Του Γιώργου Κοσματόπουλου,
Είναι σαφές ότι ουδεμία μεγάλη παγκόσμια ή εθνική κρίση ξεπεράστηκε αναίμακτα. Το μέγεθος και η δυναμική των κρίσεων αυτών αναγκάζουν συνήθως τους κυβερνώντες να υιοθετήσουν μέτρα στη λογική «το μη χείρον βέλτιστον». Ποια όμως είναι τα όρια που χωρίζουν την επιλογή μιας δυσάρεστης και κοστοβόρας οικονομικά και κοινωνικά λύσης, προκειμένου ν’ αποφευχθεί η απόλυτη καταστροφή, με τη διολίσθηση σ’ έναν φαύλο κύκλο όπου πλέον δεν έχουμε να κάνουμε με λελογισμένες παράπλευρες απώλειες αλλά με ναρκοθέτηση του μέλλοντός μας;
Στην τελευταία μεγάλη κρίση αυτού του είδους που ενέσκηψε, αυτή της πανδημίας του κορωνοϊού, ακολουθήθηκε η ανωτέρω στρατηγική. Όπως και σε πολλές μεμονωμένες περιπτώσεις βαριά ασθενών, κρίθηκε ότι η χορήγηση ενός «φαρμάκου» με σοβαρές παρενέργειες είναι η μοναδική λύση προκειμένου ν’ αποφευχθεί ο θάνατος. Κάπως έτσι, ζήσαμε επί ένα έτος σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, υφιστάμενοι ακραίους περιορισμούς της ατομικής μας ελευθερίας και των συλλογικών μας δικαιωμάτων προκειμένου να αποφευχθεί η ανεξέλεγκτη μόλυνση του πληθυσμού με κορωνοϊό, κάτι που θα συνεπαγόταν κατάρρευση του συστήματος υγείας κι έναν τεράστιο αριθμό θυμάτων. Πέτυχε το σχέδιο; Ναι, από την άποψη πως, παρά τα επιμέρους λάθη στη σύλληψη και στην εφαρμογή του, αποφύγαμε να βρεθούμε εντός μιας ανεξέλεγκτης κατάστασης. Από τη στιγμή μάλιστα που η πανδημία βρίσκεται ακόμη εν εξελίξει σίγουρα δεν μπορούμε να εξετάσουμε αν το ισοζύγιο θα μπορούσε να ήταν θετικότερο. Ίσως κατορθώσουμε να το κάνουμε όταν θα έχει επέλθει η πλήρης επιστροφή στους κανονικούς ρυθμούς της ζωής, μπορεί όμως και να μη λάβουμε απάντηση.
Εν πάση περιπτώσει, αυτό που πρέπει να συμβεί παραλλήλως με τη σταδιακή επάνοδο στην κανονικότητα, είναι να προσπαθήσουμε ν’ απαλύνουμε τις πληγές που άνοιξε στο σώμα της κοινωνίας η αναγκαία, αλλά και ιδιαίτερα σκληρή, θεραπεία έναντι του Covid-19. Οι πληγές αυτές είναι πολλές και μεγάλες. Πολλοί επικεντρώνονται στον τομέα της οικονομίας που σίγουρα είναι κομβικής σημασίας για την εύρυθμη λειτουργία κάθε κοινωνίας. Δεν αρκούν, όμως, τα μέτρα στήριξης των οικονομικά πληγέντων αν η Πολιτεία δεν δώσει τη δέουσα σημασία και στα υπόλοιπα προβλήματα που δημιούργησε ή γιγάντωσε η πανδημία. Προβλήματα που συμβαδίζουν ή και προηγούνται των οικονομικών.
Κατά τη διάρκεια του lockdown, παρατηρήθηκε μεγάλη αύξηση στη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, νομίμων και παρανόμων. Αύξηση καπνίσματος, κατάχρησης αλκοόλ και χρήσης ναρκωτικών ουσιών παρατηρήθηκαν σύμφωνα με τους επιστήμονες, κυρίως κατά την εξέταση των λυμάτων που διενεργείτο προς μέτρηση του ιικού φορτίου, όπως έχει από καιρό επισημάνει ο Καθηγητής Αναλυτικής Χημείας του ΕΚΠΑ, Νίκος Θωμαΐδης. Ο ίδιος μάλιστα, προσδιόρισε σε 40% το ποσοστό της αύξησης της χρήσης κάνναβης τον Μάρτιο σε σχέση με τον Οκτώβριο, στην Αττική. Επίσης, κατά το πρώτο lockdown, τον Μάρτιο του 2020 καταγράφηκε διπλασιασμός της χρήσης κοκαΐνης σε σχέση με την ίδια περίοδο του προηγουμένου έτους και κατά το δεύτερο, τον Νοέμβριο, τετραπλασιασμός. Το έτος 2020 είναι δε το έτος με με τη μεγαλύτερη χρήση της συγκεκριμένης ουσίας την τελευταία δεκαετία. Από την πλευρά της, η Καθηγήτρια Ιατρικής του ΕΚΠΑ, Αθηνά Λινού, τόνισε σε πρόσφατη συνέντευξή της ότι τ’ αποτελέσματα από την αύξηση του καπνίσματος θα φανούν σε 5-10 χρόνια, ενώ έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου και για την αύξηση της παχυσαρκίας. Δηλωτική της κατάστασης είναι επίσης και η σημαντική αύξηση στη χρήση ψυχοφαρμάκων κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Τον Μάρτιο του 2021 καταγράφηκε η μεγαλύτερη κατανάλωση αντικαταθλιπτικών σε σχέση με τη χρονιά πριν την πανδημία.
Μαύρη σελίδα, επίσης, στην αντιμετώπιση της πανδημίας αποτελεί και η αύξηση των περιστατικών άσκησης βίας και ιδιαίτερα αυτών της ενδοοικογενειακής βίας. Τον Απρίλιο του 2020, σύμφωνα με στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, που κατέθεσε η ευρωβουλευτής Μαρία Σπυράκη σε σχετική της ερώτηση προς την Επιτροπή, η γραμμή βοήθειας SOS έλαβε 1.769 κλήσεις για περιστατικά βίας, ενώ τον Μάρτιο είχε λάβει 325. Στο ίδιο διάστημα δε, τετραπλασιάστηκαν οι κλήσεις για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας. Συνολικά μόνο κατά τη διάρκεια της πρώτης καραντινας καταγράφηκαν 3.000 κλήσεις και 500 e-mails, σύμφωνα με το στέλεχος της γραμμής SOS 15900, ψυχολόγο Εύη Λεζγή.
Σημαντικό επίσης είναι το εύρημα σύμφωνα με το οποίο η εξάρτηση των εφήβων από το διαδίκτυο εντάθηκε. Σύμφωνα με συμπεράσματα έρευνας στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας του ΕΚΠΑ και τη γραμμή «Υποστηρίζω» του Νοσοκομείου Παίδων «Παν. και Αγλ. Κυριακού», σχεδόν διπλασιάστηκε ο εθισμός των εφήβων στο διαδίκτυο με τις διαδικτυακές συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, όπως ο εκφοβισμός, ν’ αγγίζουν το 50%, Θεωρείται δε ότι θα χρειαστούν έως και δύο χρόνια για την επιστροφή στην ψυχοκοινωνική κανονικότητα.
Η Πολιτεία, εφόσον επέλεξε να ανοίξει αυτές της πληγές προκειμένου ν’ αποφύγει το μοιραίο, οφείλει άμεσα να λάβει πρωτοβουλίες για την επούλωσή τους, προτού οι βλάβες σε ορισμένα μέλη της να καταστούν ανήκεστες. Εκτεταμένο πρόγραμμα ψυχολογικής υποστήριξης των ατόμων που το έχουν ανάγκη και βοήθεια επιστροφής στην κανονικότητα. Ενίσχυση των δομών αντιμετώπισης εξαρτήσεων. Χάραξη μιας νέας, πολύπλευρης και περιεκτικής στρατηγικής για την πάταξη της ενδοοικογενειακής βίας με παροχή βοήθειας στα θύματα, προκειμένου να ξεφύγουν από την αρρωστημένη κατάσταση στην οποία έχουν παγιδευτεί και ταυτόχρονα κολασμός των ενόχων. Δημιουργία προγράμματος επανένταξης των μαθητών στα σχολεία. Προώθηση κοινών δραστηριοτήτων στο πλαίσιο του σχολείου, άνοιγμα των εξωσχολικών δραστηριοτήτων, ενθάρρυνση για καλλιέργεια των ενδιαφερόντων παιδιών κι εφήβων. Σωματική άσκηση και προώθηση της αθλητικής και διατροφικής παιδείας.. Αυτά είναι μερικές από τις κατευθύνσεις που οφείλει να χαράξει η πολιτική ηγεσία και η επιστημονική κοινότητα. Το χρωστάνε στη χώρα και στους ανθρώπους της…
