Της Αγγελικής Ευαγγελακοπούλου,
Το Ουζμπεκιστάν βρίσκεται στην Κεντρική Ασία. Συνορεύει στα νότια με το Τουρκμενιστάν, στα ανατολικά με το Κιργιστάν και το Τατζικιστάν και στα βόρεια με το Καζακστάν και το Αφγανιστάν. Αποτελεί ηπειρωτική χώρα, αφού δεν έχει πρόσβαση στη θάλασσα και βρέχεται μόνο σε δύο σημεία από λίμνες της περιοχής. Ο πληθυσμός της χώρας υπολογίζεται περίπου στα 32 εκατομμύρια, σύμφωνα με τις τελευταίες μετρήσεις. Οι γλώσσες που χρησιμοποιούνται είναι τρεις και είναι του Ουζμπεκιστάν, του Τατζικιστάν και τα ρωσικά. Η βασική θρησκεία της χώρας είναι το Ισλάμ. Το νόμισμα που χρησιμοποιείται είναι το σομ του Ουζμπεκιστάν. Ούσα μια χώρα που προσπαθεί να σταθεί στα πόδια της, έπειτα από 2 αιώνες υποταγής στον ρωσικό κλοιό, συμμετέχει σε πληθώρα διεθνών οικονομικών και μη οργανισμών. Βασικά παραδείγματα είναι η Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, το ΔΝΤ, το Συμβούλιο Ευρώ-ατλαντικής Συνεργασίας, ο ΠΟΕ, ο ΟΗΕ και άλλα.
Η ιστορία του ξεκινάει από το γεγονός, πως αποτελούσε χώρα-σταθμό του Δρόμου του Μεταξιού, μέσω του οποίου μεταφέρονταν αγαθά από την Ασία στην Ευρώπη. Άνθισε οικονομικά για πολλά χρόνια και επωφελήθηκε από τη συγκεκριμένη εμπορική διαδρομή. Επίσης, εφόσον αποτελούσε χώρα από την οποία πέρασαν πολλοί πολιτισμοί και βασιλείς λόγω της κεντρικής τοποθεσίας της, επηρεάστηκε έντονα από τους ανατολικούς πληθυσμούς και αποτελεί χώρα ορόσημο για την ισλαμική θρησκεία και τη διάδοσή της.
Στα μέσα του 16ου και 17ου αιώνα, ξεκίνησαν οι εμπορικοί δεσμοί με τη Ρωσία. Ωστόσο, έως το τέλος του 19ου αιώνα, η Ρωσική αυτοκρατορία είχε καταλάβει την Κεντρική Ασία μετατρέποντάς την σε αποικία της. Το 1924, οπότε και έλαβε χώρα η έναρξη της σοβιετικής κυριαρχίας, οι περιοχές Bukhara, Khiva και Fergana Valley ενώθηκαν και έφτιαξαν τη Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Ουζμπεκιστάν, μέλος της πρώην ΕΣΣΔ. Η χώρα βασιζόταν στις αγροτικές δραστηριότητές της, και κυρίως στην παραγωγή βαμβακιού, η οποία την έκανε να είναι έως και σήμερα ένας από τους σημαντικότερους παραγωγούς βαμβακιού. Ήταν από τα πιο φτωχά κράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, ωστόσο το έδαφός του είναι πλούσιο σε φυσικούς πόρους, όπως πετρέλαιο, αέριο, ουράνιο και γαιάνθρακα. Κατά τη διάρκεια της σοβιετικής κυριαρχίας, αν και υπήρχαν θετικά στοιχεία, που οδήγησαν τη χώρα σε ανάπτυξη, η επιβολή του κομμουνισμού καταπίεζε όλο και περισσότερο τον ουζμπεκικό λαό. Έτσι, ο πληθυσμός ξεσηκώθηκε και μετά από διαμαρτυρίες για την υπεράσπιση του πολιτισμού και της ταυτότητάς του, διακηρύχθηκε η ανεξαρτησία της χώρας στις 31 Αυγούστου 1991, μετά από την κατάλυση της πρώην ΕΣΣΔ.
Όσον αφορά την πολιτική του οργάνωση, το 1992 υιοθέτησε το πρώτο του Σύνταγμα και από τότε αποτελεί κοινοβουλευτική προεδρική δημοκρατία. Πρόεδρος της χώρας είναι ο Shavkat Mirziyoyev, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντά του το 2016 και ανήκει στο Φιλελεύθερο Κόμμα του Ουζμπεκιστάν (Uzbekistan Liberal Democratic Party). Πρωθυπουργός της χώρας είναι ο Abdulla Aripov, ο οποίος επίσης ανέλαβε τα καθήκοντά του το 2016 και ανήκει στο Φιλελεύθερο Κόμμα του Ουζμπεκιστάν.
Περνώντας στην οικονομική ανάλυση της χώρας, παρακάτω θα παρατεθεί το κατά κεφαλήν ΑΕΠ και η επεξήγησή του για την κατανόηση της ουζμπεκικής οικονομίας, ενώ, παράλληλα, θα χρησιμοποιηθούν και δείκτες, που αφορούν τη διαβίωση των πολιτών (το προσδόκιμο ζωής πληθυσμού και η θνησιμότητα των βρεφών) και τον εκπαιδευτικό τομέα (οι δαπάνες της κυβέρνησης στην εκπαίδευση και η αναλογία μαθητών ανά καθηγητή).
Όπως φαίνεται και στο διάγραμμα, που παρατίθεται, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ του Ουζμπεκιστάν ακολουθεί μια σταθερά ανοδική πορεία, αν και ξεκίνησε από χαμηλό επίπεδο. Αυτό οφείλεται στο γεγονός, πως αποτελούσε χώρα μέλος της πρώην ΕΣΣΔ και με την κατάλυσή της έπρεπε να σταθεί στα πόδια της οικονομικά ως ανεξάρτητη πλέον χώρα. Η διαδικασία μετάβασης ήταν εύκολη. Αν και οι γειτονικές χώρες βρίσκονταν στο ίδιο επίπεδο μετάβασης και οι εμπορικές της δραστηριότητες είχαν πέσει σε ρυθμό, το Ουζμπεκιστάν διέθετε αρκετά οργανωμένο οικονομικό σύστημα. Αυτό συνέβη, διότι αποτελούσε ένα από τα πιο σημαντικά κράτη για την οικονομική ανάπτυξη της πρώην ΕΣΣΔ και ταυτόχρονα ήταν ο μεγαλύτερος παραγωγός βαμβακιού, ενώ είχε και πληθώρα ενεργειακών πόρων στο υπέδαφός του, γεγονός που το καθιστούσε σημαντικό οικονομικό δρώντα της περιοχής. Ωστόσο, η τιμή του βαμβακιού έπεσε, κάνοντας την κυβέρνηση να υιοθετήσει αυστηρά μέτρα, όσον αφορά το εμπόριο. Επίσης, μείωσε την καλλιέργειά του και στράφηκε σε νέα αγαθά, αφού η χώρα διαθέτει το κατάλληλο έδαφος για αγροτικές δραστηριότητες. Με βάση μελέτες, φαίνεται πως πάνω από το 50% του πληθυσμού απασχολούνταν στον γεωργικό τομέα. Αξίζει να αναφερθεί, πως δεν υπήρχε η κατάλληλη κοινωνική μέριμνα και λάμβαναν χώρα φαινόμενα πολιτικής διαφθοράς, γιατί στόχος της χώρας ήταν μόνο η οικονομική της ανάπτυξη και η εφαρμογή αυστηρών μέτρων για την επίτευξη αυτής. Όσον αφορά το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, το 1990, ήταν στα 2.493 δολάρια και παρέμεινε στο ύψος των δύο χιλιάδων δολαρίων μέχρι και το 2003 οπότε και ήταν 2.869 δολάρια.
Από το 2004 και έπειτα, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ακολουθούσε παρά μόνο θετική πορεία. Παρά τα εσωτερικά προβλήματα, που αντιμετώπιζε η χώρα λόγω της πολιτικής αστάθειας και διαφθοράς, εξακολουθούσε να αποτελεί μεγάλο παραγωγό αγροτικών προϊόντων και να ενισχύει τους εμπορικούς δεσμούς της με γειτονικά και μη κράτη. Κύριοι συνεργάτες της, μεταξύ άλλων, είναι η Κίνα, οι Η.Π.Α., η Αγγλία κ.α. Η παγκόσμια οικονομική κρίση, που έλαβε χώρα το 2008-2009, αν και επηρέασε την παραγωγή αγαθών, δεν οδήγησε σε μείωση του ΑΕΠ. Τότε ήταν που η χώρα αποφάσισε να στραφεί προς την ανάπτυξη δημόσιων υπηρεσιών και κατάφερε να διατηρεί σε υψηλά ποσοστά το κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Ένα αρνητικό που διαθέτει στην ανάπτυξή της σαν χώρα είναι ότι δεν έχει αξιοποιήσει στο έπακρο τους ενεργειακούς πόρους, που διαθέτει. Αν και πραγματοποιούνται εξαγωγές, θα μπορούσε η ανάπτυξη του τομέα να είναι πολύ μεγαλύτερη, αν υπήρχε η κατάλληλη μέριμνα. Επίσης, γενικότερα δεν υπήρχε συνοχή στις πολιτικές της χώρας και η διαφθορά στον κοινωνικό και πολιτικό τομέα ήταν μεγάλη. Το 2016, αφού εξελέγη νέος πρόεδρος, άρχισαν να γίνονται κάποιες προσπάθειες για βελτίωση της εφαρμογής των εσωτερικών πολιτικών. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ έφτασε να είναι 7.308 δολάρια το 2019 με τελευταία μέτρηση, έπειτα από μια συνεχόμενη αυξητική πορεία.
Συνεχίζοντας την οικονομική ανάλυση για τη χώρα, θα παρουσιαστούν οι δείκτες του προσδόκιμου ζωής και της θνησιμότητας των βρεφών. Οι συγκεκριμένοι δείκτες είναι σημαντικοί, γιατί δείχνουν το επίπεδο ευημερίας και την ποιότητα ζωής των κατοίκων.
Ξεκινώντας από το προσδόκιμο ζωής, είναι σε αρκετά καλή θέση. Ήδη από το 1990, οπότε και ξεκινούν τα δεδομένα, ήταν στα 66.5 χρόνια. Μέχρι το 2011, συνέχισε να αυξάνεται σταδιακά φτάνοντας στα 70 χρόνια. Με βάση την τελευταία μέτρηση του 2019, ανήλθε στα 71.7 χρόνια. Με βάση αναλύσεις παγκόσμιων οργανισμών, φαίνεται πως η χώρα βρίσκεται σε καλό επίπεδο, όσον αφορά τη δημόσια υγεία, γεγονός που αποδεικνύεται και από την αύξηση του προσδόκιμου ζωής. Κατά κανόνα, δαπανά μεγάλα ποσά από το ΑΕΠ για την ενίσχυση του τομέα της υγείας, καθώς επιθυμεί να μιμηθεί τα δυτικά πρότυπα ανάπτυξης. Ωστόσο, μεγάλο ποσοστό ανθρώπων εξακολουθεί να νοσεί από σοβαρές καρδιολογικές ασθένειες, στις οποίες πρέπει να δοθεί βάση από τους υπευθύνους της πολιτική της υγείας. Το ποσοστό θνησιμότητας βρεφών ήταν αρκετά υψηλό έως και το 2005, γιατί δεν είχε κατέβει κάτω από το 42%, ενώ από το 1990 έως τότε βρισκόταν στο 59-52.4%. Πάνω από τα μισά βρέφη έρχονταν αντιμέτωπα με τον θάνατο, κυρίως στις αγροτικές περιοχές, λόγω της έλλειψης οργάνωσης του κράτους για τη δημόσια υγεία. Από το 2010, οπότε και το ποσοστό ήταν στο 31.8%, άρχισε να πέφτει σταδιακά και αργά. Το 2018, το ποσοστό θνησιμότητας που σημειώθηκε ήταν 19%. Αντικειμενικά, το 1/5 των βρεφών εξακολουθούσαν να χάνονται, ποσοστό μεγάλο που προκαλούσε πλήγμα στην προσπάθεια της χώρας για ανάπτυξη. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί, πως η χώρα έχει βελτιώσει τις υποδομές της, για να έχει κάθε πολίτης πρόσβαση σε δομές υγείας. Παράλληλα, το ποσοστό θανάτων γενικότερα έχει μειωθεί σε μεγάλο βαθμό στο αγροτικό μέρος της χώρας, το οποίο αντιμετώπιζε και το μεγαλύτερο πρόβλημα.
Οι επόμενοι δείκτες, που θα αναλυθούν, αφορούν την εκπαίδευση και το πόσο επενδύει η χώρα σε αυτή. Είναι σημαντικοί, γιατί δείχνουν πόση σημασία δίνεται στην εκπαίδευση από την εκάστοτε χώρα, καθότι αποτελεί μία από τις κυριότερες παραμέτρους της οικονομικής ανάπτυξης. Συγκεκριμένα, ο πρώτος δείκτης είναι το ποσοστό του ΑΕΠ των δαπανών για την εκπαίδευση. Δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για μια πλήρη εικόνα. Όμως, στα υπάρχοντα στοιχεία, η βελτίωση για τη μέριμνα στην εκπαίδευση είναι εμφανής. Συγκεκριμένα, το 1995, το ποσοστό ήταν στο 2.5%, το 2000 στο 2.4% και το 2005 στο 2.7%. Έξι χρόνια μετά, το 2011, το ποσοστό ανήλθε στο 4.4%, αποδεικνύοντας την πρόοδο, που πραγματοποιεί η χώρα, και την ενίσχυση των κρατικών δαπανών προς την εκπαίδευση. Από το 2016 έως και το 2018, το ποσοστό παρέμεινε στο 4.8%. Τελευταίος δείκτης για την εκπαίδευση είναι η αναλογία μαθητών ανά καθηγητή. Ο ψηλότερος αριθμός μαθητών είναι 24-22 (το 1990 μόνο ήταν 24, τις υπόλοιπες χρονιές κυμαίνονταν από 22 έως 17). Σε γενικές γραμμές, τα μεγαλύτερα προβλήματα ήταν η έλλειψη εκπαίδευσης στις αγροτικές περιοχές και οι διαπολιτισμικές διαφορές. Ωστόσο, η κυβέρνηση φρόντισε, ώστε να μειωθούν οι κοινωνικές διαφορές και να υπάρχουν ισάξιες ευκαιρίες για όλα τα παιδιά.
Τέλος, παρατίθεται διάγραμμα με τον HDI (Human Development Index), δείκτης που αφορά γενικότερα την ανθρώπινη ανάπτυξη σε μια χώρα συναρτήσει τριών επιμέρους δεικτών: του προσδόκιμου ζωής, του βαθμού εκπαίδευσης και της ποιότητας ζωής. Στο Ουζμπεκιστάν, με βάση την τελευταία μέτρηση, ο δείκτης αυτός ανέρχεται σε 0.720 και παραμένει σταθερά στο 0.7 τα τελευταία δέκα χρόνια, όπως φαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα, το οποίο αποτελεί ένα αρκετά καλό νούμερο. Στην παγκόσμια κατάταξη, έρχεται στην 106η θέση όσον αφορά τον δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης.
Συμπερασματικά, το Ουζμπεκιστάν ανταποκρίθηκε άμεσα στις ανάγκες τόσο της χώρας γενικότερα όσο και των πολιτών του μετά την κατάλυση της πρώην ΕΣΣΔ. Παρά τις δυσκολίες στο εμπόριο, ανταπεξήλθε και διατήρησε την οικονομική ανάπτυξή του. Η ευημερία των κατοίκων ήταν, επίσης, ένας κεντρικός άξονας της χώρας και αποδείχτηκε από το γεγονός, πως μερίμνησε γι’ αυτή σε επίπεδο δημόσιας υγείας και εκπαίδευσης. Αν διατηρήσει αυτόν τον ρυθμό και αξιοποιήσει ακόμα περισσότερο τα θετικά στοιχεία της οικονομίας του, όπως, για παράδειγμα, οι ενεργειακοί πόροι, τότε θα αποτελέσει σημαντικό παίκτη του διεθνούς συστήματος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Uzbekistan Country Profile, Retrieved from here
- Uzbekistan energy profile, Retrieved from here
- Uzbekistan – History and Background, Retrieved from here
- The economic modernization of Uzbekistan, Retrieved from here
- Forests and Forest Products – Country Profile Uzbekistan, Retrieved from here
- The economic Modernization of Uzbekistan, Retrieved from here
- Highlights on Health in Uzbekistan, Retrieved from here
- 7 Facts about Healthcare in Uzbekistan, Retrieved from here
- Mortality Rate, Infant, Retrieved from here
- Life Expectancy at birth, Retrieved from here
- Pupil-Teacher Ratio , primary school, Retrieved from here
- Human Development Index, Retrieved from here
- Government on Expenditure on Education, Retrieved from here
- 7 Facts about Education in Uzbekistan, Retrieved from here
