Της Αριάδνης-Παναγιώτας Φατσή,
Φανταστείτε τη ζωή σε μια κοινότητα, όπου θα είχατε άπλετο ελεύθερο χρόνο και αφθονία υλικών αγαθών για τη ζωή σας. Ακούγεται καλό, ε; Λοιπόν, όχι ακριβώς… Βλέπετε, σε αυτήν την κοινωνία θα πρέπει ανά τακτά διαστήματα να διακινδυνεύετε τη ζωή σας, παλεύοντας απέναντι σε άγρια θηρία, υπηρετώντας έναν σκοπό που δεν κατανοείτε, και που απαγορεύεται ρητά και αυστηρά να ρωτήσετε οτιδήποτε, για να κατανοήσετε περισσότερο. Οι άνθρωποι αυτής της κοινωνίας κατά πλειοψηφία δεν μπορούν να θέσουν τον εαυτό τους έξω από την «Κώμη», καθώς αγνοούν τη ζωή στον έξω κόσμο. Τι θα συνέβαινε, όμως, αν κάποιος είχε τη δυνατότητα να επιλέξει;
Το νέο μυθιστόρημα του Θοδωρή Πανάγου «Η Κώμη», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Σοκόλη, λέει αυτήν ακριβώς την ιστορία. Μια ιστορία που περιγράφει έναν κόσμο διαφορετικό, τον οποίο, όμως, ο αναγνώστης έχει πάντα την αίσθηση ότι, ίσως, κάπου τον ξέρει τελικά. Ο Θοδωρής Πανάγος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1979 και κατοικεί στο Ζεφύρι Αττικής. Μετά από τις σπουδές του στο ΤΕΙ Πειραιά, εργάζεται ως Πολιτικός Μηχανικός, ενώ είναι και τελειόφοιτος της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών. Η αγάπη του για τα γράμματα και τη συγγραφή φαίνεται από την πλούσια αρθρογραφία του σε γνωστές εγχώριες ιστοσελίδες γνώμης, αλλά και τη λογοτεχνική του παραγωγή, καθώς και πριν από την «Κώμη» εξέδωσε το 2019 την ποιητική συλλογή «Ποιήματα» από τις Εκδόσεις s@mizdat.
Η «Κώμη» είναι μια κοινότητα που δημιουργήθηκε από ορισμένους Έλληνες πολλά χρόνια πριν, αλλά κανείς δεν ξέρει πού βρίσκεται. Είναι μια κοινότητα απόμακρη, στην οποία τα ονόματα των ανθρώπων έχουν σβηστεί και παραμένουν μόνο οι ιδιότητές τους και ο κατ’ επίφασιν κοινός σκοπός για τον οποίο βρίσκονται όλοι σε αυτή τη θέση – δέσμιοι σε μια σκληρά ιεραρχικά οργανωμένη κοινωνία. Οι άνδρες της Κώμης θέτουν εαυτόν σε κίνδυνο ζωής καθημερινά, για τη συγκομιδή του «Φυτού», η οποία είναι η κύρια επιχειρηματική δραστηριότητα της κοινότητας, αρκετά επικερδής, ώστε να της αποδίδει έναν μεγάλο βαθμό αυτάρκειας και αφθονίας. Κανείς δεν ξέρει τι είναι το «Φυτό» και σε τι χρησιμεύει και κανείς δεν μπορεί να ρωτήσει. Ο τρόμος προς τους αυστηρούς κανόνες της «Κώμης» είναι ίσως ακόμη μεγαλύτερος από τον τρόμο προς τα άγρια θηρία που φυλάσσουν το «Φυτό» και συχνά προκαλούν ανθρώπινες απώλειες, καθώς απαγορεύεται ρητά το να φονεύσει κανείς ένα θηρίο, ακόμη και για λόγους αυτοάμυνας. Οι γυναίκες της Κώμης, αντίθετα, έχουν κυρίως αρμοδιότητες εντός του σπιτιού και ο ρόλος τους είναι πολύ υποβαθμισμένος, πράγμα που, όπως σχολιάζει ο πρωταγωνιστής, χωρίς να το θέλει ο ίδιος, έχει επηρεάσει ακόμη και τα όνειρά του και τη θέση που έχουν – ή, ορθότερα, δεν έχουν – οι γυναίκες της Κώμης σε αυτά.
Ο πρωταγωνιστής του βιβλίου – ίσως ένα alter ego του συγγραφέα σε πολλά σημεία, όπως παραδέχεται και ο ίδιος σε συνέντευξή του – επιστρέφει στην Κώμη μετά τον θάνατο του πατέρα του, που ήταν ένας από τους πιο ισχυρούς άνδρες της κοινότητας αυτής και κατείχε τον βαθμό του Κοινοτάρχη. Ο ήρωας του βιβλίου γίνεται με ενστικτώδη τρόπο συμπαθής στον αναγνώστη από την αρχή – έχει εξοριστεί από την ασφυκτική οργάνωση της Κώμης γιατί υπερασπίστηκε τον εαυτό του, και επιστρέφει μόνο για να παραστεί στην κηδεία του πατέρα του και να επιλέξει τον διάδοχό του, ή να πάρει εκείνος αυτή τη θέση. Η διαταραγμένη σχέση του ήρωα με τον πατέρα του, αλλά και το σύνολο της κοινότητας, φαίνεται ιδιαίτερα από το γεγονός ότι στον εσωτερικό μονόλογο του πρωταγωνιστή είναι πιο συχνή η αναφορά στον πατέρα του ως «Κοινοτάρχη», παρά στη συγγένειά τους.
Η αφήγηση του βιβλίου εξελίσσεται σε παράλληλους δρόμους. Η ιστορία του ήρωα ως μέλους της Κώμης, από την παιδική του ηλικία και μέχρι την επιστροφή του για να αναλάβει τα σκήπτρα της κοινότητας ή να επιλέξει κάποιον άλλον στη θέση του, είναι ένας από αυτούς. Στον άλλο, παρακολουθούμε την πορεία του πρωταγωνιστή στην Αθήνα που όλοι γνωρίζουμε, όπου ζει μια καθημερινή για τα δικά μας δεδομένα ζωή, σπουδάζει στην Ιατρική Σχολή, ερωτεύεται – σε αντίθεση με τον προκαθορισμένο γάμο του στην Κώμη – και πληγώνεται. Η αντίθεση ανάμεσα σε έναν κόσμο όπου ο πρωταγωνιστής ορίζει τη ζωή του με ελεύθερες επιλογές και μια κοινότητα στην οποία οι ρόλοι κάθε ανθρώπου είναι προκαθορισμένοι, κάνει τον αναγνώστη να συμπάσχει με τον ήρωα και να επιθυμεί τη λύτρωσή του, και συνεκδοχικά τη λύτρωση του λαού της Κώμης.
Ο ήρωας επιστρέφει στην Κώμη γνωρίζοντας ότι, αν το επιθυμεί, μπορεί να έχει εκεί μια θέση εφάμιλλη ενός βασιλικού μεγαλείου ανάμεσα στους Πατέρες, που αποτελούν τους αρχηγούς της κοινότητας και είναι οι μόνοι που γνωρίζουν το μυστικό του «Φυτού», εκτός από τον Έμπορο που οδήγησε τους πρώτους αποίκους να ιδρύσουν την Κώμη. Μετά από την κηδεία του Κοινοτάρχη, ο πρωταγωνιστής έρχεται πλέον σε θέση να μάθει το μυστικό. Αυτό το μυστικό τον κλονίζει και επηρεάζει άμεσα την τελική επιλογή του, για το αν θα μείνει στην Κώμη για να ζήσει ως Μεγάλος Πατέρας ή αν θα επιστρέψει στον δικό μας κόσμο.
Το νέο αυτό μυθιστόρημα του Θοδωρή Πανάγου είναι ένα βιβλίο που δε θα απογοητεύσει τους αναγνώστες του. Μέσα από λιτές και απλές γλωσσικές επιλογές, μια αφήγηση που ρέει με ταχύ και ζωντανό τρόπο και έναν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα εσωτερικό μονόλογο, ο πρωταγωνιστής μας παίρνει μαζί του στο ταξίδι του στην «Κώμη», αλλά και στην ελπίδα του ότι, ακόμη κι αν δεν είναι αυτός που θα το καταφέρει, κάποια μέρα, κάτι θα αλλάξει.
