Της Μαρίας Μπουλιέρη,
Η Τυνησία αποτελεί μια από τις χώρες της περιοχής, γνωστής και ως Μαγκρέμπ, και είναι ιστορικά «διάσημη» λόγω της Καρχηδόνας, πόλης των Φοινίκων και, αργότερα, ως σιτοβολώνας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Φεύγοντας τώρα από τα γεωγραφικά, η Τυνησία αποτελεί κοινωνικοπολιτικά μια από τις πιο «σύγχρονες» χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής. Αυτό που είναι, ιδιαίτερα, ενδιαφέρον στην περίπτωσή της είναι πως, όπως και κάθε μουσουλμανική χώρα σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, το νομικό της σύστημα ταλανίζεται από μια σημαντική αντίφαση: την ύπαρξη του Ισλάμ και των μουσουλμανικών επιταγών και τη διατήρηση των νομικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων.
Από την μια μεριά οι μουσουλμάνοι πολίτες (99,3% του πληθυσμού) «οφείλουν» κατά τις ισλαμικές επιταγές να ακολουθούν τη Σαρία, άλλως τον Ισλαμικό Νόμο που αποτελείται από τον ισλαμικό θρησκευτικό κώδικα διαβίωσης και είναι εμπνευσμένη από το Κοράνι και τον ισλαμικό τρόπο ζωής γενικότερα. Από την άλλη, όμως, το πολίτευμα της χώρας είναι η Ημιπροεδρική Δημοκρατία, γεγονός που σημαίνει ότι υπάρχει ψηφισμένο Σύνταγμα και νόμοι, οι οποίοι είναι σύμφωνοι με τα δυτικά (ας πούμε) πρότυπα και δίνουν έμφαση στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτή αντίφαση έχει μεγάλο αντίκτυπο στα αναγνωρισμένα δικαιώματα των γυναικών στη χώρα αυτή αλλά και την θέση τους στην κοινωνία.
Αυτό που κάνει την Τυνησία να ξεχωρίζει, αναφορικά με τα δικαιώματα των γυναικών, είναι ότι αποτελεί, ίσως, την πιο προοδευτική μουσουλμανική χώρα, γεγονός που γίνεται εύκολα αντιληπτό από μία ματιά στο πρόσφατο εν ισχύ Σύνταγμά της. Το Σύνταγμα αυτό ψηφίστηκε το 2014 και αποτελεί δημιούργημα του κόμματος «Ενάχντα» και των δυνάμεων της αντιπολίτευσης. Θεωρείται ένα από τα πιο πρωτοποριακά μεταξύ των ισλαμικών χωρών και αναγνωρίζει αρκετά δικαιώματα στις γυναίκες, σε μία προσπάθεια εξίσωσης των δύο φύλων.
Ισότητα απέναντι στο νόμο
Το άρθρο 21 του Συντάγματος της Τυνησίας, αναγνωρίζει την ισότητα μεταξύ όλων των πολιτών και αναφέρει ότι «όλοι οι πολίτες, άνδρες και γυναίκες, έχουν ίσα δικαιώματα και καθήκοντα και είναι ίσοι ενώπιον του νόμου, χωρίς καμία διάκριση». Αυτό αποτελεί ένα ιδιαίτερα σημαντικό άρθρο για τις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής, όπου συχνά συναντάμε περιπτώσεις, στις οποίες μπορεί να επιβληθεί θανατική ποινή στις γυναίκες για εγκλήματα που, αν ο θύτης ήταν άνδρας, καμία ποινή δεν θα επιβαλλόταν.
Εκλέγειν και εκλέγεσθαι
Το άρθρο 34 αναγνωρίζει την υποχρέωση του Κράτους να εγγυηθεί την εκπροσώπηση των γυναικών σε εκλεγμένους οργανισμούς. Οι γυναίκες στην Τυνησία, μάλιστα, δικαιούνται να αξιώσουν ακόμα και το υψηλότερο αξίωμα, αυτό, δηλαδή, του Προέδρου της Δημοκρατίας, βάση του άρθρου 74, το οποίο ορίζει ότι «Κάθε άνδρας και γυναίκα ψηφοφόρος που κατέχει την εθνικότητα της Τυνησίας εκ γενετής και του οποίου τη θρησκεία αποτελεί το Ισλάμ, μπορεί να εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας». Στο άρθρο αυτό, βέβαια, παρατηρούμε και μια θρησκευτική διάκριση, η οποία έρχεται σε αντίθεση με τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά αυτό θα μπορούσε να αποτελεί θέμα ενός ξεχωριστού άρθρου από μόνο του.
Εργασία
Στο άρθρο 40 γίνεται ρητή αναφορά στο δικαίωμα στην εργασία, το οποίο αποτελεί δικαίωμα όλων και, χαρακτηριστικά, αναφέρεται: «Η εργασία είναι δικαίωμα για κάθε πολίτη, άνδρα και γυναίκα […] Όλοι οι πολίτες, άνδρες και γυναίκες, θα έχουν το δικαίωμα σε αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και σε δίκαιους μισθούς». Αυτό είναι ένα ακόμα αρκετά σημαντικό άρθρο, καθώς οι γυναίκες στη Τυνησία, μετά την πτώση των αποικιοκρατικών καθεστώτων, εργάζονταν για πολλές ώρες σε ιδιαίτερα σκληρές εργασίες και δεν λάμβαναν κανέναν μισθό ή, ακόμα και αν λάμβαναν, ήταν σίγουρα χαμηλότερος από τον αντίστοιχο του άνδρα.
Έμφυλη βία
Το άρθρο 46 του Συντάγματος, μεταξύ άλλων, ορίζει: «Το κράτος λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών.» Από την άλλη, ένα από τα χωρία του Κορανίου που έχουν εγείρει μεγάλη διαμάχη μεταξύ των ερμηνευτών του είναι το ακόλουθο, του οποίου ακόμα και η μετάφραση στα ελληνικά από μεταφραστή σε μεταφραστή είναι ελαφρώς διαφορετική: «Όσο για τις γυναίκες, που φοβάστε εκ μέρους τους την απιστία και κακή συμπεριφορά, να τις μαλώνετε (πρώτα). (Μετά) να αρνείστε να μοιράζεστε το κρεβάτι τους, και (τελευταίο) να τις δέρνετε (ελαφρά)». Σε κάθε περίπτωση, η Τυνησία έρχεται στατιστικά ως δεύτερη (μετά το Μαρόκο) μουσουλμανική χώρα σε σχέση με την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την εξάλειψη της έμφυλης βίας, με ποσοστό 50.47%.
Γάμος με τον βιαστή
Έως και το 2017, βάσει του Ποινικού Κώδικα της Τυνησίας, υπήρχε το άρθρο 227 το οποίο προέβλεπε ότι, εάν ο βιαστής παντρευτεί την γυναίκα-θύμα του, δεν θα του επιβληθεί καμία ποινή. Ο νόμος αυτός, γνωστός και ως “Marry-your-rapist”, συναντάται σε πολλές μουσουλμανικές χώρες ανά την υφήλιο και αυτό είναι κάτι που συμβαίνει, καθώς στις χώρες αυτές η παρθενία της κοπέλας πριν τον γάμο είναι σημείο ιδιαίτερα σημαντικό για την τέλεση του τελευταίου και σχετίζεται με την ηθική υπόσταση ολόκληρης της οικογένειας, κατά τις αντιλήψεις αυτές. Το 2017 το άρθρο αυτό καταργήθηκε και αναγνωρίστηκε, μάλιστα, ότι και η ψυχολογική βία αποτελεί μορφή βίας κατά των γυναικών.
Ένδυση
Και στην ένδυση η Τυνησία είναι μία από τις πιο «φιλελεύθερες» μουσουλμανικές χώρες. Η μπούρκα (καλύπτει ολόκληρο το πρόσωπο και το σώμα με, μόνο, ένα αραιό πλέγμα στα μάτια) έχει απαγορευθεί, όπως και το νιγκάπ (ελεύθερα μόνο τα μάτια), το οποίο απαγορεύθηκε σχετικά πρόσφατα, το 2019. Επιπλέον, ήδη από το 1985 είχε απαγορευθεί η μαντίλα στα σχολεία, σε δημόσιες υπηρεσίες και άλλους δημόσιους χώρους, ωστόσο, η απαγόρευση αυτή άρθηκε μερικώς το 2011 με μία στροφή στον συντηρητισμό.
Σε αναζήτηση των θετικών εξελίξεων για την θέση των γυναικών στις μουσουλμανικές κοινωνίες και, συγκεκριμένα, στη Τυνησία, δεν θα μπορούσαμε να αγνοήσουμε πως τα πράγματα δεν είναι ρόδινα. Ειδικά για τις γυναίκες που ζουν σε επαρχίες, τα στατιστικά και οι μαρτυρίες δεν είναι τόσο ενθαρρυντικές, καθώς 40% είναι αναλφάβητες, στερούνται πρόσβαση σε δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και αντιμετωπίζουν συχνότερα προβλήματα υγείας. Επιπλέον, σύμφωνα με στοιχεία του 2014, σε 300.000 γυναίκες από την επαρχία δεν επιτράπηκε να ασκήσουν το δικαίωμά τους να ψηφίσουν στις εκλογές με την πρόφαση ότι δεν κατείχαν ταυτότητες.
Αυτά είναι γεγονότα που πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη στον αγώνα εξίσωσης των δύο φύλων και κάλυψης του «δημοκρατικού» χάσματος της Τυνησίας, και, φυσικά, όλων των μουσουλμανικών ή μη χωρών του κόσμου, που δε μεριμνούν για την προάσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “The situation of women in Tunisia”, διαθέσιμο εδώ
- “Is the status of women in Tunisian society endangered?”, διαθέσιμο εδώ
- “Women’s rights reforms in Tunisia offer hope”, διαθέσιμο εδώ
- “What Tunisia can teach the United States about women’s equality”, διαθέσιμο εδώ
- “Women’s rights in Tunisia before and after the 2011 revolution : Progress when it helps the people in power”, διαθέσιμο εδώ
