστόσο, η χρήση υδρογόνου με σκοπό την απεξάρτηση από τον άνθρακα έχει νόημα μόνο εάν παράγεται με μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) ή τουλάχιστον ουδέτερες ως προς το CO2. Το υδρογόνο, το πιο άφθονο στοιχείο του σύμπαντος, έχει συχνά επισημανθεί ως ένας εναλλακτικός τρόπος για την τροφοδοσία οχημάτων και ενεργειακών εγκαταστάσεων, εντούτοις είναι αρκετά κοστοβόρο. Το μεγαλύτερο μέρος του υδρογόνου, που χρησιμοποιείται σήμερα, παράγεται με την αναμόρφωση του φυσικού αερίου, το οποίο απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες CO2 (το επονομαζόμενο «γκρίζο» και «μπλε» υδρογόνο). Το «πράσινο» υδρογόνο, από την άλλη, παράγεται μέσω της ηλεκτρόλυσης του νερού, αλλά εξακολουθεί να είναι μια πολύ οικονομικά μη αποδοτική διαδικασία.
Στην Εθνική Στρατηγική για το Υδρογόνο αναφέρονται 37 μέτρα για την προώθηση και την επέκταση της παραγωγής και της χρήσης υδρογόνου στη Γερμανία. Ακολουθώντας αυτήν την στρατηγική και με την κατάλληλη πολιτική υποστήριξη, η γερμανική βιομηχανία αναμένεται να καταστεί κυρίαρχος προμηθευτής τεχνολογιών υδρογόνου παγκοσμίως. Το έγγραφο κάνει λόγο για πράσινο αλλά και για μπλε υδρογόνο με τεχνικές δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα (Carbon Capture and Storage-CCS). Προκειμένου να καταστεί δυνατή η εξαγωγή τέτοιου είδους τεχνολογιών, η γερμανική κυβέρνηση θεωρεί σημαντική την ισχυροποίηση της εγχώριας αγοράς. Μέχρι το 2030, ηλεκτρολύτες χωρητικότητας 5 GW πρόκειται να εγκατασταθούν στη Γερμανία, παράγοντας περίπου 14 TWh πράσινου υδρογόνου, χρησιμοποιώντας 20 TWh ηλεκτρικής ενέργειας και παρέχοντας με αυτόν τον τρόπο, περίπου, το 15% του υδρογόνου που θα καταναλώνεται στη χώρα μέχρι τότε – γεγονός οικονομικά μη αποδοτικό. Το υδρογόνο θα χρησιμοποιείται, καταρχήν, στη βιομηχανία και στον τομέα των μεταφορών και, έπειτα, στον τομέα της θέρμανσης. Συνολικά, ο κλάδος παραγωγής υδρογόνου πρόκειται να λάβει μαζική ενίσχυση 7 δισ. ευρώ, ώστε να μπορέσει να ανταπεξέλθει στο κόστος της παραγωγής του. Ταυτόχρονα, σχεδιάζεται να διατεθούν περισσότερα από 3 δισ. ευρώ σε σχετικές επιδοτήσεις έως το 2026.
Δεδομένου ότι η Γερμανική παραγωγή, πιθανόν, δε θα είναι σε θέση να καλύψει τη ζήτηση πράσινου υδρογόνου στην εγχώρια αγορά, οι εισαγωγές του θα καταστούν απαραίτητες. Προκειμένου να προβλεφθεί αυτό, έχουν, ήδη, ξεκινήσει τα αντίστοιχα έργα και η σταδιακή δημιουργία αλυσίδων εφοδιασμού. Ιδιαίτερα, το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Παιδείας και Έρευνας της Γερμανίας θεωρεί το υδρογόνο από αφρικανικές χώρες ως «σημαντικό δομικό στοιχείο για την ενεργειακή μετάβαση της χώρας» (επονομαζόμενη και ως Εnergiewende) – εφόσον θα παράγεται και με χαμηλότερο κόστος από το εγχώριο.
Η Εθνική Στρατηγική Υδρογόνου είναι ένα τεράστιο έργο, αξίας άνω των 12 δισ. ευρώ, εντούτοις δεν είναι σαφές εάν αυτή η επένδυση είναι επαρκής για την πλήρη οικοδόμηση μιας οικονομίας βασισμένης στο υδρογόνο. Όπως επεσήμανε η κορυφαία ανεξάρτητη γερμανική δεξαμενή σκέψης, Ludwig-Bölkow-Systemtechnik (LBST), θα χρειαστεί χρόνος για τη δημιουργία ενός συστήματος μαζικής παραγωγής και μαζικής χρήσης πράσινου υδρογόνου, καθώς η Εθνική Στρατηγική Υδρογόνου προβλέπει εφαρμογή ανάλογων πολιτικών και σχεδιασμών μόνο μέχρι το 2026.
Η ανταγωνιστικότητα του πράσινου υδρογόνου είναι άλλο ένα σημαντικό ζήτημα. Ανάλογα με την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ, η ανταγωνιστικότητα του πράσινου υδρογόνου είναι χαμηλή και η τιμή του εκτιμάται ότι είναι 3 φορές υψηλότερη από εκείνη του γκρίζου υδρογόνου. Ως εκ τούτου, θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί μια ομαλή οικονομική ενσωμάτωσή του, εάν δεν προωθηθεί κατάλληλα η χρήση του μπλε υδρογόνου, η τιμή του οποίου είναι περίπου το ήμισυ του πράσινου.
Η ανάπτυξη υποδομών εισαγωγής υδρογόνου, ιδίως από τη Βόρεια Αφρική και την Ουκρανία, παρά την πιθανή οικονομική βιωσιμότητά του, αναμένεται να είναι ένα δύσκολο έργο. Η Γερμανία θα πρέπει να συνεργαστεί ενεργά με την Ένωση για το θέμα αυτό. Πολλοί ειδικοί αμφισβητούν τη σκοπιμότητα εισαγωγής μεγάλων ποσοτήτων υδρογόνου που παράγεται με ηλεκτρόλυση από χώρες της Βόρειας Αφρικής λόγω γεωπολιτικών κινδύνων, κατάλοιπων της Αραβικής Άνοιξης. Υπάρχει, επίσης, μεγάλη πιθανότητα ασταθούς προσφοράς υδρογόνου από την Ουκρανία λόγω των τεταμένων σχέσεών της με τη Ρωσία. Παράλληλα, έχουν ξεκινήσει έρευνες για την εξαγωγή πράσινου υδρογόνου από τη Ρωσία στη Γερμανία μέσω του, υπό κατασκευή, αμφιλεγόμενου αγωγού Nord Stream 2. Δύναται στο μέλλον, καθώς και η Ρωσία προωθεί την ανάπτυξη υδρογόνου, η Γερμανία να αποτελέσει σημαντικό εξαγωγικό προορισμό για το ρωσικό υδρογόνο.
Αν και υπάρχουν πολλά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν, η Γερμανία κάνει σταθερά βήματα προς την υλοποίηση μιας οικονομίας βασισμένης στο υδρογόνο. Ωστόσο, θα απαιτηθεί ευελιξία για την ταχεία λειτουργία των κατάλληλων πιλοτικών σχεδίων σε διεθνές επίπεδο μέσω της χρήσης ώριμων/δοκιμασμένων τεχνολογιών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- 3 Main Types of Hydrogen – Blue, Grey and Green, Brunel, διαθέσιμο εδώ
- Germany’s National Hydrogen Strategy, Clean Energy Wire, διαθέσιμο εδώ
- The International Dimensions of Germany’s Hydrogen Policy, SWP, διαθέσιμο εδώ
- Germany’s plans to be a Hydrogen leader: producer, consumer, solutions provider, Energy Post, διαθέσιμο εδώ
- Germany and hydrogen — €9 billion to spend as strategy is revealed, DW, διαθέσιμο εδώ
