Tης Φωτεινής Λεγάκη,
Η πόλη Νορίλσκ της Ρωσίας αποτελεί ένα από τα πιο μολυσμένα σημεία του πλανήτη και την πιο ρυπασμένη πόλη της χώρας. Κι όμως, οι κάτοικοί της έχουν προσαρμοστεί και καταφέρνουν να επιβιώνουν στις (απόλυτα) αντίξοες συνθήκες. Μια πόλη απομονωμένη, παγωμένη, μολυσμένη, αλλά ταυτόχρονα πυκνοκατοικημένη σχετικά, αν αναλογιστούμε την παρούσα κατάσταση, και αρκετά πλούσια! Για ποιο λόγο, όμως, οι άνθρωποι διατηρούν μια τέτοια πόλη, μια πόλη των άκρων, όπως την έχουν χαρακτηρίσει, και πώς δύναται να υπάρξει ζωή σε μια τόσο επιβαρυμένη περιβαλλοντικά περιοχή;
Το Νορίλσκ βρίσκεται 250 χιλιόμετρα βόρεια του αρκτικού κύκλου, ενώ πρόκειται για τη βορειότερη πόλη του κόσμου και τη δεύτερη μεγαλύτερη εντός του Αρκτικού Κύκλου. Ο χειμώνας στο Νορίλσκ διαρκεί 280 ημέρες τον χρόνο, ο ήλιος δεν ανατέλλει για περίπου δύο μήνες, ενώ η μέση θερμοκρασία της πόλης ετησίως κινείται στους -10° C περίπου. Μάλιστα, στο παρελθόν έχουν σημειωθεί θερμοκρασίες έως και -55° C!
Οι απαρχές της πόλης εντοπίζονται στα τέλη της δεκαετίας του 1920, όταν ιδρύθηκε επίσημα. Ωστόσο, η ιστορία της ξεκινά το 1935, όταν το μέρος λειτούργησε ως κέντρο του Στρατοπέδου Διορθωτικής Εργασίας Norillag, ενός από τα γκουλάγκ της Σιβηρίας. Περισσότεροι από 500.000 αντιφρονούντες πολιτικοί κρατούμενοι παρέμειναν εκεί και εργάζονταν παράλληλα στα ορυχεία και τα μεταλλεία της περιοχής. Αρκετοί από αυτούς θα πέθαιναν από τις απάνθρωπες συνθήκες, το αφόρητο κρύο και την πείνα, όμως με το κλείσιμο του στρατοπέδου το 1956 κάποιοι επέλεξαν να παραμείνουν στο Νορίλσκ για λόγους εργασίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην πόλη αυτή εντοπίζονται τα μεγαλύτερα αποθέματα νικελίου, χαλκού και παλλαδίου στον κόσμο, καθώς η ποσότητά τους ανέρχεται στα 1,8 δισεκατομμύρια τόνους! Επίσης, υπάρχουν σημαντικές ποσότητες λευκόχρυσου και κοβαλτίου. Συνεπώς, η εξόρυξη και η επεξεργασία των μεταλλευμάτων αυτών στην περιοχή δημιουργούν πολλές θέσεις εργασίας στα εργοστάσια, πολύ περισσότερο, όμως, υψηλά επίπεδα μόλυνσης! Το νέφος και η όξινη βροχή πλήττουν το Νορίλσκ, ενώ, όπως εκτιμάται, το 1% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του θείου προέρχεται από τη συγκεκριμένη πόλη. Βέβαια, οι τεράστιες αυτές ποσότητες ορυκτών αποτελούν περισσότερο από το 2% του ετήσιου ΑΕΠ της Ρωσίας και κάπου εδώ αντιλαμβανόμαστε γιατί διατηρείται μέχρι σήμερα μια τόσο «καρκινογόνος» πόλη.
Η μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή που συνέβη ποτέ στη Ρωσία συνδέεται δυστυχώς με την πόλη του Νορίλσκ. Πιο συγκεκριμένα, ήταν μόλις έναν χρόνο πριν, όταν 21.000 περίπου τόνοι καυσίμου ντίζελ διέρρευσαν σε ποτάμια και στο υπέδαφος κοντά στην πόλη, με αποτέλεσμα ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν να την κηρύξει σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Μια τέτοιου μεγέθους καταστροφή, σίγουρα, θα επιφέρει δυσχερείς συνέπειες για την πόλη και τους κατοίκους της στην πορεία του χρόνου, συνέπειες που με κανένα χρηματικό πρόστιμο, όσο υψηλό και να είναι, δεν πρόκειται να περισταλλούν!
Σήμερα, ο πληθυσμός στην πιο μολυσμένη ρωσική πόλη ανέρχεται στους 175.000 περίπου κατοίκους, ενώ δεν επιτρέπεται η είσοδος ξένων στην περιοχή. Από το 2001 στην πόλη επιτρέπεται να παραμείνουν μόνιμα μόνο Ρώσοι και Λευκορώσοι. Το τίμημα, ωστόσο, για τους ανθρώπους του Νορίλσκ είναι ιδιαίτερα βαρύ. Εξαιτίας της τεράστιας μόλυνσης, παρατηρούνται υψηλή θνησιμότητα και σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως υψηλά ποσοστά καρκίνου, δερματικές μολύνσεις, παθήσεις των πνευμόνων και του αίματος, αλλά και κατάθλιψη. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το μέσο προσδόκιμο ζωής στην περιοχή είναι δέκα χρόνια χαμηλότερο από τον μέσο όρο της υπόλοιπης χώρας. Αλλά η ζωή δεν έχει σταματήσει στο Νορίλσκ! Οι αντιξοότητες στην παγωμένη πόλη έχουν δημιουργήσει ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των κατοίκων της, οι οποίοι επιλέγουν να περνούν μαζί χρόνο στα σπίτια τους, οργανώνουν δραστηριότητες που απαιτούν ύπαιθρο σε κατάλληλα διαμορφωμένους κλειστούς χώρους και κυρίως εκτιμούν τα πολύ απλά, καθημερινά πράγματα της ζωής, όπως το να πιουν ένα ζεστό τσάι το πρωί με το φως του ήλιου (σίγουρα κάτι που εμείς μάθαμε να εκτιμούμε εν μέσω καραντίνας). Οι δυσκολίες τούς έχουν κάνει πιο δυνατούς κι ενωμένους.
Σχετικά με την πόλη του Νορίλσκ και τη ζωή των κατοίκων της, παρατηρείται έντονο ενδιαφέρον από ερευνητές, φωτογράφους και σκηνοθέτες. Μεταξύ άλλων, αξίζει να αναζητήσετε το ντοκιμαντέρ “Black Snow” των James Newton και Edward Edwards, την ταινία μικρού μήκους “My Deadly, Beautiful City” της Victoria Fiore, αλλά και τη βραβευμένη σειρά της φωτογράφου Elena Chernyshova, με τίτλο “Days of Night-Night of Days”. Ανεξάρτητα, όμως, από το πόσο ενδιαφέρουσα μπορεί να είναι μια τόσο διαφορετική πόλη, θα πρέπει κάποια στιγμή να αναλογιστούμε το κόστος και την πραγματική σημασία αυτής της διαφορετικότητας, τόσο για το ανθρώπινο είδος όσο και για το περιβάλλον. Η σκληρή βιομηχανία της περιοχής οφείλει να λαμβάνει υψηλά μέτρα προστασίας και ταυτόχρονα το κράτος της Ρωσίας θα πρέπει να μεριμνά στο μέγιστο για την ευαίσθητη αυτή ομάδα πολιτών-κατοίκων του Νορίλσκ. Γιατί στον βωμό του κέρδους και της τεχνολογικής ανάπτυξης δεν θα πρέπει να θυσιάζονται ούτε η ανθρώπινη υγεία ούτε το περιβάλλον…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Russians adapt to a freezing, dark and polluted place, National Geographic, διαθέσιμο εδώ
- Norilsk: Το πρώην γκουλάγκ – Στα άδυτα της πιο μολυσμένης πόλης του πλανήτη (vid), CNN, διαθέσιμο εδώ
- Μια ματιά στην καθημερινή ζωή στην πιο κρύα και μολυσμένη πόλη της Ρωσίας, Lifo, διαθέσιμο εδώ
- Η ζωή σε μία από τις πιο απομονωμένες, μολυσμένες, παγωμένες και πλούσιες πόλεις του κόσμου, Lifo, διαθέσιμο εδώ
- Οδοιπορικό στην πιο κρύα και μολυσμένη πόλη στον κόσμο: Η ζωή στο Νόριλσκ της Ρωσίας [εικόνες], Ιefimerida, διαθέσιμο εδώ
