Της Μαρίας Καράμπελα,
Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ) αποτελείται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) και τις κεντρικές τράπεζες των χωρών μελών της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ). Οι κεντρικές τράπεζες των κρατών- μελών είναι ουσιαστικά οι αποδέκτες των εντολών του Εκτελεστικού Συμβουλίου της ΕΚΤ. Πρωταρχικός στόχος του ΕΣΚΤ είναι η διασφάλιση της σταθερότητας των τιμών. Αφού εξασφαλιστεί αυτός ο στόχος, τότε μόνο μπορεί το ΕΣΚΤ να υποστηρίζει τις υπόλοιπες δραστηριότητες ή στόχους της ΕΕ, όπως η αύξηση της απασχόλησης, η ισόρροπη και αρμονική ανάπτυξη των οικονομικών δραστηριοτήτων με σεβασμό στο περιβάλλον, με την προϋπόθεση ότι αυτοί οι στόχοι δεν παρεμποδίζουν το βασικό στόχο της σταθερότητας των τιμών.
Η ΕΚΤ έχει το αποκλειστικό προνόμιο να εκδίδει χαρτονομίσματα, να ασκεί παρεμβάσεις στις αγορές συναλλάγματος, να διαχειρίζεται τα συναλλαγματικά διαθέσιμα των κεντρικών τραπεζών, να χαράσσει και να εκτελεί την κοινή νομισματική πολιτική. Το ΕΣΚΤ για την άσκηση της νομισματικής πολιτικής χρησιμοποιεί κυρίως πράξεις ανοικτής αγοράς και θα έχει τη δυνατότητα να επιβάλλει ελάχιστα απαιτούμενα διαθέσιμα στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Παρόλο που η άσκηση της νομισματικής πολιτικής είναι έργο της ΕΚΤ, η εποπτεία των τραπεζών γίνεται από τις αρχές του κράτους που η τράπεζα αυτή έχει τα κεντρικά της γραφεία. Για παράδειγμα, η εποπτεία της Γερμανικής τράπεζας γίνεται από τις Γερμανικές αρχές, όπου είναι τα κεντρικά γραφεία της τράπεζας. Παράλληλα, οι Γερμανικές αρχές είναι υπεύθυνες για τα υποκαταστήματα των Γερμανικών τραπεζών που υπάρχουν στην Ελλάδα, Γαλλία, Ιταλία κλπ.
Από την άλλη πλευρά, η κάθε χώρα είναι υπεύθυνη για τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος μέσα στην ίδια τη χώρα. Για παράδειγμα, οι νομισματικές αρχές στην Ελλάδα είναι υπεύθυνες να διατηρούν τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος στην Ελλάδα και να ενδιαφέρονται για την εύρυθμη λειτουργία των υποκαταστημάτων των Γερμανικών, Γαλλικών, Ιταλικών κ.λπ. Τραπεζών που δρουν στη χώρα μας .
Η άσκηση ενιαίας νομισματικής πολιτικής, προϋποθέτει την ομαλή λειτουργία των συστημάτων πληρωμής. Για αυτό το λόγο τα κράτη-μέλη αναπτύσσουν και θέτουν σε λειτουργία ένα σύστημα διακανονισμού εντολών μεταξύ μεγάλων ποσών. Τα συστήματα αυτά, θα διασυνδέονται μεταξύ τους και θα δημιουργούν ένα μηχανισμό πληρωμών, ο οποίος αποτελεί το διευρωπαϊκό σύστημα πληρωμών TARGET. To TARGET είναι ένα αποκεντρωμένο σύστημα πληρωμών, στο οποίο οι λογαριασμοί διακανονισμού των πιστωτικών ιδρυμάτων τηρούνται στις εθνικές κεντρικές τράπεζες. Προϋπόθεση για την ομαλή λειτουργία ενός συστήματος Κεντρικών Τραπεζών είναι η αναμαρτησία του από πολιτικές παρεμβάσεις.
Το ΕΣΚΤ αποτελεί μία ανεξάρτητη οικονομικά και πολιτικά αρχή, όπως διακηρύχτηκε από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Ο βασικός του σκοπός είναι η διασφάλιση της σταθερότητας των τιμών, η οποία επιτυγχάνεται μέσα από τη ρύθμιση της κυκλοφορίας του χρήματος. Για να διασφαλίσει την οικονομική ανεξαρτησία, η συνθήκη απαγορεύει στο ΕΣΚΤ να κατέχει πιστωτικές ευκολίες σε όργανα της ΕΕ, σε εθνικές κυβερνήσεις και σε άλλους κρατικούς φορείς. Επίσης, απαγορεύει στο ΕΣΚΤ την αγορά δημοσίων τίτλων (ομολόγων) από την πρωτογενή αγορά. Επιπλέον, απαγορεύεται το ΕΣΚΤ να αναλάβει να εξυπηρετήσει δανειακές υποχρεώσεις κράτους-μέλους όταν αυτό χρεοκοπήσει, ώστε να αποφευχθούν πληθωριστικές πιέσεις.
Η Τράπεζα της Ελλάδος είχε ουσιαστικά αποκτήσει την οικονομική της ανεξαρτησία αρκετά πριν η Ελλάδα ενταχθεί στην Ευρωζώνη (Ιούνιος 2000). Συγκεκριμένα αυτό επετεύχθη μετά την επικύρωση της συνθήκης του Μάαστριχτ και τον τραπεζικό νόμο του 1992 με τον οποίο καταργήθηκε η άμεση χρηματοδότηση του δημοσίου από την Τράπεζα της Ελλάδος. Με αυτό τον νόμο, η Τράπεζα της Ελλάδος δε μπορεί να παρέχει άμεσες πιστώσεις στην κυβέρνηση, ούτε να προβαίνει στην αγορά έντοκων γραμματίων του δημοσίου ή ομολόγων στην πρωτογενή αγορά. Παράλληλα, το 1997 η Ελληνική Βουλή ψήφισε νομοσχέδιο που κατοχυρώνει την πολιτική ανεξαρτησία της Τράπεζας της Ελλάδος και προβλέπει την εξαετή θητεία για το Διοικητή και τους δύο Υποδιοικητές.
Η πολιτική ανεξαρτησία του ΕΣΚΤ φαίνεται να είναι περισσότερο ισχυρή από την Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ (Federal Reserve System), η οποία έχει παρόμοια δομή με το ΕΣΚΤ και εποπτεύεται από το Κογκρέσο το οποίο, όμως, έχει τη δυνατότητα να καθορίζει τις αρμοδιότητες της Κεντρικής Τράπεζας, ακόμη και να την παύσει. Αντίθετα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν έχει ούτε αρμοδιότητες, ούτε τη δύναμη του Κογκρέσου και το καταστατικό του ΕΣΚΤ δύναται να τροποποιηθεί μόνο με τη σύμφωνη γνώμη όλων των χωρών-κρατών της ΕΕ. Έτσι, το ΕΣΚΤ έχει αρκετά μεγάλη ανεξαρτησία χωρίς όμως, το ίδιο να υπόκειται σε αυστηρό έλεγχο αναφορικά με τη δραστηριότητα και αποτελεσματικότητα του έργου του. Θα πρέπει να τονιστεί ότι η πολιτική ανεξαρτησία του ΕΣΚΤ, η οποία διασφαλίζεται από το νομικό πλαίσιο, μετριάζεται στην πράξη από το γεγονός ότι το Ecofin (Συμβούλιο Υπουργών της ΕΕ) έχει την ευθύνη της χάραξης συναλλαγματικής πολιτικής σε περιπτώσεις που κρίνει ότι η συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ, έχει απομακρυνθεί από τη μακροχρόνια σχέση ισορροπίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
-
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ, DOMINICK SALVATORE.
-
ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ, Γ’ ΕΚΔΟΣΗ ΜΠΕΝΟΥ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ Σ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ.
