Της Ευφροσύνης Κουκουφιλίππου,
Κάθε χρόνο καταρρίπτεται κι ένα τραγικό ρεκόρ όσον αφορά την αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας, των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ή το ποσοστό των πάγων που λιώνουν. Ο πλανήτης έχει βιώσει στο παρελθόν βίαιες αλλαγές στο κλίμα του (εποχή των παγετώνων) και θα συνεχίσει να βιώνει και στο μέλλον. Είναι αδιαμφισβήτητο, όμως, το γεγονός ότι στην προκειμένη περίπτωση ο άνθρωπος, με την τόσο έντονη δραστηριότητά του, επηρεάζει τις εξελίξεις ουσιωδώς προς το χειρότερο.
Στον διεθνή διάλογο επανέρχεται συνεχώς το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής για τον εντοπισμό στοχευμένων κι αποδοτικών λύσεων. Ενδιαφέρον συγκεντρώνεται όχι μόνο από ανθρώπους με ακραία ευαισθησία για το περιβάλλον, αλλά κι από αυτούς που παραδοσιακά αδιαφορούσαν για την καταστροφή του πλανήτη κι αντιθέτως νοιάζονταν για την επίτευξη του μέγιστου κέρδους ξέχωρα από τις συνέπειες. Δεν είναι ανάγκη να σκεφτόμαστε όπως η Greta Thunberg για να δούμε ότι όντως ο πλανήτης καταστρέφεται εξαιτίας μας. Ακόμη κι ένας νεοφιλελεύθερος ή κάποιος με έντονες καπιταλιστικές ιδέες, εκλαμβάνοντας μονομερώς το περιβάλλον ως συντελεστή παραγωγής, που χωρίς εκείνον θα πάψει να υπάρχει κέρδος, κατανοεί ότι επείγει η προστασία του.
Για να πραγματοποιηθεί σημαντική πρόοδος και να επιτευχθούν οι παγκόσμιοι στόχοι που θέτουν συμφωνίες για το κλίμα, όπως αυτή του Παρισιού, κάθε χώρα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη που της αναλογεί. Ποια χώρα αναλογικά πρέπει να πράξει περισσότερα και ποια λιγότερα; Στην ουσία, ποια είναι πρόθυμη να εγκαταλείψει τις ανέσεις ή την ανάπτυξη;
Αυτή τη στιγμή ο μεγαλύτερος εκπομπέας διοξειδίου του άνθρακα είναι η Κίνα, εκπέμποντας περίπου 10 δις τόνους CO2 κάθε χρόνο (27% των παγκόσμιων εκπομπών). Η Κίνα είναι μία αναπτυσσόμενη χώρα, που προσπαθεί να γιγαντώσει τη βιομηχανία της, να γίνει τεράστιος προμηθευτής και να μειώσει τα ποσοστά φτώχειας στον πληθυσμό της. Οι ανεπτυγμένες δυτικές χώρες που κάνουν προσπάθειες μείωσης των εκπομπών κι ακολουθούν ορισμένες αποδοτικές πράσινες πολιτικές, δυσανασχετούν με τους τόνους διοξειδίου που απελευθερώνει η Κίνα και της καταλογίζουν σοβαρές ευθύνες για το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής. Αντίστοιχα, η Κίνα από την πλευρά της, κατηγορεί τις χώρες του δυτικού κόσμου πως η πλειοψηφία των εκπομπών τους προέρχονται από τον πολυτελή τρόπο ζωής που έχουν υιοθετήσει κι όχι από την ανάγκη να επιβιώσουν. Και κάπως έτσι ξεκινάει ένα ατέρμονο παιχνίδι επίρριψης ευθυνών.
Στις επόμενες θέσεις μετά την Κίνα ακολουθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες, αντιπροσωπεύοντας το 15% των παγκόσμιων εκπομπών και η Ευρωπαϊκή Ένωση με 10%. Τα τρία μέρη συγκεντρώνουν πάνω από το μισό των συνολικών παγκόσμιων εκπομπών, που σημαίνει ότι χωρίς τις αμοιβαίες υποχωρήσεις τους και τη συστηματική προσπάθεια για αλλαγή εκ μέρους τους, οι λύσεις που συζητούνται αυτή τη στιγμή είναι κενοί ρητορισμοί. Ουραγοί είναι η Ινδία με 7%, η Ρωσία με 5%, η Ιαπωνία με 3% και το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, η Νότια Κορέα και ο Καναδάς με 2% η κάθε χώρα εξ αυτών. Όσα περιεγράφηκαν είναι ένα στιγμιότυπο του σήμερα.
Ιστορικά εντούτοις, το σημείο που είμαστε σήμερα -που είναι οριακά μη αναστρέψιμο- δεν είναι αποτέλεσμα των τελευταίων 2 ή έστω 10 ετών, μα πολλαπλών δεκαετιών και συγκεκριμένα από τον καιρό της βιομηχανικής επανάστασης. Υπό αυτήν την οπτική, οι Ηνωμένες Πολιτείες εκτοπίζουν πανηγυρικά την Κίνα, στην οποία αντιστοιχεί το 13% των συνολικών εκπομπών της ανθρωπότητας και καταλαμβάνουν την πρώτη θέση, ως ο μεγαλύτερος εκπομπέας CO2 σε βάθος χρόνων, έχοντας εκπέμψει συνολικά 400 δις τόνους (25% των εκπομπών όλης της ανθρωπότητας μέχρι σήμερα) και η Ευρωπαϊκή Ένωση τη δεύτερη θέση με 22%. Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος της καταστροφής, ιδανικό είναι το παράδειγμα της Γερμανίας. Η Γερμανία ευθύνεται ιστορικά για το 6% των συνολικών εκπομπών της ανθρωπότητας, ποσοστό που ισοδυναμεί με την ευθύνη ολόκληρης της Αφρικής (3%) και της Λατινικής Αμερικής (3%).
Ο πλούτος και το αποτύπωμα διοξειδίου του άνθρακα κάθε ατόμου είναι στενά συνυφασμένα με τις κρατικές υψηλές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Περίτρανη απόδειξη συνιστά η Κίνα, η οποία επειδή ακριβώς εκπέμπει τόσους τόνους, αναπτύσσει τη βιομηχανία της και κατά συνέπεια το ποσοστό φτώχειας γνωρίζει δραστική κατακόρυφη πτώση.
Μετά από τόσα αραδιασμένα νούμερα, τελικά ποιος ευθύνεται και ποιος πρέπει να διορθώσει το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής; Η αυθόρμητη απάντηση είναι ότι φταίμε όλοι. Οι ανεπτυγμένες χώρες του δυτικού κόσμου βρίσκονται σε μία προνομιακή θέση, καθώς έχουν ολοκληρώσει τη φάση ανάπτυξής τους, καταναλώνοντας ακατάσχετα τόνους ορυκτών καυσίμων και δημιουργώντας το πρόβλημα το οποίο καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε σήμερα. Αυτές οι χώρες πλέον απολαμβάνουν τους καρπούς που απέδωσε η ανάπτυξη και εξακολουθούν να διατηρούν τον πλούτο τους, άρα και να προκαλούν εκπομπές. Αναπτυσσόμενες χώρες όμως όπως η Κίνα και η Ινδία, αν συνεχίσουν με αυτόν τον ρυθμό, θα επιβαρύνουν δραματικά το κλίμα και θα αποδειχθούν χειρότεροι από τους προκατόχους τους, σε σημείο που ακόμα κι αν μειώσουν αισθητά τις εκπομπές τους οι χώρες του δυτικού κόσμου, αυτό δεν θα έχει κανένα αποτέλεσμα πρακτικά.
Η Κίνα είναι υποχρεωμένη από την πλευρά της, όπως και άλλες αναπτυσσόμενες χώρες που ακολουθούν τα πατήματά της, να αναπτυχθεί υπεύθυνα και βιώσιμα, επιτρέποντας μελλοντικά την καθολική απεξάρτηση από μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειες και να πάψει να επαναλαμβάνει τα λάθη άλλων κρατών με τη δικαιολογία ότι κι εκείνα τα έκαναν κάποτε. Η σημερινή της πορεία απαγορεύει κατηγορηματικά το όνειρο των μηδενικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Οι ανεπτυγμένες χώρες οφείλουν να διαμοιράσουν πράσινη τεχνολογία στον υπόλοιπο πλανήτη που θα στηρίζεται αποκλειστικά σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και κυρίως πρέπει να φροντίσουν να ρίξουν την τιμή αυτών των τεχνολογιών, έτσι ώστε να είναι φθηνές και προσβάσιμες. Διαθέτουν τον πλούτο, το υψηλά εξειδικευμένο κι εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό και τους τεχνολογικούς πόρους. Ο δυτικός κόσμος είναι αυτός που μπορεί να ηγηθεί στην καταπολέμηση της ραγδαίας κλιματικής αλλαγής κι αναγκαστικά ο υπόλοιπος κόσμος θα συμμορφωθεί με τις επιλογές που θα επιβληθούν. Οι εύπορες χώρες κατευθύνουν τον πλούτο και τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς, άρα και κατά κάποιον τρόπο το τι θα παράγουν και το πώς οι αναπτυσσόμενες χώρες θα παραμένουν ελκυστικές ως προμηθευτές.
Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής απαιτεί παγκόσμια συνεργασία και διακρατική προσπάθεια. Προς το παρόν, τίποτα δεν έχει ευοδώσει και οι εκπομπές ανεβαίνουν χρόνο με τον χρόνο. Αν δεν είναι πλέον πολύ αργά για τον πλανήτη και το είδος μας, ίσως η δράση πρέπει να ξεκινήσει σήμερα κιόλας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- CO2 emissions, Our World In Data, διαθέσιμο εδώ
- Content Of Global Carbon Atlas, Global Carbon Atlas, διαθέσιμο εδώ
- CO₂ and Greenhouse Gas Emissions, Our World In Data, διαθέσιμο εδώ
