Της Δέσποινας Βλάχου,
Στο προηγούμενο μέρος, είδαμε ότι το Αφγανιστάν έχει τελέσει για μεγάλα χρονικά διαστήματα υπό καθεστώς τρομοκρατίας. Το γεγονός αυτό έχει επηρεάσει αναμφίβολα την αναπτυξιακή πορεία της χώρας και έχει θέσει ποικίλα εμπόδια στην οικονομική της άνθιση. Κάτι τέτοιο είναι απολύτως δικαιολογημένο, καθότι η απειλή της ζωής δεν αφήνει κανένα περιθώριο στους πολίτες να καλλιεργήσουν τις δεξιότητές τους και να καινοτομήσουν. Η καινοτομία και η απόκτηση δεξιοτήτων αποτελούν τις βάσεις της ανάπτυξης. Σε αυτό το μέρος, λοιπόν, θα δούμε αναλυτικά το εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά και το σύστημα υγείας, προκειμένου να διαπιστώσουμε κατά πόσο είναι ασφαλής η ζωή και η υγεία των ανθρώπων στο Αφγανιστάν.
Αναφορικά με το ζήτημα της υγείας, λοιπόν, το σύστημα υγείας του Αφγανιστάν αναπτύσσεται με σταθερό ρυθμό τα τελευταία 17 χρόνια, με αυξανόμενη κάλυψη των υπηρεσιών υγείας σε ολόκληρη τη χώρα. Το 2018, λειτουργούσαν συνολικά 3.135 εγκαταστάσεις υγείας, οι οποίες εξασφάλισαν την πρόσβαση σχεδόν στο 87% του πληθυσμού σε απόσταση δύο ωρών. Ωστόσο, βάσει των επιπέδων βρεφικής θνησιμότητας και προσδόκιμου ζωής, το Αφγανιστάν διαθέτει ένα από τα λιγότερο ανεπτυγμένα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης στον κόσμο. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, πάνω από 3,7 εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να χρειάζονται επείγουσες υπηρεσίες υγείας σε ολόκληρο το Αφγανιστάν λόγω συγκρούσεων, φυσικών καταστροφών και εκτοπισμού του πληθυσμού. Η απουσία πόσιμου νερού στα περισσότερα μέρη της χώρας είναι υπεύθυνη για την εκτεταμένη συχνότητα εμφάνισης μεταδοτικών ασθενειών. Περίπου το ένα όγδοο του πληθυσμού, κυρίως στις αστικές περιοχές, είχαν πρόσβαση σε ασφαλές νερό κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990. Μόνο ένας μικρός αριθμός έχει πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη.
Η εκπαίδευση στον τομέα της ιατρικής είναι ανύπαρκτη και η διαθέσιμη ιατρική βοήθεια παρέχεται κυρίως από διεθνείς και μη κυβερνητικούς οργανισμούς. Οι υπηρεσίες που προσφέρονται από την κυβέρνηση είναι ελάχιστες. Το μεγαλύτερο μέρος των ιατρικών υπηρεσιών συγκεντρώνεται στην Καμπούλ και πολλές αγροτικές περιοχές δεν διαθέτουν νοσοκομεία ή γιατρούς. Οι κρατικές δαπάνες για την υγεία είναι αρκετά περιορισμένες, καθώς διαχρονικά κυμαίνονται στο όριο του 10% ως ποσοστό του ΑΕΠ. Την περίοδο 2012-2017, παρατηρήθηκε μία αύξηση στις κρατικές δαπάνες για την υγεία από 7,8% το 2012 σε 11,7$ το 2017, ενώ το 2018 ακολούθησε μία σημαντική πτώση στις δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ περίπου στο 9%.
Επιπλέον, στο ζήτημα της παιδείας, οι κοινωνικοπολιτικές και ανθρωπιστικές κρίσεις, που αντιμετωπίζει το Αφγανιστάν, επηρεάζουν σημαντικά ένα εύθραυστο εκπαιδευτικό σύστημα. Το εκπαιδευτικό σύστημα του Αφγανιστάν «έχει καταστραφεί» από περισσότερες από τρεις δεκαετίες συνεχών συγκρούσεων. Η εκπαίδευση είναι δωρεάν σε όλα τα επίπεδα και η βασική εκπαίδευση είναι επίσημα υποχρεωτική, που παρέχεται από το κράτος. Ωστόσο, ακόμη και κατά τις περιόδους ανάπτυξης, λιγότερο από το ένα τέταρτο όλων των παιδιών του Αφγανιστάν έχουν εγγραφεί στο σχολείο. Αν και υπάρχουν δημοτικά σχολεία σε ολόκληρη τη χώρα, δευτεροβάθμια σχολεία υπάρχουν μόνο στα επαρχιακά και σε ορισμένα περιφερειακά κέντρα. Στις φτωχότερες και απομακρυσμένες περιοχές της χώρας, τα επίπεδα εγγραφής ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό και τα κορίτσια εξακολουθούν να στερούνται ίσης πρόσβασης. Κατά τη διάρκεια του καθεστώτος των Ταλιμπάν, οι ευκαιρίες για σχολική εκπαίδευση μειώθηκαν, ενώ η δημόσια εκπαίδευση για τα κορίτσια σχεδόν εξαφανίστηκε. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, οι εκτιμήσεις ανέφεραν ότι λιγότερο από το ήμισυ του ανδρικού πληθυσμού ήταν εγγράμματοι, ενώ το ποσοστό αυτό ήταν σημαντικά λιγότερο για τις γυναίκες.
Συνολικά, εκτιμάται ότι 3,7 εκατομμύρια παιδιά είναι εκτός σχολείου στο Αφγανιστάν – το 60% από αυτά είναι κορίτσια. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση περιορίστηκε σε δύο ιδρύματα: το Πανεπιστήμιο της Καμπούλ (1946) και το Πανεπιστήμιο Nangarhār (1963). Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, οι δημόσιες δαπάνες για την παιδεία βρίσκονταν περίπου στο 4% ως ποσοστό του ΑΕΠ, ένα υψηλό ποσοστό σε σχέση με τις προηγούμενες χρονιές. Το υψηλότερο ποσοστό είχε σημειωθεί το 2016, που οι δημόσιες δαπάνες για την παιδεία έφτασαν στο 4,2%, ως ποσοστό του ΑΕΠ. Ωστόσο, για πολλά από τα παιδιά της χώρας, η ολοκλήρωση του δημοτικού σχολείου παραμένει ένα μακρινό όνειρο – ειδικά στις αγροτικές περιοχές και για τα κορίτσια – παρά την πρόσφατη πρόοδο στην αύξηση της εγγραφής.
Τέλος, σημαντική παράμετρος για την ανάπτυξη μίας χώρας είναι και ο Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης (HDI Index). Ο Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης του Αφγανιστάν για το 2019 διαμορφώθηκε στο 0,511, που θέτει τη χώρα στην κατηγορία χαμηλής ανθρώπινης ανάπτυξης, στην 169η θέση από τις συνολικά 189 χώρες. Μεταξύ 1990 και 2019, η τιμή HDI του Αφγανιστάν αυξήθηκε από 0.302 σε 0.511, αύξηση 69,2%. Μεταξύ 1990 και 2019, το προσδόκιμο ζωής στο Αφγανιστάν κατά τη γέννηση αυξήθηκε κατά 14,5 χρόνια. Όσον αφορά τον Δείκτη Ισότητας Φύλων (Gender Equality Index-GII), το Αφγανιστάν έχει τιμή 0.655, κατατάσσοντάς το 157ο από 162 χώρες του δείκτη το 2019. Στο Αφγανιστάν, οι γυναίκες κατέχουν το 27,2% των κοινοβουλευτικών εδρών και το 13,2% των ενήλικων γυναικών έχουν φτάσει τουλάχιστον σε δευτεροβάθμιο επίπεδο εκπαίδευσης σε σύγκριση με το 36,9% των ανδρών. Η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας είναι 21,6% σε σύγκριση με 74,7 για τους άνδρες. Σχετικά με την πολυδιάστατη φτώχεια στο Αφγανιστάν, τα πιο πρόσφατα δεδομένα του ΟΗΕ αναφέρονται στο 2015/2016. Στο Αφγανιστάν, το 55,9% του πληθυσμού (20.783 χιλιάδες άτομα) είναι πολυδιάστατα φτωχοί, ενώ ένα επιπλέον 18,1% χαρακτηρίζονται ως ευάλωτοι στην πολυδιάστατη φτώχεια (6.742 χιλιάδες άτομα).
Εν κατακλείδι, το Αφγανιστάν έχει αντιμετωπίσει πολλές δυσκολίες κατά το παρελθόν. Οι πολιτικές αναταραχές, οι εμφύλιοι πόλεμοι και οι συγκρούσεις καθιστούν δύσκολη την προσπάθεια συγκρότησης μία δυναμικής οικονομίας. Παρά την πρόσφατη αυτή ανάπτυξη, το Αφγανιστάν παραμένει σταθερά εντός της ομάδας των χωρών με χαμηλό εισόδημα, έχοντας μείνει πίσω από τους περιφερειακούς γείτονές του. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού εξακολουθεί να υποφέρει από έλλειψη στέγασης, καθαρού νερού, ηλεκτρικής ενέργειας, ιατρικής περίθαλψης και θέσεων εργασίας. Η διαφθορά, η ανασφάλεια, η αδύναμη διακυβέρνηση, η έλλειψη υποδομών και η δυσκολία της αφγανικής κυβέρνησης να επεκτείνει το κράτος δικαίου σε όλη τη χώρα δημιουργούν προκλήσεις για τη μελλοντική οικονομική ανάπτυξη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Mehrdad E., Inside Afghanistan’s Education Crisis, The Diplomat, διαθέσιμο εδώ
- UNDP, Human Development Report-Afghanistan, διαθέσιμο εδώ
- Unicef, Education in Afghanistan, διαθέσιμο εδώ
- WHO, Afghanistan Health System, διαθέσιμο εδώ
- World Bank, Afghanistan Development Update, διαθέσιμο εδώ
